Tarihsel anlama açısından T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük ders kitaplarında yer alan soru tipleri

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 2, 315 - 332, 30.11.2021

Ersin Topçu Esra Kaptan

https://doi.org/10.33400/kuje.913349

Öz

Geçmişteki bir konu üzerine öğrencilerin birer tarihçi gibi problem çözme süreci olarak tanımlayabileceğimiz tarihsel anlamanın öğrencilerde gerçekleşebilmesini kolaylaştırmak için, ders kitabındaki ilgili konu ve dönem üzerine uygun soru sorma, hem kanıtın orijinalliğinin tespiti hem de analizinde kilit rol oynamaktadır. Bu çalışma ile T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük ders kitabında yer alan sorular ile öğrencilerde nasıl bir tarihsel anlama geliştirilebileceğini ortaya koymak amaçlanmıştır. Bu amaçla söz konusu kitapta yer alan sorular, Goudvis ve Buhrow (2011) tarafından, soru tiplerinin yansıttığı tarihsel anlamayı göstermek amacıyla hazırlanan şemaya göre incelenmiştir. Çalışmada, nitel araştırma yaklaşımı kapsamında doküman analizi kullanılmıştır. Elde edilen veriler ise betimsel analiz tekniği ile incelenmiştir. Öncelikle ders kitabında yer alan sorular tiplerine göre kategorilere ayrılmış, ardından soru tiplerinin yansıttığı tarihsel anlama belirlenmiştir. Buna göre, ders kitabında yer alan toplam 435 sorudan 320’sinin bilgi arayan, 99’unun açıklama arayan (Neden? Nasıl?), 1’inin empati, 7’sinin hayalî düşünmeyi ve varsayımı teşvik eden ve 8’inin de tarihsel araştırma veya sorgulama bilgilerini harekete geçiren soru tipinde olduğu tespit edilmiştir. Goudvis ve Buhrow (2011) tarafından geliştirilen kategoriye göre ders kitabında, her beş soru tipinin de bulunduğu ancak bunların dengeli bir dağılımının olmadığı görülmektedir. Ders kitabında yer alan soru tiplerinin öğrencilerde geliştirebileceği tarihsel anlama; tarihsel bilgi verme, var olan bilgileri netleştirme, yanlış anlamaları düzeltme iken; diğer bakış açılarının farkında olma, yorumlama, kalıpların dışında düşünebilme, kanıtları analiz ve sentez edebilme gibi üst düzey tarihsel anlama becerilerini kazandıracak nitelikte olmadığı anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

tarihsel anlama, soru tipleri, T.C. inkılap tarihi ve Atatürkçülük ders kitabı

Question types in the T.R. history of revolution and Kemalism textbooks in terms of historical understanding

Öz

In order to facilitate the realization of the historical understanding, which can be defined as the problem-solving process of students like a historian, on a subject in the past, asking appropriate questions on the relevant topic and period in the textbook plays a key role in both determining and analyzing the originality of the evidence. This study aims to reveal what type of historical understanding can be developed by students with the questions in the "History of the Turkish Revolution and Kemalism" textbook. For this purpose, the questions in the textbook were analyzed according to the scheme prepared by Goudvis and Buhrow (2011) to show the historical understanding reflected by the question types. In the study, document analysis was used within the scope of the qualitative research approach. The data obtained were analyzed with the descriptive analysis technique. First of all, the questions in the textbook were categorized according to their types, and then the historical meaning reflected by the question types was determined. Accordingly, it was determined that out of 435 questions in the textbook, 320 of them are information-seeking questions, 99 of them are explanation-seeking (Why? How?), 1 of them are questions of empathy, 7 of them are questions that encourage imaginative thinking and supposition and 8 of them are questions that prompt historical investigation or challenge information. According to the categorization of Goudvis and Buhrow (2011), it is seen that there are all five question types in the textbook, but their distribution is not balanced. It is understood that the question types in the textbook are capable of developing historical understanding such as providing historical information, clarifying existing information and correcting misunderstandings, however, the question types are not capable of providing high-level historical comprehension skills such as being aware of other perspectives, interpreting, thinking outside the patterns, analyzing and synthesizing evidence.

Anahtar Kelimeler

Historical understanding, question types,, History of the Turkish Revolution and Kemalism textbook

Kaynakça

• Açıkgöz, K. (1998). Tarih derslerinde öğrencileri güdüleme stratejileri. (S. Özbaran Der.), Tarih Öğretimi ve Ders Kitapları (s.321-339). Dokuz Eylül Yayıncılık.
• Açıkgöz-Ün, K. (2003). Aktif öğrenme (7. Baskı). Eğitim Dünyası Yayınları.
• Aktan, O. (2020). İlkokul matematik öğretim programı dersi kazanımlarının yenilenen Bloom taksonomisine göre incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (48), 15 – 36.
• Altıkulaç, A. (2008). 8. sınıf T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersinde bir öğretim tekniği olarak “drama”. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Arseven, A., Şimşek, U., & Güden, M. (2016). Coğrafya dersi yazılı sınav sorularının yenilenmiş Bloom taksonomisi’ne göre analizi. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 40(1), 243-258.
• Aslan, M., & Atik, U. (2018). 2015 ve 2017 İlkokul Türkçe dersi öğretim programı kazanımlarının revize edilmiş Bloom taksonomisine göre incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(1), 528-547.
• Baş, G., & Beyhan, Ö. (2012). Seviye belirleme sınavı (SBS) İngilizce sorularının bilişsel alan taksonomisine göre değerlendirilmesi. Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, 31(2), 1-18.
• Büyükalan-Filiz, S., & Yıldırım N. (2019). Ortaokul Türkçe dersi öğretim programı kazanımlarının revize edilmiş Bloom taksonomisine göre analizi. Elementary Education Online, 18(4), 1550-1573.
• Candeğer, Ü. (2016). Türkiye Cumhuriyeti inkılâp tarihi ve atatürkçülük ders kitabı ölçme ve değerlendirme sorularının incelenmesi. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Eğitim Bilimleri ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(15), 391-405.
• Creswell, J. W. (2007). Qualitative inquiry & research design (2. Baskı). Sage Publication.
• Çakmak, M. (2009). Pre-service teachers’ thoughts about teachers’ questions in effective teaching process. Elementary Education Online, 8(3), 666-675.
• Çalışkan, H. (2011). Öğretmenlerin hazırladığı sosyal bilgiler dersi sınav sorularının değerlendirilmesi. Eğitim ve Bilim, 36(160), 120-132.
• Çelik, S., Kul, Ü., & Çalık-Uzun, S. (2018). Ortaokul matematik dersi öğretim programındaki kazanımların yenilenmiş Bloom taksonomisine göre incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 775-795.
• Çepni, S. (2010). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş. Celepler Matbaacılık.
• Çerçi, A. (2018). 2018 Türkçe dersi öğretim programı kazanımlarının (5, 6, 7, 8. sınıf) yenilenen Bloom Taksonomisine göre incelenmesi. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 6(2), 70-81.
• Çevik, Ş. (2010). Ortaöğretim 9, 10 ve 11. sınıf fizik ders kitaplarında bulunan sorular ile 2000- 2008 yılları arasında öğrenci seçme ve yerleştirme sınavlarında sorulan fizik sorularının Bloom taksonomisi açısından incelenmesi ve karşılaştırılması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dicle Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Çintaş-Yıldız, D. (2015). Türkçe dersi sınav sorularının yeniden yapılandırılan Bloom taksonomisine göre analizi. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 14(2), 479-497.
• Dalak, O. (2015). TEOG sınav soruları ile 8. sınıf öğretim programlarındaki ilgili kazanımların yenilenmiş Bloom taksonomisine göre incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Demir, P. (2015). Yenilenmiş Bloom taksonomisi'ne göre 2005 yılı sosyal bilgiler öğretim programında yer alan kazanımlar ve seviye belirleme sınav soruları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). On dokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Demircioğlu, İ. H. (2009). Tarih öğretmenlerinin tarihsel düşünme becerilerine yönelik görüşleri. Milli Eğitim Dergisi, 39(184), 228-239.
• Dilek, D. (2007). Using a thematic teaching approach based on pupil's skill and interest in social studies teaching. History Education Research Journal, 7(1), 1-8.
• Drie, J. V., & Boxtel, C. V. (2008). Historical reasoning: towards a framework for analyzing students’ reasoning about the past. Education Psychological Review. 20, 87–110. https://doi.org/10.1007/s10648-007-9056-1
• Ekinci, O., & Bal, A. P. (2019). 2018 yılı liseye geçiş sınavı (LGS) matematik sorularının öğrenme alanları ve yenilenmiş Bloom taksonomisi bağlamında değerlendirilmesi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. (7), 3, 9-18.
• Erman, E. (2008). 2003-2006 yılları arasında yapılan orta öğretim kurumlarına öğrenci seçme sınavında yer alan tarih bölümü sorularının Bloom taksonomisine göre değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Er-Tuna, Y., & Gültekin, F. (2013). Ortaöğretim 9. ve 10. sınıf öğrencilerinin tarihsel materyallere ilişkin soru sorma becerilerinin belirlenmesi. Türk Tarih Eğitimi Dergisi, 2(1), 30-61.
• Eroğlu, D., Sarar-Kuzu, T. (2014). Türkçe ders kitaplarındaki dilbilgisi kazanımlarının ve sorularının yenilenmiş Bloom taksonomisi’ne göre değerlendirilmesi. Baskent University Journal of Education, 1(1), 72-80.
• Gallie, W. B. (1963). The Historical Understanding. History and Theory, 3(2), 149-202.
• Gezer, M., Şahin, İ. F., Öner-Sünkür, M., & Meral, E. (2014). 8. Sınıf Türkiye Cumhuriyeti inkılâp tarihi ve Atatürkçülük dersi öğretim programı kazanımlarının revize edilmiş Bloom taksonomisine göre değerlendirilmesi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 433–455.
• Gong, S., P., & Yanchar, S. C. (2019). Question asking and the common good: a hermeneutic investigation of student questioning in moral configurations of classroom practice. Qualitative Research in Education, 8(3), 248-275. https://doi.org/10.17583/qre.2019.3947
• Goudvis, A., & Buhrow, B. (2011). History lessons. Comprehension going forward, 128-149.Graesser, A. & Person, N. K. (1994). Question asking during tutoring. American Educational Research Journal, (31), 104-137.
• Göçer, A., & Kurt, A. (2016). Türkçe dersi öğretim programı 6, 7 ve 8. sınıf sözlü iletişim kazanımlarının solo taksonomisine göre incelenmesi. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(3), 215-228.
• Gökdeniz, M., & Demirci, C. (2020). TEOG sınavı İngilizce sorularının İngilizce öğretim programına uygunluğu ve yenilenmiş Bloom taksonomisine göre sınıflandırılması. Education Sciences, 15(1), 1-10.
• Gökler, Z. S., Aypay, A., & Arı, A. (2012). İlköğretim İngilizce dersi hedefleri kazanımları SBS soruları ve yazılı sınav sorularının yeni Bloom taksonomisine göre değerlendirilmesi. Eğitimde Politika Analizi Dergisi, 1(2), 115-133.
• Güleryüz, H. (2016). 5., 6., 7., sınıfların fen ve teknoloji dersine ait sınav sorularının Bloom taksonomisine göre değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Muş Alpaslan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Gürkaynak, İ., Üstel, F., & Gülgöz, S. (2008). Eleştirel düşünme. Eğitim reformu girişimi raporu (3.Baskı). Baskı Artpres.
• Harnett, P. (2000). History in the primary school; Re-Shaping our pasts. the influence of primary school teachers' knowledge and understanding of history on curriculum planning and ımplementation. History Education Research Journal, 1(1), 7-19.
• Husbands, C. (1996). What is history teaching?: Language, ideas and meaning in learning about the past. Open Univ. Press.
• Kan, Ç. (2006). Etkili sosyal bilgiler öğretimi arayışı. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14(2), 537-544.
• Karadeniz, O., Eker, C., & Burunsuz, E. (2015). Ortaokul sosyal bilgiler dersi öğretim programı kazanımlarının yapılandırmacı öğrenme kuramı ilkelerine göre değerlendirilmesi. International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish, 10(3), 563-580.
• Kavruk, H., & Çeçen, M. A. (2013). Türkçe dersi yazılı sınav sorularının bilişsel alan basamakları açısından değerlendirilmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1(4), 1-9.
• Kılıç, D. (2010). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin tarih konularıyla ilgili soru sorma becerilerinin Bloom taksonomisi’ne göre değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kutlu, Ö. (2004). Tek soruyla öğrenci performansının belirlenmesi. Eğitimde İyi Örnekler Konferansı, Sabancı Üniversitesi.
• MEB. (2005). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 4- 5. sınıflar öğretim programı. Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi.
• MEB. (2018). T.C. inkılap tarihi ve Atatürkçülük dersi öğretim programı (Ortaokul 8. Sınıf), MEB yayınları. http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=355
• MEB. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu ders kitabı, Türkiye Cumhuriyeti inkılap tarihi ve Atatürkçülük ders kitabı 8, MEB yayınları.
• Medley, D. M. (1977). Teacher competence and teacher effectiveness: A review of process-product research. American Association of Colleges for Teacher Educators.
• Minigan, A., Westbrook, S. Rothstein, D., & Santana, L. (2017). Stimulating and sustaining ınquiry with students questions. Social Education, 81(5), 268–272.
• Özdemir, S. M., Altıok, S., & Baki, N. (2015), Bloom’un yenilenmiş taksonomisine göre sosyal bilgiler öğretim programı kazanımlarının incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 4(3), 363-375.
• Paykoç, F. (1991). Tarih Öğretimi. Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınevi.
• Platon. (2013). Menon (2. Baskı) (Akderin, F. Çev.). Say Yayıncılık.
• Platon. (2015). Phaidon (2. Baskı) (Akderin, F. Çev.). Say Yayıncılık.
• Ramsey, I., Gabbard, C., Clawson, K., Lee, L., & Henson, K. T. (1990). Questioning: An effective teaching method. The Clearing House, 63(9), 420-422.
• Reed, S., & Jackson, C. (2017). Response: 'questions are the currency of learning. http://blogs.edweek.org/teachers/classroom_qa_with_larry_ferlazzo/2017/11/response_ questions_are_the_currency_of_learning.html
• Sönmez, Ö. F., Koç, H., & Çifçi, T. (2013). ÖSS, YGS ve LYS sınavlarındaki coğrafya sorularının Bloom taksonomisi bilişsel alan düzeyi açısından analizi. Karadeniz Araştırmaları, (36), 257-275.
• Şanlı, C., & Pınar, A. (2017). Sosyal bilgiler dersi sınav sorularının yenilenen Bloom taksonomisi’ne göre incelenmesi. İlköğretim Online, 16(3), 949-959. https://doi.org/10.17051/ilkonline.2017.330234
• Şimşek, A. (2008). Tarih öğretiminde sorgulamacı yaklaşım çerçevesinde soru sorma becerisi ve lise tarih ders kitaplarının durumu. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi. 5(1). 1-15.
• Taşpınar, M. (2005). Kuramdan uygulamaya öğretim yöntemleri (2. Baskı). Nobel Basımevi.
• Tavşancıl, E., & Aslan, E. (2001). Sözel, yazılı ve diğer materyaller için içerik analizi ve uygulama örnekleri. Epsilon Yayınevi.
• Tekeli, İ. (1998). Tarih bilinci ve gençlik. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tekin, H. (2003). Eğitimde ölçme ve değerlendirme (10. Baskı). Yargı.
• Tofade, T., Jamie E., & Stuart H. (2013). Best practice strategies for effective use of questions as a teaching tool. American Journal of Pharmaceutical Education. 77(7), 155.
• Topçu, E. (2010). Sosyal Bilgiler öğretmenleri ve ilköğretim ikinci kademe öğrencilerinin tarihsel bilgiye ilişkin algılarının incelenmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Topçu, E. (2017). TEOG Tarih sorularının yenilenmiş Bloom taksonomisine göre analizi. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, (9), 321-335.
• Yamak, S., Ayvacı, H. Ş., & Duru, M. K. (2018). Analysis of 2016 LYS and YGS physics questions according to Bloom Taxonomy and outcomes in the curriculum. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 47(2), 798-832.
• Yeşil, R. (2010). Tarih eğitiminde soru sorma temelli öğrenme. Journal of Kirsehir Education Faculty, 11(2), 119-137.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Zhang, Y., & Patrick, P. (2012). Introducing questioning techniques to pre-service teachers. Journal of Teacher Education and Educators, 1(2), 159-184.