Review of research on science education conducted with students with special needs in Turkey

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 1, 62 - 85, 31.05.2021

Havva Aysun Karabulut , Ahmet Serhat Uçar , Kadriye Uçar

https://doi.org/10.33400/kuje.895279

Cited By: 5

Öz

Natural sciences are the efforts to systematically examine nature and natural events, to predict events that have not yet been observed. Science teaching allows students to acquire new knowledge by using their current knowledge and thus develop their skills to make sense of their environment. Science education is considered to be important in terms of ensuring the participation of individuals with special needs in social life and supporting their independent life skills. In this study, the aim is to compile the studies on science education carried out with special needs students between 2000 and 2020 in Turkey and to examine them in terms of various variables. In the study, which was carried out using the databases of the National Thesis Center, Google Academic and the National and Academic Network and Information Center (ULAKBİM), 25 studies on science education for individuals with special needs were reached. Eighteen of the studies were conducted with qualitative research methods and seven of them were conducted with quantitative research methods. Quantitative studies were examined under nine categories: method, participants and their characteristics, dependent variable, independent variable, data collection tools, monitoring / generalization data, inter-observer reliability / application reliability, social validity and findings, while quantitative were examined under method, participants and their characteristics, data collection tools, and findings, and suggestions for further research were made. Research findings show that researches on science teaching with individuals with special needs have gained momentum in recent years. Although the increase in the number of studies is a positive development, unfortunately, it is not at the desired level. Science education is important for individuals with special needs to be able to maintain their lives independently. Therefore, it is necessary to focus more on the subject.

Anahtar Kelimeler

Special education, individuals with special needs, science education, systematic literature review

Türkiye’de özel gereksinimli öğrencilerle Fen Bilimleri öğretimine ilişkin yapılan araştırmaların gözden geçirilmesi

Öz

Fen bilimleri doğayı ve doğal olayları sistemli bir şekilde inceleme, henüz gözlenmemiş olayları kestirme gayretleridir. Fen bilimleri öğretimi öğrencilerin halihazırdaki bilgilerini kullanarak yeni bilgiler edinmelerine ve bu sayede çevrelerini anlamlandırma becerilerini geliştirmelerine olanak tanır. Özel gereksinimli bireylerin toplumsal yaşama katılımının sağlanması ve bağımsız yaşam becerilerinin desteklenmesi bağlamında fen bilimleri öğretiminin önemli olduğu düşünülmektedir. Bu çalışmada ülkemizde 2000-2020 yılları arasında özel gereksinimli öğrencilerle fen bilimleri öğretimine yönelik gerçekleştirilen çalışmaların derlenmesi ve çeşitli değişkenler açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışma betimsel tarama modeli kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Ulusal Tez Merkezi, Google Akademik ve Ulusal ve Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi (ULAKBİM) veri tabanlarında “fen bilimleri eğitimi/öğretimi”, “özel gereksinimli birey”, “zihin yetersizliği”, “otizm”, “yaygın gelişimsel bozukluk”, “işitme yetersizliği”, “üstün yetenek/zekâ”, “görme yetersizliği”, “öğrenme güçlüğü”, “çoklu yetersizlik” anahtar sözcükleri kullanılarak tarama yapılmıştır. Taramada özel gereksinimli bireylere fen bilimleri öğretimine yönelik 25 araştırmaya ulaşılmıştır. Araştırmaların 18’i nitel, 7’si ise nicel araştırma yöntemleri kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Nicel araştırmalar bağımlı ve bağımsız değişkenler, araştırma yöntemleri, katılımcılar ve özellikleri, kullanılan veri toplama araçları, izleme/genelleme verileri, gözlemciler arası güvenirlik/uygulama güvenirliği, sosyal geçerlik ve bulgular kategorileri altında, nicel araştırmalar ise araştırma amacı, yöntem, veri toplama araçları, katılımcılar ve özellikleri ve bulgular olmak üzere beş kategoride incelenmiştir. Araştırma bulguları ülkemizde özel gereksinimli bireylerle fen bilimleri öğretimine ilişkin araştırmaların son yıllarda artan bir ivme kazandığını göstermektedir. Fen bilimleri öğretiminin özel gereksinimli bireylerin yaşamlarını bağımsız idame ettirebilmeleri noktasındaki önemi konuya daha fazla odaklanılmasını gerektirmektedir. Özel gereksinimli bireylere fen bilimleri öğretiminde farklı yöntemlerin etkililik ve verimliliklerinin incelendiği çalışmalara gereksinim duyulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Özel eğitim, özel gereksinimli bireyler, fen bilgisi öğretimi, sistematik literatür taraması

Kaynakça

• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. (2020). Engelli ve yaşlı istatistik bülteni. https://www.ailevecalisma.gov.tr/media/42250/istatistik-bulteni-2020-mart.pdf
• Akman-Yozgat, A., Özbek, N., & Afacan, Ö. (2018). Hafif düzeyde zihinsel yetersizliği olan öğrencilere elementlerin isimlerinin doğrudan öğretim yöntemi kullanılarak öğretimi. Researcher: Social Science Studies, 6(1), 23-39.
• Allen, K. D., Burke, R. V., Howard, M. R., Wallace, D. P., & Bowen, S. L. (2012). Use of audio cuing to expand employment opportunities for adolescents with autism spectrum disorders and intellectual disabilities. Journal of autism and developmental disorders, 42(11), 2410-2419. https://doi.org/10.1007/s10803-012-1519-7
• Ateş, İ. & Özarslan, M. (2014). Üstün Zekâlı ve Yetenekli Öğrencilerin Fen Bilimleri Laboratuvar Çalışmalarındaki Güvenlik Önlemleri ile İlgili Görüşleri. Journal of Educational Science, 2(3), 42-49.
• Ayas, A., Çepni, S., & Akdeniz, A. R. (1993). Development of the Turkish secondary science curriculum. Science Education, 77(4), 433-440. https://doi.org/10.1002/sce.3730770406
• Batu, S. (2008). Uyumsal davranışlar ve akademik becerilerin öğretimi. E. T. İftar, Davranış ve öğrenme sorunu olan çocukların eğitimi (s. 181-198). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Web-Ofset Tesisleri.
• Bilen, K. (2011). Bilim ve sanat merkezlerine devam eden üstün yetenekli öğrencilerin fen tutumlarının incelenmesi: Denizli BİLSEM örneği. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi, 2(4), 43-54.
• Bilgiç, H. C., & Şafak, P. (2020). Çoklu yetersizliği olan öğrencilere doğrudan öğretimle sunulan şematik düzenleyicinin bir fen konusunun öğretimine etkisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, Erken Görünüm. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.629598
• Brigham, F. J., Scruggs, T. E., & Mastropieri, M. A. (2011). Science education and students with learning disabilities. Learning Disabilities Research & Practice, 26(4), 223-232. https://doi.org/10.1111/j.1540-5826.2011.00343.x
• Burke, R. V., Anderson, M. N., Bowen, S. L., Howard, M. R., & Allen, K. D. (2010). Evaluation of two instruction methods to increase employment options for young adults with autism spectrum disorders. Research in Developmental Disabilities, 31(6), 1223–1233. https://doi.org/10.1016/j.ridd.2010.07.023
• Camlı-Erdoğan, S., & Kahveci, N., G. (2014). Farklılaştırılmış fen ve teknoloji öğretiminin üstün zekalı ve yetenekli öğrencilerin tutumlarına etkisi. HAYEF Journal of Education, 12(1), 191-207.
• Cavkaytar, A. (2000). Zihin engellilerin eğitim amaçları. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 115-121.
• Creswell, J. W. (2013). Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantitative. New Jersey
• Cullen, J. M. (2013). Effects of self-directed video prompting using ipads on the vocational task completion of young adults with ıntellectual and developmental disabilities (Yayılanmamış doktora tezi). The Ohio State University.
• Çapraz, C. (2016). Ortaokul özel alt sınıfta öğrenim gören zihinsel yetersizliği olan öğrencilere doğrudan öğretim yöntemiyle bazı maddelerin 'katı-sıvı-gaz' hallerinin öğretimi (Yayımlanmamış doktora tezi). Atatürk Üniversitesi.
• Çevik, M. (2016). Fen bilimleri dersinde proje tabanlı öğrenme yaklaşımının ilkokulda öğrenim görmekte olan hafif düzeyde zihinsel engele sahip öğrencilerin akademik başarılarına ve tutumlarına etkisi. Education Sciences, 11(1), 36-48.
• Çıkılı, D. (2016). Hafif derecede zihinsel yetersizliği olan öğrencilere fen konularının öğretiminde doğrudan öğretim ile şematik düzenleyiciyle öğretimin karşılaştırılması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Delen, E., & Bulut, O. (2011). The relationship between students' exposure to technology and their achievement in science and math. Turkish Online Journal of Educational Technology-TOJET, 10(3), 311-317.
• Demir, R. (2008). Zihinsel engelli öğrencilere fen bilgisi dersinde sindirim konusunu basamaklandırılmış öğretim yöntemiyle sunulmasının etkililiği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi.
• Demircioğlu, G., & Kavgacı, G. (2020). Levels of students with intellectual disability in associating natural and artificial sounds to their sources. Sakarya University Journal of Education, 10(1), 29-52. https://doi.org/10.19126/suje.550137
• Denizli, H. (2015). Fen bilimleri dersi öğretmenlerinin ve Fen Bilimleri dersini alan kaynaştırma öğrencilerinin kaynaştırma eğitimi uygulamaları sürecine ilişkin görüş ve önerileri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Giresun Üniversitesi.
• Doenyas, C., Şimdi, E., Özcan, E. Ç., Çataltepe, Z., & Birkan, B. (2014). Autism and tablet computers in Turkey: teaching picture sequencing skills via a webbased ipad application. International Journal of Child-Computer Interaction, 2(1), 60-71. https://doi.org/10.1016/j.ijcci.2014.04.002
• Elmaci, E. (2018). Otizm spektrum bozukluğu olan 7. sınıf kaynaştırma öğrencilerine fen bilgisi deneylerinin öğretiminde video destekli resimli etkinlik çizelgesinin etkililiği. (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi.
• Er-Nas, S., Çoruhlu, T. Ş., Çalık, M., Ergül, C., & Gülay, A. (2019). Öğrenme güçlüğü yaşayan ortaokul öğrencilerine yönelik Fen Bilimleri deneyleri kılavuzunun etkililiğinin incelenmesi. Özel Eğitim Dergisi, 20(3), 501-528. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.484937
• European Commission. (2007). Science education now: A renewed pedagogy for the future of Europe. Brussels: European Commission.
• Fernández-López, A., Rodríguez-Fórtiz, M.J., Rodríguez-Almendros, M.L. ve Martínez-Segura, M.J. (2013). Mobile learning technology based on iOS devices to support students with special education needs. Computers & Education, 61, 77-90.
• Foster, S. L. & Mash, E. J. (1999). Assessing social validity in clinical treatment research issues and procedures. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 67(3), 308- 319.
• Grillo, K. J., & Dieker, L. A. (2013). A new twist on vocabulary instruction for students with learning disabilities in biology. The American Biology Teacher, 75(4), 264–267. https://doi.org/10.1525/abt.2013.75.4.7
• Güzel-Özmen R., Bulut, A., Peker, K., Özbek, M., Şentürk, I., & Taşkın, T. (2002). Özel eğitim sınıflarında fen projeleri. XII. Özel Eğitim Kongresi, Ankara.
• Hammond, D. L., Whatley, A. D., Ayres, K. M., & Gast, D. L. (2010). Effectiveness of video modeling to teach iPod use to students with moderate intellectual disabilities, Education and Training in Autism and Developmental Disabilities, 45(4), 525-538.
• Herdman, E. A. (2006). Derleme makale yazımında, konferans ve bildiri sunumu hazırlamada pratik bilgiler. Koç Üniversitesi Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi (HEAD), 3(1), 2-4
• Işıkdoğan-Uğurlu, N. (2018). Sosyal bilgiler öğretiminde araç-gereç, materyal ve teknoloji kullanımı. H. Avcıoğlu (Ed.) içinde, Özel eğitimde fen ve sosyal bilgiler öğretimi içinde (s. 179-284). Eğiten Kitap.
• İflazoğlu, A. & Saban, A. (2006). İlköğretim okullarında laboratuar kullanımı ve her sınıf bir laboratuardır yaklaşımının tanıtılması, örnekler ve öneriler. 7. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi, Ankara.
• İlik, Ş. Ş. (2009). Hafif düzeyde öğrenme güçlüğüne sahip öğrencilerde doğrudan öğretim yönteminin fen ve teknoloji dersine ilişkin kavramların öğretiminde etkililiğinin değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi.
• Kanlı, E., & Emir, S. (2013). Probleme dayalı fen ve teknoloji öğretiminin üstün zekalı ve normal öğrencilerin başarı ve yaratıcı düşünme düzeylerine etkisi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 7(2), 18-45. https://doi.org/10.12973/nefmed201
• Kaplan, K. (2011). İlköğretim beşinci sınıfa devam eden zihinsel yetersizliği olan ve olmayan öğrencilerin temel astronomi kavramlarını algılama şekilleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Kaptan, F. (1998). Fen bilgisi öğretimi. MEB Yayınları.
• Kaptan, F. ve Korkmaz H. (2001). İşbirliğine dayalı fen öğretiminin öğretmen adaylarının özyeterlik düzeylerine etkisi, IV. Fen Bilimleri Eğitimi Kongresi. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Karabulut H, A. (2020). Zihin yetersizliği olan öğrencilere fen konularının kazandırılmasında doğrudan öğretim yönteminin tabletli ve tabletsiz sunumunun karşılaştırılması (Yayımlanmamış doktora tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Karaer, G., & Melekoğlu, M. A. (2020). Özel öğrenme güçlüğü olan öğrencilere Fen Bilimleri öğretimi üzerine yapılan çalışmaların incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 21(4), 789-819. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.532903
• Karakoç, T. (2016). Görme yetersizliği olan öğrencilerin araştırmaya dayalı öğrenme yaklaşımı modellerinden rehberli keşfetme modelinin deneysel işlem becerilerine, akademik başarılarına ve Fen Bilimleri dersine yönelik tutumlarına etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi.
• Karasar, N. (2015). Bilimsel araştırma yöntemleri. Nobel Akademik Yayıncılık
• Karsenti, T., & Fievez, A. (2013). The ipad in education: Uses, benefits, and challenges: A survey of 6057 students and 302 teachers in quebec, Canada.
• Kaya, G. (2016). Hafif düzey zihinsel yetersizliği olan öğrencilere Fen Bilimleri dersinde “canlı-cansız” kavramının öğretiminde sabit bekleme süreli öğretim yönteminin etkililiğinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• King, W., R., & He, J. (2005). Understanding the role and methods of meta-analysis in IS research. Communications of the Association for Information Systems, 16, 665-686.
• Kocadağ, T. (2009). İlköğretim 4. Sınıf Fen ve Teknoloji Dersinde İnteraktif Eğitim Yazılımları Kullanımının Kaynaştırma Öğrencilerinin Başarısına Etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi.
• Mete, P. (2016). Ortaokul özel alt sınıfta öğrenim gören zihinsel yetersizliğe sahip öğrencilere bazı maddelerin “sert-yumuşak” özelliklerinin doğrudan öğretim yöntemiyle öğretimi (Yayımlanmamış doktora tezi). Atatürk Üniversitesi.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2018). Fen Bilimleri Dersi (İlkokul ve Ortaokul 3-4-5-6-7 ve 8. Sınıflar) Öğretim Programı. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2013). İlköğretim kurumları (ilkokullar ve ortaokullar) Fen Bilimleri dersi (3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar) öğretim programı. Ankara: MEB.
• National Resarch Council (NRC), (1996). National Science Education Standarts. National Academy Press.
• Olsen, J. K. (2007). Impacts of technology-based differentiated ınstruction on special needs students in the context of an activity-based middle school science instructional unit (Unpublished Doctoral Dissertation). University of Arizona.
• Organisation for Economic Co-operation, and Development [OECD] (2006). Evolution of student interest in science, and technology. (studies). Paris: Global Science Forum. http://www.oecd.org/science/inno/36645825.pdf
• Öner, G. (2018). Zihinsel engelli öğrencilere Fen Bilimleri dersinde canlıların sınıflandırılmasının bilgisayar destekli bireyselleştirilmiş öğretim yöntemiyle öğretiminin etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Özokçu, O. (2013). Özel eğitim. A. Cavkaytar (Ed.) içinde, Zihin yetersizliği olan öğrenciler (s. 59-77). Ankara: Vize Yayıncılık.
• Sazak-Pınar, E., & Merdan, F. (2016). Grafik düzenleyicilerin otizmli öğrencilere fen bilgisi kavramlarının öğretimindeki etkililiği. Journal of Kirsehir Education Faculty, 17(1). 111-131.
• Shah, N. (2011). Ipads becomes learning tools for students with disabilities: Special education students become learning tools for students with disabilities. Education Week, 5(1), 12.
• Sola-Özgüç, C. (2015). Zihin yetersizliği olan ortaokul öğrencilerinin bulunduğu bir sınıfta öğretim etkinliklerinin teknoloji desteği ile geliştirilmesi: Bir eylem araştırması (Yayımlanmamış doktora tezi). Anadolu Üniversitesi.
• Şahin, M., & Yorek, N. (2009). Teaching science to visually impaired students: A smallscale qualitative study. US-China Education Review, 6(4), 19-26.
• Tekin-İftar, E., & Kırcaali-İftar, G. (2004). Özel eğitimde yanlışsız öğretim yöntemleri. Nobel Yayınları.
• Tekin-İftar, E., & Kırcaali-İftar, G. (2012). Eğitim ve davranış bilimlerinde tek denekli araştırmalar. Türk Psikologları Derneği.
• Türker, Ç., & Çifçi-Tekinarslan, İ. (2020). Zihin yetersizliği olan öğrenciye Fen Bilimleri dersinde uygulanan tanılayıcı dallanmış ağaç tekniğinin etkililik ve verimliliklerinin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 623-643. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2020.20.52925-638923
• Vuran, S.(Ed.). (2013). Özel eğitim. Ankara: Maya Akademi.
• Vuran, S., & Sönmez, M. (2008). Sosyal geçerlik kavramı ve Türkiye’de özel eğitim alanında yürütülen lisansüstü tezlerde sosyal geçerliğin değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi, 9(1), 55-65. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000114
• Walker, H. M., & Hops, H. (1976). Use of normatıve peer data as a standard for evaluatıng classroom treatment effects. Journal of Applied Behavior Analysis, 9(2), 159-168.
• Wagner, M., Newman, L., Cameto, R., & Levine, P. (2006). The academic achievement and functional performance of youth with disabilities: A Report From the National Longitudinal Transition Study–2 (NLTS2). http://ies.ed.gov/ncser/pdf/20063000.pdf
• Watts, L., Brennan, S., & Phelps, R. (2012). iPadiCan: Trialling ipads to support primary and secondary students with disabilities. Australian Educational Computing, 27(2), 4-12
• Williams, K. (2013). The use of video prompting via an ipad® and a system of leasttomost prompting to teach ındividuals with moderate ıntellectual disabilities the vocational task of rolling silverware (Unpublished doctoral dissertation). Liberty University.
• Wolery, M., Ault, M., J. & Doyle, P., M. (1992). Teaching students with moderate te severe disabilities use of response prompting strategies. Longman Publıshıng Group.
• Wood., A. L. (2014). Effects of systematic instruction on listening comprehension of science e-texts for students with moderate intellectual disability (Unpublished doctoral dissertation). The University of North Carolina.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (6. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, H. C. (2017). Çoklu yetersizliği olan az gören çocuklara doğrudan öğretimle sunulan şematik düzenleyicinin bir fen konusunun öğretiminde etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi.