Sorgulayıcı öğretim yaklaşımının zihin yetersizliği olan öğrencilerin bilimsel süreç becerilerine etkisi

Yıl 2024, , 361 - 385, 31.05.2024

Saadet Bayrak , Sedat Karaçam , Hakan Özak

https://doi.org/10.33400/kuje.1429004

Öz

Bu çalışmada sorgulayıcı öğretim yaklaşımının zihin yetersizliği olan öğrencilerin bilimsel süreç becerilerine etkisi incelenmiştir. Çalışma 2019-2020 eğitim öğretim yılında tamamlanmıştır. Bu çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden çoklu durum çalışması deseni kullanılmıştır. Çalışma grubu özel eğitim sınıfına devam eden zihin yetersizliği olan 5 ve 6. Sınıf düzeyindeki dokuz ortaokul öğrencisinden oluşmaktadır. Çalışma süreci ön test, etkinliklerin uygulanması, son test ve genelleme uygulamalarından oluşmaktadır. Araştırmanın verilerini toplamak amacıyla Özkan (2015) tarafından geliştirilen bilimsel süreç becerileri envanteri, gözlem ve alan notları ile araştırmacı tarafından geliştirilen etkinlik gözlem formu kullanılmıştır. Elde edilen veriler betimsel analiz yöntemi ile analiz edilmiştir. Veri analizi zihin yetersizliğinden etkilenmiş öğrencilerin bilimsel süreç becerilerine ait veriler ön test-son test ve süreç içerisinde yapılan gözlemlerden elde edilen verilerin ayrı ayrı analiz edilip bütünleştirilmesini içermektedir. Uygulama sürecinin tamamı video kayıt altına alınarak sonrasında izlenmiştir. Video kayıtlar yazıya dökülmüş öğrencilerin uygulama öncesinde, sürecinde ve sonrasıda gösterdikleri performans farklılıkları üzerinden değerlendirme yapılmış ve gerekli notlar alınmıştır. Analiz sürecinde ilk olarak öğrencilerin ön test-son testte gösterdikleri performans davranışlarının karşılaştırılması yapılmıştır. Ardından etkinliklerin uygulanma sürecinde öğrencilerin bilimsel süreç becerilerinin gelişimi, yapılan gözlemler, alınan alan notları, öğrenci çalışmaları ve etkinliklere dair video kayıtları üzerinden incelenmiştir. Bu kodlama işlemi sırasında, öğrencilerin etkinliğin ilgili kısımlarında sergiledikleri performans davranışları özellikle dikkate alınmıştır. Araştırma sonucunda sorgulayıcı öğretim yaklaşımının zihin yetersizliği olan öğrencilerin bilimsel süreç becerilerinin gelişmesinde etkili olduğu tespit edilmiştir. Araştırmada uygulanan etkinliklerin öğrencilerin bilimsel süreç becerilerinden gözlem, tahmin etme ve bilimsel iletişim kurma becerilerini olumlu yönde etkilemesine rağmen, öğrencilerin çıkarım yapma becerisini üzerine etkisinin diğer beceriler kadar olmadığı tespit edilmiştir. diğer becerilere göre daha düşük performans sergiledikleri görülmektedir. Ayrıca zihin yetersizliği olan öğrencilerin kazandıkları bilimsel süreç becerilerini farklı konu alanlarına genelleyebildikleri tespit edilmiştir. Sonuç olarak sorgulayıcı öğretim yaklaşımının zihin yetersizliği olan öğrencilerin bilimsel süreç becerilerini geliştirmede etkili olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Bilimsel süreç becerileri, Fen bilgisi, Özel eğitim, Sorgulayıcı yaklaşım, Zihin yetersizliği.

The effect of inquiry teaching approach on scientific process skills of students with intellectual disabilities

Öz

In this study, the effect of the inquiry teaching approach on the scientific process skills of students with intellectual disabilities was examined. The study was completed in the 2019-2020 academic year. In this study, multiple case study design from qualitative research methods was used. The study group consisted of nine middle school students with intellectual disabilities attending a special education class. The study process consisted of pre-tests, implementation of activities, post-tests and generalization practices. In order to collect the data of the study, the scientific process skills inventory developed by Özkan (2015), observation and field notes, and the activity observation form developed by the researcher were used. Data analysis includes the process of analyzing and integrating the data obtained from the pre-test, post-test and observations made during the process of the scientific process skills of students affected by intellectual disability. The pre-test-post-test application of the scientific process skills inventory and all of the activities were videotaped and then observed. During the analysis process, performance differences exhibited by students before, during, and after the implementation of activities were evaluated based on transcriptions of video recordings, and necessary notes were taken. Initially, comparisons were made between students' performance behaviors in pre-test and post-test assessments. Subsequently, the development of students' scientific process skills during the implementation of activities was examined through observations, field notes, student work, and video recordings of the activities. Throughout this coding process, particular attention was given to students' performance behaviors in relevant sections of the activities.Video recordings were transcribed and necessary notes were taken. As a result of the research, it was found that the inquiry teaching approach was effective in the development of observation, estimation and scientific communication skills of students with intellectual disabilities except inference skills. In addition, it was observed that students with intellectual disabilities were able to generalize the science process skills they acquired to different subject areas. As a result, it was seen that the inquiry teaching approach was effective in developing the science process skills of students with intellectual disabilities.

Anahtar Kelimeler

Science process skills, Science, Special education, Inquiry approach, Intellectual disability.

Kaynakça

• Abdelraheem, A. Y., & Asan, A. (2006). The effectiveness of inquiry-based technology enhanced collaborative learning environment. International Journal of Technology in Teachingand Learning, 2(2), 65-87.
• American Association for the Advancement of Science. (1967). Science: A processapproach. Xerox.
• Aminah, S. (2015). The effect of inquiry training learning model and the logical thinking ability on science process skill of students. Journal Pendidikan Fisika, 4(2), 63-68.
• Anagün, Ş. S. (2015). İlköğretim beşinci sınıf öğrencilerinde yapılandırmacı öğrenme yoluyla fen okuryazarlığının geliştirilmesi: Bir eylem araştırması (Yayımlanmamış doktora tezi). Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Arantika, J., Saputro, S., & Mulyani, S. (2018). Student's need analysis for the development of chemistry modules based guided ınquiry to ımprove science process skill. International Journal of Pedagogy and Teacher Education, 2, 6-53.
• Aslan, S., Ertaş Kılıç, H., & Kılıç, D. (2016). Bilimsel süreç becerileri. Pegem Akademi.
• Atik, A. (2019). Stem etkinliklerinin bilimsel süreç becerileri üzerine etkisi: 5 yaş örneği, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Trabzon Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Aydoğdu, B. (2006) İlköğretim fen ve teknoloji dersinde bilimsel süreç becerilerini etkileyen değişkenlerin belirlenmesi, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Banchi, H., & Bell, R. (2008). The many levels of inquiry. Science and Children, 46(2), 26-29.
• Batu, S. (2006). Teaching vegetable names to children with down syndrome: A small group study. Anadolu Üniversitesi Engelliler Araştırma Enstitüsü, EJER Summer (24), 53-65.
• Biber, S. (2009). Web destekli fen bilgisi öğretiminin kaynaştırma eğitimindeki ilköğretim 7. sınıf öğrencilerinin performans düzeyi ve akademik başarılarına etkisi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Bozkurt O., & Olgun Ö. S. (2005). Fen ve Teknoloji Eğitiminde Bilimsel Süreç Becerileri, M, Aydoğdu ve T. Kesercioğlu (Ed.) içinde, İlköğretimde Fen ve Teknoloji Öğretimi, (s.34). Anı Yayıncılık.
• Budak, B. E. (2008). Fen müfredatındaki yeni yönelimler ışığında öğretmen eğitimi: sorgulayıcı–araştırma odaklı kimya öğretimi, (Yayınlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Busbridge, J., & Özçelik, D. A. (1997). İlköğretim Matematik Öğretimi. YÖK/ DÜNYA Bankası Milli Eğitimi Geliştirme Projesi. Hizmet Öncesi Öğretmen Eğitimi: Ajans-Türk Basın ve Basım A.Ş.
• Ceylan, A. (2019). Sorgulamaya dayalı öğrenme ortamında v-diyagramı kullanımının fen bilimleri öğretmen adaylarının bilimsel süreç becerilerine ve genel kimya laboratuvar algılarına etkisi, (Yüksek Lisans Tezi). Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Creswell, J. W. (2007). Qualitative inquiry and research. (2nd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage
• Cromby, J. J., Standen, P. J., & Brown, D. J. (1996). The potentials of virtual environments in the education and training of people with learning disabilities. Journal of Intellectual Disabilty Research, 40 (6), 489-501.
• Cronbach, J. L. (1975). Beyond the two disciplines sicenific psychology. American Psychologist, 30,0116-127.
• Çapraz, C. (2016). Ortaokul özel alt sınıfta öğrenim gören zihin yetersizliği olan öğrencilere doğrudan öğretim yöntemiyle bazı maddelerin 'katı-sıvı-gaz' hallerinin öğretimi, (Yayımlanmamış doktora tezi). Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Çapraz, C. (2020). Özel gereksinimi olan öğrencilere fen eğitimi A Kızılaslan ve Ç.N.Umar Kaya (Ed.) içinde Zihinsel yetersizliği olan öğrenciler ve fen eğitimi (s. 103-116). Pegem A Yayıncılık.
• Çepni, S., (2005). Kuramdan uygulamaya fen ve teknoloji öğretimi, Pegem A Yayıncılık, 4. Baskı.
• Çevik, M. (2016). Fen bilimleri dersinde proje tabanlı öğrenme yaklaşımının ilkokulda öğrenim görmekte olan hafif düzeyde zihin engele sahip öğrencilerin akademik başarılarına ve tutumlarına etkisi. Education Sciences, 11(1), 36-48.
• Çıkılı, D. (2016). Hafif derecede zihin yetersizliği olan öğrencilere fen konularının öğretiminde doğrudan öğretim ile şematik düzenleyiciyle öğretimin karşılaştırılması, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Çoban, A. (2018).Temel kavramlar G. Ocak (Ed.) içinde Öğretim ilke ve yöntemleri. (11.baskı) (s.3-14). Pegem Akademi.
• Demir, R. (2008). Zihin engelli öğrencilere fen bilgisi dersinde sindirim konusunu basamaklandırılmış öğretim yöntemiyle sunulmasının etkililiği, (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Demirkıran, Z. A. (2016). Fen bilimleri dersinde araştırma-sorgulamaya dayalı uygulamaların etkileri, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü.
• Duygu, E. (2018). Simülasyon tabanlı sorgulayıcı öğrenme ortamında fetemm eğitiminin bilimsel süreç becerileri ve fetemm farkındalıklarına etkisi, (Yüksek Lisans Tezi). Kırıkkale Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Ecevit, T. (2018). Argümantasyon destekli araştırma-sorgulamaya dayalı öğretim uygulamalarının fen öğretmen eğitimindeki etkililiği, (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Görmez, A. (2019). Erişkin Zihinsel Yetersizliği ve Psikiyatri: Türkiye ve Dünyada Güncel Durum. İstanbul Kanuni Sultan Süleyman Tıp Dergisi (IKSST), 11 (1), 24-33.
• Güler, B. (2018). Sorgulamaya dayalı fizik deneylerinin fen bilimleri öğretmen adaylarının sorgulamaya dayalı fen öğretimi özyeterliklerine, kavramsal anlamalarına ve bilimsel süreç becerilerine etkisi, (Yayımlanmamış doktora tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Gürsel, O. (2017). Matematik öğretiminde öğrenme alanları ve temel beceriler. O. Gürsel (Ed.), içinde Özel gereksinimli öğrencilere matematik beceri ve kavramlarının öğretimini planlama ve uygulama (1-20). Vize yayıncılık.
• Heward, W. L. (2013). Exceptional children: An introduction to special education. (10th edition). NY: Pearson.
• İlik, Ş. Ş. (2009). Hafif düzeyde öğrenme güçlüğüne sahip öğrencilerde doğrudan öğretim yönteminin fen ve teknoloji dersine ilişkin kavramların öğretiminde etkililiğinin değerlendirilmesi, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü.
• Juniar, A., & Fardilah, R. D. (2019). Thedifference of students’ learning out comes and science process skill which taught by guided inquiry and direct instruction with practic umintegrated. Jurnal Pendidikan Kimia, 11(1), 8-13.
• Juniar, A., Silalahi, A., & Suyanti, R. D. (2018). Development of science process skill for chemistry teacher candidate through analytical chemistry learning with guided ınquiry-based and exemedia. İçinde 3rd Annual International Seminar on Transformative Education and Educational Leadership (AISTEEL 2018). Atlantis Press.
• Karasu, S. (2019). Özel eğitim öğrencilerine fen bilimleri dersinde duyu organları konusunun 5e yöntemi ile sunulmasının etkililiği, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kaya, G. (2016). Hafif düzey zihin yetersizliği olan öğrencilere fen bilimleri dersinde “canlı-cansız” kavramının öğretiminde sabit bekleme süreli öğretim yönteminin etkililiğinin incelenmesi, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kırılmazkaya, G. (2014). Web tabanlı araştırma-sorgulamaya dayalı fen öğretiminin öğretmen adaylarının kavram öğrenmeleri ve bilimsel süreç becerilerinin geliştirilmesi üzerine etkisi, (Yayımlanmamış doktora tezi). Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kocadağ, T. (2009). İlköğretim 4. sınıf fen ve teknoloji dersinde interaktif eğitim yazılımları kullanımının kaynaştırma öğrencilerinin başarısına etkisi, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Koyunlu Ünlü, Z. (2015). Fen ve teknoloji dersinde araştırma-sorgulamaya dayalı öğrenmenin öğretim teknolojileri ile desteklenmesine yönelik bir eylem araştırması, (Yayımlanmamış doktora tezi) Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Lee, H. C., & Lee, J. H. (2010). The effect of the specific open-inquiry lesson on the elementary student's science-relatedattitude, science process skill and the instructing teachers' cognition about open-inquiry. Journal of ScienceEducation, 34 (2), 405-420.
• Liang, J. C. (2002). Exploring scientific creativity of eleventh grade students in Taiwan (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). The University of Texas.
• Maxwell, D. O., Lambeth, D. T., & Cox, J. T. (2015). Effects of using inquiry-based learning on science achievement for fifth-grade students. Asia-Pacific Forum on Science Learning & Teaching16 (1), 1-31.
• Meder, M. (2001). Bilgi toplumu ve toplumsal değişim. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,9(9), 72-81.
• Mete, P. (2016). Ortaokul özel alt sınıfta öğrenim gören zihin yetersizliğe sahip öğrencilere bazı maddelerin “sert-yumuşak” özelliklerinin doğrudan öğretim yöntemiyle öğretimi, (Yayımlanmamış doktora tezi). Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2018). Fen Bilimleri Dersi Ögretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi.
• National Research Council. (2000). Inquiry and the national science education standards: A guide for teaching and learning. Washington, DC: The National Academies Press.
• Öç, U. (2019). Argümantastona dayalı fen looratuvarı uygulamalarının bilimsel süreç becerileri, laboratuvara yönelik tutum ve yaratıcılığa etkisi, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Öner, G. (2018). Zihin engelli öğrencilere fen bilimleri dersinde canlıların sınıflandırılmasının bilgisayar destekli bireyselleştirilmiş öğretim yöntemiyle öğretiminin etkisi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Özkan, B. (2015). 60-72 aylık çocuklar için bilimsel süreç becerileri ölçeğinin geliştirilmesi ve beyin temelli öğrenmeye dayanan fen programının bilimsel süreç becerilerine etkisi, (Yayınlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Özokçu, O. (2013). Zihinsel yetersizlik, görme yetersizliği, işitme yetersizliği. İ. H. Diken (Ed.) içinde, İlköğretimde kaynaştırma (s. 56-86). Pegem Akademi.
• Özsoy, Y., Özyürek, M., & Eripek, S. (1998). Özel eğitime giriş. Karatepe Yayınları, 8(9).
• Padilla, J. M., Okey, J. R., & Garrard, K. (1984). The effects of instruction on integrated science process skill achievement. Journal of Research in Science Teaching. 21 (3) 277-287
• Parlar, H. (2012). Bilgi toplumu, değişim ve yeni eğitim paradigması. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 2(4).
• Perry, V. R., & Richardson, C. P. (2001). The New Mexico Tech Master of Science Teaching Program: An Exemplary Model of Inquiry-Based Learning. İçinde 31st ASEE/IEEE Frontiers in Education Conference, (s. T3E/1-4).
• Peters, J. M., & Stout, D. L. (2006). Methods for teaching elementary school science (fifth edition). Pearson Publishing.
• Saylan Kırmızıgül, A. (2019). Fen eğitiminde bilgisayar destekli, etkinlik temelli ve sorgulamaya dayalı öğretim yaklaşımlarının karşılaştırılması, (Yayımlanmamış doktora tezi). Erciyes Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Schalock, R. L., Luckasson, R., ve Tassé, M. J. (2021). Twenty questions and answers regarding the 12th edition of the AAIDD manual: Intellectual disability: definition, diagnosis, classification, and systems of supports. American Association on Intellectual and Developmental Disabilities.
• Serevina, V. (2018). Development of e-module based on problem based learning (pbl) on heat and temperature to ımprove student's science process skill. Turkish Online Journal of Educational Technology-TOJET, 17 (3), 26-36.
• Smith, S. J. (2007). Cognitive and develop mental disabilities. E. L. Meyen and Y. N. Bui (Eds.) In Exceptional children: In today’s schools (s. 223-244). Denver, CO: Love Publishing Company.
• Tatar, N. (2006). İlköğretim fen eğitiminde araştırmaya dayalı öğrenme yaklaşımının bilimsel süreç becerilerine, akademik başarıya ve tutuma etkisi, (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Tekin, A. D. (2019). Probleme dayalı öğrenme yaklaşımının 7. sınıf öğrencilerinin akademik başarıları, bilimsel süreç becerileri ve motivasyonları üzerine etkisi, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Tezcan, C. (2012). Zihin engelli çocuklara web destekli uzaktan eğitim sistemi kurulması: matematik ve fen bilgisi dersleri uygulaması, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Thoron, A. C., & Myers, B. E. (2012). Effects of inquiry-based agri science instruction on student scientific reasoning. Journal of Agricultural Education, 53(4), 156-170.
• Turnbull, A., Turnbull, R., Wehmeyer, M. L., & Shogren, K. A. (2013). Exceptional lives: special education in today’s schools. (7th edition). NY: Pearson.
• Uysal, A. (2014). Öğretmen ve okul yöneticilerin zihin engelli çocukların kaynaştırılmasında karşılaşılan sorunlara ilişkin görüşleri, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Ünal, A. (2018). Araştırma-sorgulamaya dayalı ve sosyal ağ destekli kimya laboratuvarı etkinliklerinin fen bilimleri öğretmen adaylarının algı, tutum ve başarıları üzerine etkisi, (Yayımlanmamış doktora tezi). Kastamonu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Vayiç, Ş. (2008). Zihin yetersizlikten etkilenmiş öğrencilere hayat bilgisi öğretiminde doğrudan öğretim yöntemi ve şematik düzenleyiciyle öğretimin karşılaştırılması, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Vuran, S. (2002). Zekâ Geriliği. S. Eripek içinde Özel Eğitim. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. 43-56
• Wardani, I., & Djukri, D. (2019). Teaching science process skill using guided inquiry model with starter experiment approach: An experimental study. JPBI (Jurnal Pendidikan Biologi Indonesia), 5 (2), 277-284.
• Westwood, P. (2007). Commonsense methods for children with special educational needs. (5th edition). NYC: Routledge.
• Yalçın, S. (2018). 21. yüzyıl becerileri ve bu becerilerin ölçülmesinde kullanılan araçlar ve yaklaşımlar. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 51 (1), 183-201.
• Yaşar-Ekici, F., Bardak, M., & Yousef-Zadeh, M. (2018). Erken çocukluk döneminde STEM. K. A. Kırkıç & E. Aydın (Ed.), içinde Merhaba STEM yenilikçi bir öğretim yaklaşımı (ss. 51-78). Eğitim Yayınevi.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (6. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yücel, M. (2019). İlkokul fen bilimleri dersinde laboratuvar kullanımının öğrencilerin tutum, bilimsel süreç becerileri ve akademik başarılarına etkisi, (Yüksek Lisans Tezi). Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.