Ortaöğretimde sağlık konusunun öğretim programlarındaki yerinin incelenmesi

Yıl 2023, , 200 - 219, 31.05.2023

Evrim Sütçü , Miraç Yılmaz

https://doi.org/10.33400/kuje.1239223

Öz

Nitelikli bir sağlık eğitimi için uygulanan öğretim programlarının etkisi ve gücünün araştırılması önem taşımaktadır. Bu araştırmanın amacı, ortaöğretimde sağlık konusunun “sağlık bilgisi ve trafik kültürü” ile “biyoloji” dersleri öğretim programlarındaki yerinin incelenmesidir. Nitel yöntemin kullanıldığı çalışmada, sağlık konusunun ortaöğretim öğretim programlarındaki yerini tespit etmek için dokuman incelemesi yapılmıştır. Analiz yöntemi olarak içerik analizi kullanılan çalışmada, dokümanlar olarak ortaöğretim 9. sınıflarda okutulan sağlık bilgisi ve trafik kültürü ve 9, 10, 11, 12. sınıflarda okutulan biyoloji dersleri öğretim programları incelenmiştir. Sağlık Bilgisi ve Trafik Kültürü dersinin öğretim programında 67, biyoloji dersinde ise toplam 34 kazanım bulunmaktadır. İçerik analizine göre, öğretim programlarında tespit edilen alt temalar, “sağlığı sürdürme” ve “sağlığı kaybetme” temaları ile ilişkilendirilmiştir. Öğrenciler, sağlıkla ilgili konularla sadece 9 ve 10. sınıfta karşılaşmakta, sonraki yıllarda biyoloji dersini seçmeyenler sağlıkla ilgili kazanımların tamamına ulaşamadan ortaöğretimden mezun olmaktadırlar. Ayrıca, çok önemli bir konu olan salgın hastalıklarla ilgili pandemi kavramına her iki öğretim programında yer verilmemektedir. “Sağlık Bilgisi ve Trafik Kültürü” dersinin öğretim programının kazanımlarında “İlk Yardımla İlgili Temel Bilgiler” ünitesinde çok sayıda ve ayrıntılı kazanımlar olmasına rağmen, öğrencilerin yaş dönemine ilişkin “Ergenlik” ünitesi sadece bir kazanım içermektedir. İçerik analizi sonuçlarına göre ise, öğretim programlarında sağlık konuları özellikle “sağlığı kaybetme” teması etrafında çok yoğun olarak ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

ortaöğretim, öğretim programı, sağlık eğitimi, biyoloji eğitimi, secondary education, curriculum, health education, biology education

Analysis of the position of the health subject in high school curriculum

Öz

Researching the effectiveness of training programs is essential for a high quality health education. The aim of this research is to analyze the position of the health subject in the "Health Knowledge and Traffic Culture" and "Biology" lessons in high school curriculum. In this qualitative study, in order to assess the position of the health subject in high school curriculum, document analysis has been used. This content analysis includes 9th grade "Health and Traffic Culture" and 9, 10, 11 and 12th grade Biology curricula. There are 67 learning outcomes in the "Health Knowledge and Traffic Culture" curriculum and 34 learning outcomes in the Biology curriculum. According to the content analysis, the themes discovered in these curricula are related to the themes "sustaining health" and "degrading health". Students only encounter health related subjects in 9th and 10th grade. In the following years, students that don't opt in for Biology classes graduate high school without completing their health learning outcomes. The subject of a pandemic and contagious diseases that is very significant is not mentioned in either of the curricula. In the "First Aid Fundamentals" unit in the "Health Knowledge and Traffic Culture" curriculum, there are a great number of essential and detailed learning outcomes, on the contrary, the "Adolescence" unit that is more related to the students' ages only has one outcome. According to the results of the content analysis, the coverage of the health subjects in the curricula specifically focuses on the "degrading health" theme.

Anahtar Kelimeler

secondary education, curriculum, health education, biology education

Kaynakça

• Alma Ata Bildirgesi. 1978. https://www.who.int/teams/social-determinants-ofhealth/declaration-of-alma-ata.
• Arastaman, G., Öztürk Fidan, İ. & Fidan, T. (2018). Nitel araştırmalarda geçerlik ve güvenirlik: Kuramsal bir İnceleme. Yüzüncü Yıl Üni Eğit Fak Dergisi 15(1):37-75.
• Ardic, A. & Esin, M. N. (2015). The Adolescent Lifestyle Profile scale: reliability and validity of the Turkish version of the instrument. Journal of Nursing Research 23(1):33-40.
• Asakura, T. & Tomokawa, S. (2014). Kyouikugaku kara mita ekoherusu [Ecohealth viewed from pedagogy]. K. Moji, S. Yasumoto & C. Watanabe, (Ed). içinde Ecohealth: New Concept of the Health 21st Century. Bessatsu Igakuno Ayumi, Ishiyaku Publisher Inc; (ss. 1048–1055).
• Atik, A. D. & Yetkiner, A. (2021). Biyoloji öğretim programı kazanımlarının 21. Yüzyıl becerileri açısından incelenmesi. Trakya Eğt Dergisi 11(2):745 – 765.
• Çevik, M. & Atıcı, T. (2015). Mevcut biyoloji dersi öğretim programının mesleki ve teknik liselerde görevli öğretmen ve öğrenci görüşlerine göre değerlendirilmesi ve yeni bir taslak program önerisi: Fotosentez konusu örneği, Gazi Üni Gazi Eğit Fak Dergisi 35(3):423-441.
• Berçin, T. (2010). Lise Öğrencilerinin Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları ve Bu Davranışları Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üni Sağlık Bilimleri Enst.
• Daniel, S. J. (2020). Education and the COVID-19 pandemic. Prospects 49(1):91-96.
• Güvercin C. H, Aksu M. & Arda B. (2004). Köy enstitüleri ve sağlık eğitimi. Ankara Üni Tıp Fak Mecmuası 57(2):97-103.
• Kopenhag Müzakeresi. (1984). Sağlığın Teşviki ve Geliştirilmesinin Kavram ve İlkeleri Hakkında Bir Müzakere Belgesi, Kopenhag. Y. Erkoç S. Çom, B. Keskinkiliç, K. Karakaya, (Ed.) içinde. Sağlığın Teşviki ve Geliştirilmesine Yönelik Dönüm Noktaları: Global Konferanslardan Bildiriler (Milestones In Health Promotion 2009’dan Çeviri). Yayın No: 813 ISBN:978-975- 590-362-0, 2011, 1. Baskı T.C. Sağlık Bakanlığı Yayınları;
• MEB Tebliğler Dergisi. (1984). Sağlık Bilgisi Dersi Müfredat Programı ve Sağlık Bilgisi Dersinin Genel Amaçları, Talim Terbiye Kurulu Kararı 2173, Milli Eğitim Bakanlığı Tebliğler Dergisi, Sayı 47, Ankara. file:///C:/Users/UsEr/ Downloads/2172-eylul-1984%20(1).pdf.
• MEB Tebliğler Dergisi. (1996). Lise Sağlık Bilgisi Programının Kabulü, Talim Terbiye Kurulu Kararı 2469, Sayı 261, Ankara. file:///C:/Users/UsEr/Downloads/2469-ocak1997-1.pdf.
• MEB Tebliğler Dergisi. (2012). Sağlık Bilgisi Dersi Öğretim Programı, Talim Terbiye Kurulu Kararı 2655, Sayı 21, Milli Eğitim Bakanlığı Tebliğler Dergisi, Ankara. file:///C:/Users/UsEr/downloads/2655.pdf.
• MEB Tebliğler Dergisi. (2017). Ortaöğretim Sağlık Bilgisi ve Trafik Kültürü Dersi Öğretim Programı, Talim Terbiye Kurulu Kararı 2718, Sayı 65, Milli Eğitim Bakanlığı Tebliğler Dergisi, Ankara. file:///C:/Users/UsEr/Downloads/Temmuz_Ek_2718_2017.pdf.
• MEB Tebliğler Dergisi, (2018). Ortaöğretim Kurumları Haftalık Ders Çizelgesi, Talim Terbiye Kurulu Kararı 2726, Sayı 56, Milli Eğitim Bakanlığı Tebliğler Dergisi, Ankara. file:///C:/Users/UsEr/ Downloads/2726_Mart_2018.pdf.
• MEB 21. YY Öğrenci Profili Raporu. (2011). 21. YY Öğrenci Profili, Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı, Ankara. http://www.meb.gov.tr/earged /earged/21.%20yy_ og_pro.pdf.
• MEB Öğretim Programı. (2018a). Ortaöğretim 9. Sınıf Sağlık Bilgisi ve Trafik Kültürü Dersi Öğretim Programı. http://mufredat.meb. gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=348.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) Öğretim Programı (2018b). Ortaöğretim 9., 10., 11. ve 12. Sınıflar Biyoloji Öğretim Programı. http: //mufredat.meb.gov.tr/Programlar.aspx,
• MEB Yönerge. (2022). Millî Eğitim Bakanlığı Okul Sağlığı Hemşirelerinin Çalışma Usul Ve Esasları Hakkında Yönerge. http:// mevzuat.meb.gov.tr/dosyalar/2121.pdf.
• Miles, M. B & Huberman, A. M. (1994). Qualitative Data Analysis: A Source Book of New Methods. SAGE Publications.
• Özvarış, B. Ş. (2016). Sağlık eğitimi ve sağlığı geliştirme. Hacettepe Halk Sağlığı Vakfı Yayınları. (ss. 8-42).
• Sağlam N. (1996). Orta öğretimde sağlık bilgisi dersinin niteliği ve öğrencilerin derse ilgileri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(12):201-206.
• Sağlık Bakanlığı. (2008). Sağlık Hizmetlerinde Okul Sağlığı Kitabı, T.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı, ISBN: 978-975-590-236-4. https://sbu.saglik. gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/okulsagligi.pdf,
• Sağlık Bakanlığı. (2011). Birinci Basamak Sağlık Hizmetleri. https://hsgm.saglik. gov.tr/tr/ailehekimligi/birinci basamak-sa%C4%9Fl%C4%B1khizmetleri.html
• Schwarzer, R. (1999). Self-regulatory processes in the adoption and maintenance of health behaviors the role of optimism, goals, and threats. Jour of Health Psych. 4(2):115–127.
• Schwarzer, R. (2016). Health action process approach (HAPA) as a theoretical framework to understand behavior change. Actualidades en Psicología, 30(121):119-130.
• Sümen, A. & Öncel, S. (2017). Factors that affect healthy lifestyle behaviors of high school students in Turkey: A systematic. Eur J Ther 23:74-82.
• Ulusoy Gökkoca, F. Z. (2011). Sağlık eğitimi açısından yetişkin eğitimi. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 10(11):412-414.
• World Health Organization (WHO). (2017). Global School Health Initiatives: Achieving Health and Education Outcomes. Report of a Meeting. World Health Organization, Geneva, Switzerland.