Sevgi, Sadakat ve Güven Söylemlerinde Namusun İzini Sürmek: Öztahakküm Aracı Olarak Namus

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 2, 211 - 237, 30.11.2019

Ayşe Kalav

https://doi.org/10.33708/ktc.642796

Öz

Heteroseksist
cinsiyet rejiminin temel öğretilerinden biri olan namus kavramı; kadınların ve
erkeklerin beden ve iktidar pratiklerinin kurgulanmasında son derece etkili bir
toplumsal ve politik araçtır. Bilginin tarafsız olmadığı, aksine ataerkil
öğretilerle toplumsal olarak inşa edilmiş ve iktidar ilişkilerine gömülü olan
yapısı dikkate alındığında; bilgiyi “bağlamsallığı” ve “konumsallığı” ile
tartışmak feminist eleştirel çalışmalar için önemli olmuştur. Bu çalışma;
“bilen” ve “eyleyen özneler” olarak araştırmaya katılan üniversite
öğrencilerinin namus ve beden pratiklerini, toplumsal cinsiyet ve iktidar
ilişkisi ekseninde irdelemeyi amaçlamıştır. Çalışmada, hegemonik anlatılarda
fiziksel şiddet ve kadın cinayetleri ile ilişkilendirilen namus kavramının, aynı
zamanda “gizil” bir şiddet söylemine işaret ettiği; bedeni, cinselliği ve
kadının ilişkilenme biçimlerini de içine dâhil edecek şekilde bir hakikat
yasasına dönüştüğü iddia edilmiştir. İktidar, söylem üretme gücünü kullanarak
bütüncül bir özne anlayışının aksine yeni öznellikler yaratır. Ezme ve ezilme
dikotomisinin keskinliği içinde anlaşılamayacak bu yeni öznellikler araştırma
kapsamında; “sosyal inşa” kuramının kuramsal çerçevesinden yararlanılarak
“biyo-iktidar” ve “ataerkil pazarlık” kavramları ile tartışılmıştır. Bu
tartışma sonucunda ise eril tahakkümün kadın bedenine yansımaları olarak kabul
edilen namus söylemlerinin, yeni öznellikler ve toplumsal pratikler
aracılığıyla yeniden üretildiği ve namus kavramına içkin cinsiyetçi özün
sarsılmadığı ortaya çıkmıştır. Namusun -dışarıdan bir baskı aracına gerek
duymadan- kadının duygularını, bedenini ve cinselliğini özkontrol mekanizmaları
aracılığıyla sınırlandıran ve geleneksellikten arındırılmış bir çerçevede
yeniden üretilen yapısına nüfuz eden bu çalışmada; kendiliğin bireysel
isteklerle kurgulandığı bu süreç, rızanın inşası bağlamında tartışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

İktidar, sosyal inşacılık, toplumsal cinsiyet, beden, namus

Tracking down Namus on the Discourses of Love, Fidelity and Reliability: Namus as a way of Self-Subjugation

Öz

The concept of namus which is one of the fundamental
principles of the heterosexist gender regime is an effective social and
political tool to construct women’s and men’s bodily practices and dynamics of
power. Upon considering that knowledge is not objective but socially
constructed and embedded in power dynamics, analyzing knowledge with its
situatedness and contextuality is of significant importance for critical
feminist studies. This study aims to explore bodily practices related to namus
within the context of gender and power with the help of university students regarded
as knowing and acting subjects in the research. It is claimed that namus
identified with physical violence and femicide in hegemonic narratives could
indicate a refined discourse of violence and turn into a truth regime including
women’s body, sexuality, and social relations, as well. Employing its capacity
to develop discourses, the power constructs new subjects contrary to a monolith
subject. These new subjects- which cannot be easily understood in terms of
domination and subjection alone- are discussed within the context of social
construction, bio-power, and patriarchal bargaining. It is concluded that
discourses of namus which are the impacts of masculine domination over women’s
body are reproduced through new subjects and social practices. Furthermore, the
core element of sexism inherent to namus is not abated. Namus is reproduced
within a new discursive context which requires female self-control to confine
women’s emotions, body, and sexuality rather than such traditionally labeled
external factors as social or family pressure. These practices of the self are
discussed through manufacturing consent.

Anahtar Kelimeler

Power, Social Constructivism, gender, namus

Kaynakça

• Şenyapılı, Ö. (2009). Her Sözcüğün Bir Öyküsü Var. Ankara: Odtü Yayınevi.
• Ecevitoğlu P. (2012). Namus, Töre ve İktidar: Kadının Çıplak Hayat Olarak Kuruluşu. Ankara: Dipnot Yayınları.
• Berger, P.L. & Luckmann, T. (1991). The Social Construction of Reality: A Treatise in the Sociology of Knowledge. Londra: Penguin Books.
• Andersen, M.L (2015). Thinking about Women Sociological Perspectives on Sex and Gender, Londra: Pearson Education, Inc.
• Aksoy, Ö.A. (1988). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü. İstanbul: İnkılap Yayınevi
• Tillion, G. (2006). Harem ve Kuzenler. İstanbul: Metis Yayınları.
• El Sadawi, N. (2015). The Hidden Face of Evil. Londra: Zed Books.
• hooks, b. (2012). Feminizm Herkes İçindir Tutkulu Politika. İstanbul: BGST Yayınları.
• Lorber, J. (1994). Paradoxes of gender. New Haven: Yale University Press.
• Enloe, C. (2004) The Curious Feminist Searching for Women in a New Age of Empire. California: University of California Press.
• Stanley, L. & Wise S. (1993) Breaking Out Again Feminist Ontology and Epistemology. Londra: Routledge.
• Letherby, G. (2003). Feminist Research in Theory and Practice. Philadelphia: Open University Press.
• Abbott, P. & Wallace, C. & Taylor, M. (2005). An introduction to sociology: Feminist perspectives. New York: Routledge.
• Connell, R.W. (2005) Masculinities. California: University of California Press.
• Kandiyoti, D. (2013). Cariyeler, Bacılar, Yurttaşlar Kimlikler ve Toplumsal Dönüşümler. İstanbul: Metis Yayınları.
• Berktay, F. (1995). Tek Tanrılı Dinler Karşısında Kadın: Hristiyanlıkta ve İslamiyette Kadının Statüsüne Karşılaştırmalı Bir Yaklaşım. İstanbul: Metis Yayınları.
• Blank, H. (2008). Bekaretin El Değmemiş Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Foucault, M. (2007) Cinselliğin Tarihi. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2014) Özne ve İktidar. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Rabinow, P. (1991) The Foucault Reader An Introduction to Foucault’s Thought. New York: Penguin Books.
• Foucault, M. (2006). Sonsuza Giden Dil. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Tahincioğlu Yıldız, A.N. (2011) Namusun Halleri. İstanbul: Postiga Yayınları.
• Gramsci, A. (1971). İçinde Hoare, Q. & Nowell-Smith, G. (ed.). Selections from the Prison Notebooks of Antonio Gramsci. Londre: Lawrence and Wishart Trans.
• Mojab, S. (2006). “Namusun” Tikelliği ve “Öldürmenin” Evrenselliği: Erken Uyarı Sinyallerinden Feminist Pedagojiye. Mojab, S. & Abdo, N. (Der.) Namus Adına Şiddet Kuramsal ve Siyasal Yaklaşımlar içinde (s.17-42). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Akkoç, N. (2006) Namus Adına Uygulanan Şiddetin Kültürel Dayanakları. Mojab, S. & Abdo, N. (Der.) Namus Adına Şiddet Kuramsal ve Siyasal Yaklaşımlar içinde (s.119-132). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Sirman, N. (2006). Akrabalık, Siyaset ve Sevgi: Sömürge-Sonrası Koşullarda Namus- Türkiye Örneği. Mojab, S. & Abdo, N. (Der.) Namus Adına Şiddet Kuramsal ve Siyasal Yaklaşımlar içinde (s.43-61). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Kümbetoğlu, B. (2011). Feminist Yöntem ve Kadın Çalışmalarına İlişkin Bazı Sorular, Sorunlar. Sancar, S. (Der.) Birkaç Arpa Boyu 21. Yüzyıla Girerken Türkiye’de Feminist Çalışmalar Prof. Dr. Nermin Abadan Unat’a Armağan içinde (s.475-504). İstanbul: Koç üniversitesi Yayınları
• Mutluer, N. (2008) Türkiye’de Cinsiyet Hallerinin Sınırları: Namussallaştırma. Mutluer, N. (Der.). Cinsiyet Halleri içinde (s.14-30). İstanbul: Varlık Yayınları.
• Altınay, A.G. (2002). Bedenimiz ve biz: Bekaret ve cinselliğin siyaseti. Bora, A. & Günal, A. (Der.) 90'larda Türkiye'de Feminizm içinde (s.323-343). İstanbul: İletişim Yayınları
• Campbell, J.K. (1965). Honour and The Devil. Peristiany, J. G. (Ed.) Honor and Shame the Values of Mediterranean Society içinde (s.139-170). Londra: The Trinity Press.
• Kandiyoti, D. (1987). Emancipated but Unliberated? Reflections on the Turkish Case, Feminist Studies, 13 (2), 317-338.
• Ortner, S. B. (1978). The Virgin and the State, Feminist Studies, 4(3), 19-35.
• Koğacıoğlu, D. (2004). The Tradition Effect: Framing Honor Crimes in Turkey, Differences: A Journal of Feminist Cultural Studies, 15(2), 118-152.
• Baker, N.V., Gregware, P.R., Cassidy, M.A. (1999) Family Killing Fields: Honor Rationales in the Murder of Women, Violence Against Women, 5(2), 164-184.
• Fournier, P., McDougall, P., Dekkers, A, R. (2012). Dishonour, Provocation and Culture: Through the Beholder’s Eye?, Canadian Criminal Law Review,16,161-193.
• Haraway, D. (1988). Situated Knowledges: The Science Question in Feminism and the Privilege of Partial Perspective, Feminist Studies, 14(3), 575-599.
• Gordon, A. F. (1993). Twenty-two theses on social constructionism: A feminist response to Ibarra and Kitsuse’s “Proposal for the study of social problems. Holstein, J. A. & Miller, G. (Ed.). Reconsidering social constructionism: Debates in social problems theory içinde (s.301-326). New York: Aldine de Gruyter.
• Kandiyoti, D. (1988). Bargaining with Patriarchy, Gender and Society, 2(3), Special Issue to Honor Jessie Bernard, 274-290.
• Sirman, N. (2011). Kıskançlığın Ekonomisine Doğru, Amargi,16, 30-32.
• Üşür Sancar, S. (2004). Otoriter Türk Modernleşmesinin Cinsiyet Rejimi, Doğu Batı: İdeolojiler II, 29, 1-15.
• Freund, P. E. S. & McGuire, M. B. (1991). Health, illness, and the social body: A critical sociology. Englewood Cliffs, New Jersey: Prentice Hall.
• Özyeğin, G. (2009). Virginal Facades: Sexual Freedom and Guilt among Young Turkish Women, European Journal of Women’s Studies, 16(2), 103-123.
• Parla, A. (2001). The "Honor" of the State: Virginity Examinations in Turkey, Feminist Studies, 27(1), 65-88.
• Ergün, E. (2006). Social, Medical and Legal Control of Female Sexuality Through Construction of Virginity in Turkey. Towson University, Master of Science in Women’s Studies.
• Ahmed, S. (2017). Feminist Bir Yaşam Sürmek, İstanbul: Sel Yayıncılık.