Son sınıf öğretmen adaylarının siber zorbalık farkındalık düzeylerinin incelenmesi: Buca Eğitim Fakültesi örneği

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 2, 295 - 314, 30.11.2021

İnan Aydın Kürşat Arslan

https://doi.org/10.33400/kuje.913253

Cited By: 1

Öz

Bu araştırmanın amacı, öğretmen adaylarının siber zorbalık farkındalık düzeylerini belirlemektir. Siber zorbalık farkındalık düzeyleri puan türü, bölüm, cinsiyet, siber zorbalığı duyma, siber zorbalıkla ilgili eğitim alma, günlük internet kullanımı ve anne-baba çalışma durumu açısından ele alınmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu; 2019-2020 eğitim öğretim yılında, İzmir ili Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi 4. sınıfta öğrenim gören 324’ü kadın, 147’si erkek olmak üzere 471 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Bu çalışma, öğretmen adaylarının siber zorbalık farkındalık düzeylerinin bağımsız değişkenlere göre farklılaşıp farklılaşmadığının belirlenmesi amacıyla nedensel karşılaştırma modelinin kullanıldığı nicel bir çalışmadır. Öğretmen adaylarının siber zorbalık farkındalık düzeylerini tespit edebilmek için Ayas ve Horzum (2011) tarafından geliştirilen “Öğretmenler için Sanal Zorbalık Farkındalık Ölçeği” kullanılmıştır. Ölçeğe ek olarak öğretmen adaylarının demografik bilgileri “Kişisel Bilgiler” formu ile toplanmıştır. Çalışma ile ilgili veriler, SPSS 25.0 programı ile analiz edilmiştir. Araştırmada, gruplar arasındaki farkın istatistiksel olarak anlamlı olup olmadığını belirlemek için iki gruplu bağımsız değişkenler, parametrik olmayan testlerden Mann-Whitney U testi ile üç ve daha fazla gruplu değişkenler ise One-Way ANOVA’nın parametrik olmayan karşılığı olan Kruskal-Wallis H testi ile analiz edilmiştir. Analizler sonucunda, bölüm değişkeni dışında bütün değişkenler açısından öğrencilerin siber zorbalık farkındalık düzeylerinin orta düzeyde olduğu belirlenmiştir. Bölüm değişkeninde ise siber zorbalık farkındalık düzeylerinin Biyoloji, Fizik, Kimya, Rehberlik ve Psikolojik Danışma ve Türk Dili ve Edebiyatı bölümlerinde yüksek, diğer bölümlerde orta düzeyde olduğu görülmüştür. Betimsel sonuçların yanında yorumlayıcı analizler, öğretmen adaylarının siber zorbalık düzeylerinin yerleştirme puan durumu, cinsiyet ve duyma durumuna göre istatistiksel olarak anlamlı şekilde farklılaştığını ortaya koymuştur. Araştırmanın diğer bulguları, sonuç ve tartışma bölümünde ele alınıp yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

siber zorbalık, öğretmen adayı, siber zorbalık farkındalığı

Examining the cyberbullying awareness levels of senior pre-service teachers: Example of Buca Faculty of Education

Öz

This study aims to determine the cyberbullying awareness levels of pre-service teachers and revealed the differences in terms of score type, department, gender, hearing about cyberbullying, receiving education about cyberbullying, daily internet use and working status of parents. The study group of the research consists of 471 pre-service teachers, 324 female and 147 male, studying in the 4th grade of Dokuz Eylül University Buca Education Faculty in the 2019-2020 academic year. This study is a quantitative study in which the causal comparative research design was used to determine whether the cyberbullying awareness levels of pre-service teachers differ according to independent variables. In order to determine the cyberbullying awareness levels of pre-service teachers, the “Cytal Bullying Awareness Scale for Teachers” developed by Ayas and Horzum (2011) was used. In addition to the scale, the demographic information of the pre-service teachers was collected with the "Personal Information" form. The data were analyzed with the SPSS 25.0 program. In order to determine whether the difference between the groups was statistically significant in the study, the independent variables with two groups were analyzed with the Mann-Whitney U test, which is the non-parametric equivalent of T-Test, and the variables with three or more groups were analyzed with the Kruskal-Wallis H test, which is the non-parametric equivalent of One-Way ANOVA. As a result of the analyzes, it was determined that the cyberbullying awareness levels of the students were moderate in terms of all variables except the department variable. In the department variable, it was seen that the cyberbullying awareness levels were high in Biology, Physics, Chemistry, Guidance and Psychological Counseling and Turkish Language and Literature departments, and moderate in other departments. In addition to descriptive results, interpretive analyzes revealed that pre-service teachers' cyberbullying levels differed statistically significantly according to students’ major area, gender and hearing cyberbullying before. Other findings of the research are discussed and interpreted in the result and discussion sections.

Anahtar Kelimeler

cyberbullying, pre-service teacher, cyberbullying awareness

Kaynakça

• Aktepe, E. (2013). Ergenlerde siber zorbalık ve siber mağduriyet. Yeni Symposium, 51(1), 31-36.
• Akyüz, C. A. (2019). Ortaokul öğrencilerinde siber zorbalık/siber mağduriyet davranışları ve internet saldırganlığı düzeyleri-Zonguldak örneği (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Bülent Ecevit Üniversitesi.
• Altundağ, Y. (2016). Lise öğrencilerinde sanal zorbalık ve problemli internet kullanımı ilişkisi. Online Journal Of Technology Addiction ve Cyberbullying, 3(1), 27-43.
• Altundağ, Y. (2018). Lise rehber öğretmenlerine yönelik tüm okul yaklaşımına dayalı sanal zorba farkındalığı ve sanal zorbalıkla başa çıkma stratejilerini kazandırma programının etkililiği (Yayımlanmamış doktora tezi). Sakarya Üniversitesi.
• Alyakut, Ö. (2017). Üniversite öğrencilerinin siber zorbalık hakkında görüşleri. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi (IBAD), 349-363.
• Arıcak, T. (2009). Psychiatric symptomatology as a predictor of cyberbullying among university students. Eurasian Journal of Educational Research, 34, 167-184.
• Ateş, B., & Güler, M. (2016). Ergenlerde siber zorbalığın yordayıcısı olarak algılanan sosyal yetkinlik ve toplumsal kaygı. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 391-408.
• Ayas, T., & Horzum, M. B. (2011). Exploring the Teachers' Cyberbullying Perception in terms of Various Variables. International Online Journal of Educational Sciences, 3(2). 619-640
• Aydın, F., Horzum, M. B., & Ayas, T. (2017, 27-29 Nisan). Lise öğrencilerinin sanal zorbalık farkındalığı ve sanal zorbalıkla baş etme stratejileri bilgi düzeylerinin incelenmesi. VII. Uluslararası Eğitimde Araştırmalar Kongresi
• Aygün, F. (2016). Lise öğrencileri arasında siber zorbalık Adıyaman örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Cumhuriyet Üniversitesi.
• Aytaç, Ö. (2020). Lise öğrencilerinin siber zorbalık ve internet bağımlılığı düzeyinin, ebeveynlerle iletişim ve akranlarla ilişkiler açısından incelenmesi: İzmir örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Manisa Celal Bayar Üniversitesi.
• Baykal, F. (2016). Lise öğrencilerinde siber zorbalık ve mağduriyetin ailedeki koruyucu etmenlerle ilişkisi: Afyonkarahisar ili örneği (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi.
• Bayram, N., & Saylı, M. (2013). Üniversite öğrencileri arasında siber zorbalık davranışı. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 71(1), 107-116.
• Belsey, B. (2020). Cyberbullying: An emerging threat to the “always on” generation. http://www.billbelsey.com/?cat=13
• Bulut, E. (2018). Öğrenci, öğretmen ve velilerin gözünden ortaokul öğrencilerinin sanal zorbalık farkındalık düzeylerinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2018). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Çelik, A. A. (2015). Lise öğrencilerinin siber zorbalık düzeyleri ile algılanan sosyal destek düzeyleri arasındaki ilişkinin bazı değişkenler açısından incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Mevlana Üniversitesi.
• Dikmen, M. (2015). Bilgisayar ve öğretim teknolojileri öğretmen adaylarının bilgisayar öz-yeterlik algıları ile siber zorbalık duyarlılıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi.
• Dikmen, M. & Çağlar, A. (2017). Öğretmen adaylarının siber zorbalığa yönelik duyarlılıklarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (The Journal of International Social Sciences), 27(2), 101–111
• Dilmaç, B. (2009). Sanal zorbalığı yordayan psikolojik ihtiyaçlar: Lisans öğrencileri için bir ön alışma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9(3), 1291-1325.
• Dilmaç, B., & Aydoğan, D. (2010). Parental attitudes as a predictor of cyberbullying among primary school children. World Academy of Science, Engineering and Technology, 67, 167-171.
• Elmas, B. (2016). Öğretmen adaylarının siber zorbalık ve siber mağduriyet algı düzeylerinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi.
• Erbiçer, E. S. (2017). Üniversite öğrencilerinin siber zorbalık ve siber mağduriyet düzeylerinin sosyal uyuma ve bazı kişisel değişkenlere göre incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Erden, İ.O. (2015). Lise öğrencilerinin siber zorbalık davranışlarına ilişkin okul yöneticilerinin görüşleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Ankara
• Erdur, B. Ö., & Kavşut, F. (2007). Akran zorbalığının yeni yüzü: siber zorbalık. Eurasian Journal of Educational Research (EJER), (27). 31-42.
• Gelmez, Ö. S. (2020). Ortaokul Öğrencilerinin Siber zorbalığa ilişkin duyarlılıklarının incelenmesi. Gençlik Araştırmaları Dergisi, 8(Özel Sayı), 75-95.
• Gezgin, D. M., & Çuhadar, C. (2012). Bilgisayar ve öğretim teknolojileri eğitimi bölümü öğrencilerinin siber zorbalığa ilişkin duyarlılık düzeylerinin incelenmesi. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 2(2), 93-104.
• Göldağ, B. (2017). Ortaöğretim kurumlarında öğrenim gören öğrencilerin siber zorbalık ve siber mağduriyet durumları. Journal of International Social Research, 10(54), 719-730.
• Gürsakal N., (2012), Betimsel İstatistik Minitab-SPSS Uygulamalı. Dora, Bursa.
• Horzum, M. B., & Ayas, T. (2013). Rehber öğretmenlerin sanal zorbalık farkındalık düzeyinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(28-3), 195-205.
• İnam, N. & Öztürk, G. (2018). Öğretmen adaylarının sanal zorbalık algıları. International Journal of Computers in Education, 1(1), 24-38.
• İnselöz, N. T., & Uçanok, Z. (2013). Ergenlerde sanal zorbalık: nedenler, duygular ve baş etme yollarının niteliksel analizi. Türk Psikoloji Yazıları, 16(32), 20-49
• Karaca, F. (2017). Üniversite öğrencilerinin internet bağımlılığı düzeyleri ile akıllı telefon kullanma alışkanlıkları arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (44), 581-597. https://doi.org/10.21764/maeuefd.334953
• Kartal, H., & Bilgin, A. (2007). İlköğretim öğrencilerine yönelik bir zorbalık karşıtı program uygulaması: okulu zorbalıktan arındırma programı. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 3(2), 207-227.
• Kavuk, M. (2016). Ortaokul ve liselerin siber zorbalık farkındalık profillerinin oluşturulması ve okul paydaşlarına yönelik siber zorbalık farkındalık eğitimi etkililiğinin değerlendirilmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi.
• Kepenekci, Y. K., & Çınkır, Ş. (2006). Bullying among Turkish high school students. Child Abuse & Neglect, 30(2), 193-204.
• Kowalski, R. M., & Limber, S. P. (2007). Electronic bullying among middle schools tudents. Journal of adolescent health, 41(6), 22-30.
• Manap, A., (2012), ilköğretim ikinci kademe öğrencileri ve siber zorbalık: Samsun İli Örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). On dokuz Mayıs Üniversitesi.
• Mutlu, E. (2017). Öğretmen adaylarının siber zorba davranışlara yönelik görüşlerinin farklı değişkenlere göre incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erciyes Üniversitesi.
• Odacı, H., & Çelik, Ç. B. (2018). Öğretmen adaylarının siber zorbalığa ilişkin duyarlılıklarının cinsiyet rolleri ve bazı değişkenlere göre incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(2), 1174-1187.
• Olutürk, N. Ş. (2019). Ortaokul öğrencilerinde sanal zorbalık ve mağduriyetin internet aile stili ve diğer değişkenler açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi.
• Olweus, D. (1997). Bully/victim problems in school: Facts and intervention. European journal of psychology of education, 12(4), 495-510.
• Özdamar, K. (2004). Paket programlar ile istatiksel veri analizi: SPSS-MINITAB. Kaan Kitabevi.
• Özer, G. (2016). Ortaokul öğrencilerinin siber zorbalık yaşama düzeyleri ile siber zorbalığın öğrenciler üzerindeki etkileri ve öğrencilerin siber zorbalıkla baş etme stratejileri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi.
• Özkal, U. Ü. (2011). Üniversite öğrencileri arasında zorbalık ve zorbalığın psikolojik sorunlarla ilişkisi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi.
• Özmen, Ş. Y. (2018). Dijital şiddet, siber zorbalık ve yeni medya okuryazarlığı üzerine bir değerlendirme. Journal of International Social Research, 11(61). http://dx.doi.org/10.17719/jisr.2018.2989
• Sarı, F.G., & Seferoğlu, S. (2019). Ortaokul öğrencilerinin sanal zorbalık farkındalık durumları ile sanal zorbalık yapma ve mağdur olma durumlarının incelenmesi. Online Journal of Technology Addiction Cyberbullying, 6, 54-77.
• Serin, H. (2012). Ergenlerde siber zorbalık / siber mağduriyet yaşantıları ve bu davranışlara ilişkin öğretmen ve eğitim yöneticilerinin görüşleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi.
• Sezer, B., Yılmaz, R., & Yılmaz, F.G.K. (2015), "Cyberbullying and teachers’ awareness", Internet Research, 25(4), 674-687. https://doi.org/10.1108/IntR-01-2014-0023
• Tanrıkulu, T., Kınay, H., & Arıcak, O. T. (2013). Siber zorbalığa ilişkin duyarlılık ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 38-47.
• Temel, Y. (2015). Ortaöğretim öğrencilerinde siber zorbalık davranışları / mağduriyetleri ve öğretmenler ile okul yöneticilerinin farkındalıkları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi.
• Tetik, S. (2019), Edirne merkezinde lise öğrencilerinde siber zorbalık ve ilgili faktörlerin değerlendirilmesi (Uzmanlık Tezi ). Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim dalı.
• Toprak, Y. (2018). Ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin siber zorbalık algılarının incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gaziantep Üniversitesi.
• Türk Dil Kurumu, (2020). Güncel Türkçe Sözlük, “Farkındalık”, “Zorbalık ”. www.tdk.gov.tr
• Türkiye İstatistik Kurumu, (2020). Hane halkı bilişim teknolojileri kullanım araştırması. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2020-33679
• Türkoğlu, S. (2013). Ergenlerin problemli internet kullanımları ile siber zorbalık eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi.
• Ünver, H. (2016). Siber zorbalık ile problemli İnternet kullanımı ve riskli İnternet davranışı arasındaki ilişki ve bu değişkenlerin çeşitli demografik özellikler açısından incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi.
• Ünver, H., & Koç, Z., (2017). Siber zorbalık ile problemli internet kullanımı ve riskli internet davranışı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 15(2), 117-140.
• World Internet Users and 2020 Population Stats, (2020). https://www.internetworldstats.com/stats.htm
• Yalçın, S. (2019). Ergenlerde siber zorbalık ve siber mağduriyet ile umutsuzluk düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi ). Maltepe Üniversitesi.
• Yaman, E., Eroğlu, Y., & Peker, A. (2011). Başa çıkma stratejileri ile okul zorbalığı ve siber zorbalık. Kaknüs Yayınları.
• Yenilmez, Y., & Seferoğlu, S. S. (2013). Sanal zorbalık ve öğretmenlerin farkındalık durumlarına bir bakış. Education ve Science/Egitim ve Bilim, 38(169). 420-432