Bilgisayarda tasarım ve linol baskı ile hazırlanan ekslibris çalışmalarının incelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 517 - 537, 02.12.2022

Merve Günaydın Cihan Şule Külük İbrahim Uysal

https://doi.org/10.33400/kuje.1139169

Öz

Araştırmada resim-iş öğretmenliği öğrencilerinin bilgisayarda tasarım ve linol baskı yöntemi ile ortaya koydukları ekslibris çalışmalarının tasarım eleman ve ilkelerinin kullanım düzeylerinin ölçülmesi amaçlanmıştır. Baskı türüne göre tasarım eleman ve ilkelerinin kullanımı arasında anlamlı bir fark olup olmadığı da incelenmiştir. Araştırma için tarama desenine başvurulmuştur. Özgün baskı resim anasanat atölye 3. ve 4. sınıf öğrencileri ve seçmeli sanat atölye 4. sınıf öğrencileri siyah beyaz ekslibris çalışmaları tasarlamıştır. Ortaya çıkan çalışmaların değerlendirilmesinde “Ekslibris Değerlendirme Formu” kullanılmıştır. Araştırma sonucunda tasarım elemanlarının kullanım düzeyinin tamamının başarılı aralığına karşılık geldiği bulunmuştur. Tasarım ilkelerinin kullanım düzeyinin ise orta düzeye karşılık gelen tipografik ögelerin kullanımı kriteri dışında diğer tüm kriterlerde başarılı aralığına karşılık geldiği bulunmuştur. Aynı zamanda linol baskı (X3) ve bilgisayarda tasarım (CGD) ile elde edilen çalışmalarda tasarım elemanlarının baskı türüne göre anlamlı bir fark oluşturmadığı bilgisine ulaşılırken tasarım ilkelerinden tipografik ögelerin okunurluğu ve tipografik ögelerin kullanımında anlamlı bir farklılık olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bilgisayarda tasarımda elde edilen çalışmalarda linol baskıya göre tipografik ögelerin okunurluğu ve tipografik ögelerin kullanımı daha başarılı bulunmuştur. Diğer tasarım ilkelerinde baskı türüne göre istatistiksel olarak anlamlı bir farklılığa rastlanmamıştır. Elde edilen sonuçların resim-iş öğretmenliği alanında öğrenim gören öğrencilerin tasarımlarındaki eksikliklere dikkat çekmesi ve genel olarak farkındalık oluşturması açısından önemli olduğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

ekslibris, tasarım elemanları, tasarım ilkeleri, özgün baskı resim, bilgisayar destekli tasarım

Examination of ex-libris studies prepared with computer design and linoleum printing

Öz

This study aimed to measure the usage levels of design elements and principles by evaluating the ex-libris works, which were put forward by art teacher education students' computer-aided design and linoleum printing technique. It was also examined if there was a meaningful difference among design elements and principles according to types of printing techniques. In the study, a survey design was used. Original printmaking art studio 3rd and 4th-grade students and elective art studio 4th-grade students designed black and white ex-libris works. An "Exlibris Evaluation Form" was employed to evaluate outcomes. As a result of the study, the design elements' use corresponds to the success. The use of design principles corresponds to the success in all other criteria, except for the measure of using typographic items, which corresponds to the moderate. Employed printing techniques showed no meaningful difference according to design elements; on the other hand, the results showed significant differences in the "readability of typographic items" and "the usage of typographic items". The readability of typographic items and the use of typographic items are more successful than linoleum printing in studies obtained in computer-aided design. No statistically significant difference was found in other design principles according to the printing type. It is considered that the results are essential in creating awareness in general and drawing attention to the design shortcomings of the students studying in the art teaching department.

Anahtar Kelimeler

ex-libris, design elements, design principles, original printmaking, computer-generated design

Kaynakça

• Altman, D. G. (1991). Practical statistics for medical research. CRC.
• Ardahanlı, O. (2015). Ekslibris tasarımında kadın imgesi yansımaları: Doğa, müzik, erotizm ve mitoloji. Uluslararası Ekslibris Dergisi, 2(4), 85-103.
• Arı, İ. (2019). Türkiye’de tasarlanan tiyatro afişlerinin tasarım ilkeleri açısından analizi [Yüksek lisans tezi, Giresun Üniversitesi. Ulusal Tez Merkezi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Artut, K. (2002). Sanat eğitimi kuramları ve yöntemleri (2. Baskı). Anı.
• Artut, K. (2009). Sanat eğitimi kuramları ve yöntemleri (6. Baskı). Anı.
• Balcı, Y. B., & Say, N. (2005). Temel sanat eğitimi. Ya-Pa.
• Baş, A. (2020). Türkiye’de temel tasarım yapılanmasına ilişkin bir yaklaşım [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi. Ulusal Tez Merkezi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Cliff, N. (1993). Dominance statistics: Ordinal analyses to answer ordinal questions. Psychological Bulletin, 114(3), 494-509. https://doi.org/10.1037/0033-2909.114.3.494
• Creswell, J. W. (2012). Educational research: Planning, conducting and evaluating quantitative and qualitative research (4. Baskı). Pearson.
• Çellek, T., & Sağocak, A. M. (2014). Temel tasarım sürecinde yaratıcılık (1. Baskı). Grafik Tasarım.
• Çetinkaya, G. (2017). Görsel iletişim tasarımı bölümü illüstrasyon derslerinde tasarlanan çalışmaların tasarım eleman ve ilkelerine göre değerlendirilmesi [Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi. Ulusal Tez Merkezi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Doğan, M. T. (2019). Türkiye’de yayınlanan kültür sanat dergi kapaklarının görsel ifade ve tasarım ilkeleri açısından incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Ordu Üniversitesi. Ulusal Tez Merkezi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Gökaydın, N. (2010). Temel sanat eğitimi. Moss Yayınları.
• Gwet, K. L. (2014). Handbook of inter-rater reliability (4. Baskı). Advanced Analytics.
• Gwet, K. L. (2019). irrCAC: Computing chance-corrected agreement coefficients (CAC) (Versiyon 1.0) [Yazılım]. https://CRAN.R-project.org/package=irrCAC
• Kaçıran, B. (2019). İllüstre edilmiş fotoğrafların grafik tasarım ilkeleri bağlamında değerlendirilmesi [Yüksek lisans tezi. İstanbul Arel Üniversitesi. Ulusal Tez Merkezi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Karabay, Ö. (2018). Temel tasarım elemanlarının okul öncesi dönemde kullanılması bağlamında çocuk resimlerinin okunması [Sanatta yeterlik tezi, Atatürk Üniversitesi. Ulusal Tez Merkezi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Kaynar, A. (2006). Kaynak ve dayanaklarıyla exlibris ve bir örnek sanatçı: Hasip Pektaş [Yüksek lisans tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi. Ulusal Tez Merkezi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Landis, J. R., & Koch, G. G. (1977). The measurement of observer agreement for categorical data. Biometrics, 33(1), 159-174. https://doi.org/10.2307/2529310
• Mercin, L., & Alakuş, A. O. (2007). Birey ve toplum için sanat eğitiminin gerekliliği. D. Ü. Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 9, 14-20.
• Mutlu, A. (2020). Konstrüktivizm sanat anlayışının güzel sanatlar eğitimi bölümlerindeki temel tasarım atölye derslerine etkisi [Yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi. Ulusal Tez Merkezi]. https://doi.org/10.2307/2529310
• Pektaş, H. (1996). Ex libris. Yapı Kredi.
• Pektaş, H. (2003). Ex libris. Ankara Ekslibris Derneği.
• Pektaş, H. (2019). Görsel iletişim tasarımı olarak ekslibris ve dijital dönüşümü. Etkileşim, 4, 34-42.
• R Core Team. (2021). R: A language and environment for statistical computing (Versiyon 4.1.1) [Yazılım]. R Foundation for Statistical Computing. https://www.r-project.org/
• San, İ. (2019). Sanat ve eğitim (5. Baskı). Ütopya.
• Shankar, V., & Bangdiwala, S. I. (2014). Observer agreement paradoxes in 2x2 tables: Comparison of agreement measures. BMC Medical Research Methodology. Advance Online Publication. https://doi.org/10.1186/1471-2288-14-100
• Taş, A. (2020). 2000-2019 yılları arasında düzenlenen uluslararası İstanbul caz festivali afişlerinin grafik tasarım ilkeleri bakımından değerlendirilmesi [Yüksek lisans tezi, İstanbul Arel Üniversitesi. Ulusal Tez Merkezi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Torchiano, M. (2020). effsize: Efficient effect size computation (Versiyon 0.8.1) [Yazılım]. https://CRAN.R-project.org/package=effsize
• Ulubatlı, S. K. (2013). Seramik eğitiminde bilgisayar destekli tasarım uygulamalarının değerlendirilmesi [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi. Ulusal Tez Merkezi]. https://doi.org/10.2307/2529310
• Uysal, A. (2005). İlköğretimde verilen sanat eğitimi derslerinin yaratıcılığa etkileri. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi, 6(1), 41-47.
• Ülger, K. (2015). Sanat eğitiminin düşünme becerileri üzerine etkisi. Milli Eğitim Dergisi, 45(206), 135-147.
• Üstüner, İ. E. (2017). Resim-iş öğretmenliği anasanat atölye (grafik) derslerinde tasarlanan ekslibris çalışmalarının tasarım eleman ve ilkelerine göre değerlendirilmesi [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi. Ulusal Tez Merkezi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Yolcu, E. (2018). Sanat eğitimi kuramları ve yöntemleri (3. Baskı). Pegem Akademi.