Toplumsal Cinsiyet ve Annelik: Kadınların Deneyimleri Üzerinden Nitel Bir Araştırma

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 1, 26 - 55, 31.05.2024

Nihan Ozansoy Tunçdemir

https://doi.org/10.33708/ktc.1379935

Öz

Annelik ve anne olmak modern dünyada toplumsal cinsiyet rolleri temelinde belirlenen özelliklerle tanımlanan bir olgudur. Günümüzde özellikle ataerkil kültürün hakim olduğu toplumlarda kadının en önemli rolü olarak annelik hala ön sıralarda yerini almaktadır. Ataerkil değerler içinde kadının başat rolü olarak kabul edilen annelik olgusu, kadının doğuştan getirdiği içgüdüsel bir özellik olarak kabul edilir ve her kadının doğal olarak anne olabileceği varsayılır. Ancak annelik doğuştan gelen bir rol olmaktan çok sonradan öğrenilen ve kadınlar için, içinde birçok zorluğu, çatışmayı ve çelişkiyi içinde barındıran bir süreçtir. Bu çalışma annelik deneyimi yaşamış kadınların, annelikle ilgili anlatılarına ve anlamlandırmalarına yer vermektedir. Kadınların anneliği genel olarak nasıl anlamlandırdığı, hamilelik, doğum ve sonraki süreçte yaşadıkları deneyimler üzerinden nasıl bir annelik kurgusu oluşturdukları araştırmanın ortaya koymaya çalıştığı anlamlandırmalar arasındadır. Çalışma, nitel araştırma yöntemi ile kurgulanmış, kadınların annelik deneyimlerinin ortaya konması amacıyla derinlemesine görüşme tekniği, konunun içeriğine ve amacına uygun görülmüştür. Toplamda 13 kadın ile derinlemesine görüşme yapılmıştır. Çalışma sonucunda kadınların annelik deneyiminin toplumsal cinsiyet normları çerçevesinde şekillendiği, anneliğin kadınlar üzerinde oldukça zorlu bir deneyim olduğu ve bu rolün “gereğini” yerine getirmeleri noktasında baskı hissettikleri görülmüştür. Anneliğin içgüdüsel ve kendiliğinden gelen bir duygu değil zamanla gelişen ve öğrenilen bir rol olduğu, kadınların da bu rolle ilgili sürekli olarak çatışma ve çelişki yaşadıkları ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal cinsiyet rolleri, kadın deneyimleri, annelik, ataerkil değerler

Gender And Motherhood: A Qualıtatıve Research On Women's Experıences

Öz

Motherhood and being a mother are phenomena defined based on gender roles in the modern world. In today's societies, especially those dominated by patriarchal culture, motherhood still holds a prominent place as the most important role for women. Within patriarchal values, the concept of motherhood, considered as a woman's predominant role, is seen as an innate instinctive quality that women possess, and it is assumed that every woman can naturally become a mother. However, motherhood is more of a role learned later in life rather than an innate one, and it is a process that encompasses many challenges, conflicts, and contradictions for women. This study aims to explore the narratives and interpretations of women who have experienced motherhood. It delves into how women generally interpret motherhood, how they construct a framework of motherhood through their experiences during pregnancy, childbirth, and the subsequent period. The study employs a qualitative research method and utilizes in-depth interviews to bring forth women's experiences of motherhood, which is deemed suitable for the content and purpose of the study. In total, in-depth interviews were conducted with 13 women. The study concludes that women's experiences of motherhood are shaped within the framework of gender norms. Motherhood is seen as a rather challenging experience for women, and they feel pressure to fulfill the "requirements" of this role. It is established that motherhood is not an instinctive and spontaneous emotion but a role that develops and is learned over time. Women are constantly in conflict and contradiction concerning this role.

Anahtar Kelimeler

Gender roles, women experiences, motherhood, patriarchal values

Kaynakça

• Aktaş, Gül. (2019). Günümüz Toplumlarında Anneliğin Değişen Biçimlerini Sosyal Medya Kullanıcıları Üzerinden Değerlendirmek. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 36(2). 253-271.
• Badinter, E. (1992). Annelik Sevgisi 17. yüzyıldan Günümüze Bir Duygunun Tarihi. (K. Çelik, Çev.) İstanbul: Afa Yayıncılık.
• Badinter, E. (2020). Kadınlık mı Annelik mi. (A. Ekmekçi, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Belkıs, Ö. (2016). Anneliğin Akademik Kariyer Gelişimine Etkileri Üzerine Nitel Bir Araştırma. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 5(4), 250-263.
• Beouvoir, S. D. (1972). Kadın Evlilik Çağı. (B. Onaran, Çev.) İstanbul: Payel Yayınevi.
• Charlotta Niemistö, J. H. (2021). Motherhood 2.0: Slow Progress for Career Woman and Motherhood within the "Finnish Dream". Work, Employment and Society, s. 1-20.
• Currie, J. (2004). Motherhood, Stress and exercise experience: freedom or constraint? Leisure Studies, 23(3), s. 225-242.
• Deliktaş, Ayşe, Ö. K. (2015). Farklı Gruplarda Annelik Deneyimi. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5(4), s. 274-283.
• Demirci-Yılmaz, Tuba. (2015). Osmanlı ve Erken Cumhuriyet Dönemi Türkiye Modernleşmesinde Annelik Kurguları. Cogito Annelik. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. 66-90.
• Donovan, J. (2014). Feminist Teori. (M. A. Aksu Bora, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Duman, F. N., Gölbaşı Z., (2023), Artan Sezaryen Doğum Oranının Anne-Bebek Sağlığı Üzerine Etkileri ve Sezaryen Doğumların Azaltılmasına Yönelik Stratejiler, Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, (17) 1, s. 188-194.
• Elçik, Gülnur. (2016). "Beden, İki Nokta Üst Üste". ed. Feryal Saygılıgil. Toplumsal Cinsiyet Tartışmaları içinde. Ankara: Dipnot yayınları.
• Ergül, Gizem, Yıldız, Sıtkı. (2021). Sosyal Medyada Sosyal Annelik: İnstagram Anneliği. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 11(2). 611-627.
• Firestone, S. (1979). Cinselliğin Diyalektiği Kadın Özgürlüğü Davası. (Y. Salman, Çev.) İstanbul: Payel Yayınevi.
• Fox, Bonnie, Neitherman, Elena, (2015), Embodied Motherhood, Women's Feelings About Their Postpartum Bodies, Gender & Society, (29) 5, s. 670-693.
• Frances Rogan, V. S. (1997). "Becoming a Mother" Devoloping a New Theory of Early Motherhood. Journal of Advanced Nursing, s. 877-885.
• Garner, Catherine Bodendorfer. (2015). Book Review: Intensive Mothering: The Cultural Contradictions of Modern Motherhood. Studies in the Maternal. edited by Linda Rose Ennis. Toronto: Demether Press.
• Hançer, A. (2018). Toplumsal Cinsiyet Öznesi Olarak Kadının “Annelik” Kimliğine Eleştirel Bir Bakış. Akdeniz Kadın Çalışmaları ve Toplumsal Cinsiyet Dergisi, 2(1), 177-202.
• Işık, S. Y. (2015). Küresel Kültürel Değişim ve 'Yeni' Annelik: Ankara Kamil Ocak Mahallesi Örneği. Eğitim Bilim Toplum, 13(50), 4875.
• Karaman, Esra D., Doğan, Neva.(2018). Annelik Rolü Üzerine: Kadının "Annelik" Kimliği Üzerinden Tahakküm Altına Alınması. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 6(2), 1475-1496.
• Kaylı, D. Ş. (2014). Kadın Bedeni ve Özgürleşme. İzmir: İlya Yayınevi.
• Kümbetoğlu, Belkıs. (2015). Sosyolojiye ve Antropolojide Niteliksel Yöntem ve Araştırma. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Lips, Hilary M. (2020). Toplumsal Cinsiyet Temel Bilgiler. çev. Onur Orhangazi. Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Miller, T. (2010). Annelik Duygusu Mitler ve Deneyimler. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Oakley, Ann. (1975). Women's Work: The Housewife Past and Present. Ist American ed. New York: Pantheon Books.
• Öztan, Ece. (2015). Annelik, Söylem ve Siyaset. Cogito Annelik. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. 91-107.
• Özyar, Aslı. (2015). Antik Çağlarda Annelik Üzerine Bazı Düşünceler. Cogito Annelik. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.60-65.
• Saktanber, Ayşe. (2015). "Türkiye'de Medyada Kadın: Serbest, Müsait Kadın veya İyi Eş, Fedakar Anne" ed. Şirin Tekeli. 1980'ler Türkiye'sinde Kadın Bakış Açısından Kadınlar. İstanbul: İletişim Yayınları
• Sever, M. (2015). Kadınlık, annelik, gönüllü çocuksuzluk: Elisabeth Badinter’den Kadınlık mı Annelik mi?, Tina Miller’dan Annelik Duygusu: Mitler ve Deneyimler ve Corinne Maier’den No Kid üzerinden bir karşılaştırmalı okuma çalışması. Fe Dergi(2), 72-86.
• Timurturkan, M. (2019). Annelik, Söylem ve İktidar: Eleştirel Bir Tartışma. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 64-78.
• Timurturkan, M. (2019). Özel Sektörde Çalışan Yönetici Kadınların Annelik Anlatıları Deneyimler, Beklentiler ve Annelik İdeolojileri. İnsan ve Toplum.
• Timurturkan, M. (2020). Biyoiktidar, Beslenme ve Annelik: Emzirmenin Kültürel ve Politik Görünümleri. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 40(1), s. 219-248.
• Tuğrul, Y. G. (2019). Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Kadınların Annelik Deneyimleri Üzerine Bir Saha Çalışması. Toplum ve Kültür Araştırmaları Dergisi, 71-90.
• TÜİK, (2022), Doğum İstatistikleri, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Dogum-Istatistikleri-2022-49673 Türkdoğan, Özlem. (2013). Ana Akım Medyada Annelik Miti. Kadın Araştırmaları Dergisi. 13. 35-59.
• Üstündağ, F. H., & Üstündağ, E. (2010). Hamilelik ve Kadın bedeni: Muhafazakarlık, Piyasa ve Özgürleşme. T. B. Gülnur Elçik içinde, Bedende Kıpırdanmalar. istanbul: Varlık Yayınları.
• Welldon, Estela V., (2019), Anne: Melek mi Yosma mı? Çev.S. Akbaş, C. Kurultay, Ayrıntı Yayınları, İstanbul. Yıldırım, Ali ve Şimşek, Hasan, (1999), Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Seçkin Yayınevi, Ankara. Yuval-Davis, Nira. (2014). Cinsiyet ve Millet. çev Ayşin Bektaş.