Öğretmenlerde yaşam doyumu ve psikolojik sağlamlık: Yaşamda anlamın varlığı mı yoksa aranması mı?

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 542 - 562, 30.11.2024

Kıvanç Uzun , Muhammet Tortumlu

https://doi.org/10.33400/kuje.1405134

Öz

Bu araştırma iki temel amaç üzerine kurgulanmıştır. İlki öğretmenlerin yaşamlarında sahip oldukları anlamın varlığı ve anlam arayışları ile psikolojik sağlamlıkları ve yaşam doyumları arasındaki ilişkinin saptanmasıdır. İkincisi ise öğretmenlerin yaşamlarındaki anlamın varlığının ve anlam arayışlarının, psikolojik sağlamlıkları ve yaşam doyumları üzerinde anlamlı birer yordayıcı olup olmadığının belirlenmesidir. Bu amaçlar doğrultusunda, değişkenlerin arasında bulunan ilişkiyi belirlemek adına ilişkisel model tercih edilmiştir. Uygun örnekleme yöntemi kullanılarak çalışma grubu oluşturulmuştur. Araştırmacılarca hazırlanmış olan çevrimiçi anket formu, Türkiye'deki öğretmenler arasında yaygın olarak kullanılan sosyal medya ağlarında paylaşılmış ve 441 gönüllü katılımcı (234 kadın ve 207 erkek) öğretmene ulaşılmıştır. Katılımcı öğretmenlerin yaş ortalaması 41.21’dir (±10.63). Araştırmanın verileri, araştırmacılarca tasarlanan demografik bilgi formu, Yetişkin Yılmazlık Ölçeği, Yaşam Doyumu Ölçeği ve Yaşamda Anlam Ölçeği kullanılarak elde edilmiştir. Öğretmenlerin yaşamlarında sahip oldukları anlamın varlığı ve anlam arayışları ile psikolojik sağlamlıkları ve yaşam doyumları arasındaki ilişki pearson korelasyon katsayısı ve hiyerarşik çoklu doğrusal regresyon analizleriyle incelenmiştir. Araştırma sonuçları, öğretmenlerin psikolojik sağlamlıkları ve yaşam doyumları ile yaşamlarında sahip oldukları anlamın varlığının pozitif, yaşamlarındaki anlam arayışlarının ise negatif yönde anlamlı ilişki içerisinde olduğunu göstermiştir. Ayrıca öğretmenlerin yaşamlarında sahip oldukları anlamın varlığı ve anlam arayışları, psikolojik sağlamlıklarının ve yaşam doyumlarının anlamlı birer yordayıcılarıdır. Elde edilen sonuçlar, mevcut alanyazın ışığında değerlendirilmiş ve gelecekte yapılacak araştırmalar için öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Öğretmen, Psikolojik Sağlamlık, Yaşamda Anlam, Yaşam Doyumu

Etik Beyan

Araştırma Etiği Bu araştırmanın planlanmasından, uygulanmasına, verilerin toplanmasından verilerin analizine kadar olan tüm süreçte “Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi” kapsamında uyulması belirtilen tüm kurallara uyulmuştur. Yönergenin ikinci bölümü olan “Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Eylemler” başlığı altında belirtilen eylemlerden hiçbiri gerçekleştirilmemiştir. Bu çalışmanın yazım sürecinde bilimsel, etik ve alıntı kurallarına uyulmuş; toplanan veriler üzerinde herhangi bir tahrifat yapılmamış ve bu çalışma herhangi başka bir akademik yayın ortamına değerlendirme için gönderilmemiştir. Etik kurul izin bilgileri Etik değerlendirmeyi yapan kurul adı: Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar Etik Kurulu Başkanlığı Etik değerlendirme karar tarihi: 01/11/2023 tarihinde yapılan 2023/11 nolu toplantı Etik değerlendirme belgesi sayı numarası: GO 2023/514 nolu karar sayısı

Life satisfaction and resilience in teachers: The presence or search for meaning in life?

Öz

This research is based on two main purposes. The first one is to determine the relationship between the presence of meaning in teachers' lives and their search for meaning and their resilience and life satisfaction. The second is to determine whether the presence of meaning in teachers' lives and their search for meaning are significant predictors of their resilience and life satisfaction. For these purposes, the relational model was preferred to determine the relationship between the variables. The study group was formed by using convenience sampling method. The online questionnaire form prepared by the researchers was shared on social media networks widely used among teachers in Turkey and 441 voluntary participant teachers (234 female and 207 male) were reached. The average age of the participant teachers was 41.21 (±10.63). The data were obtained using the demographic information form designed by the researchers, the Resilience in Midlife Scale, the Satisfaction With Life Scale and the Meaning in Life Questionnaire. The relationship between the presence of meaning in teachers' lives and their search for meaning, their resilience and life satisfaction was examined using Pearson correlation coefficient and hierarchical multiple linear regression analyses. The results of the study showed that teachers' resilience and life satisfaction were positively correlated with the presence of meaning in their lives and negatively correlated with their search for meaning in their lives. In addition, the presence of meaning in teachers' lives and their search for meaning are significant predictors of their resilience and life satisfaction. The results obtained were evaluated in the light of the existing literature and suggestions for future research were presented.

Anahtar Kelimeler

Teacher, Resilience, Meaning in Life, Life Satisfaction

Kaynakça

• Altıparmak, D., & Ekşi, H. (2021). Öğretmenlerin yaşam amacı, anlamı düzeyleri ve iyi oluşları arasındaki ilişkide öz-duyarlık değişkeninin aracı rol etkisinin incelenmesi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(40), 610-631. https://doi.org/10.46928/iticusbe.884857
• Arslan, A., & Tura, G. (2022). Öğretmenlerin psikolojik iyi oluşlarının bazı değişkenlere göre incelenmesi: Yüksekova örneği. EDUCATIONE, 1(2), 212-234.
• Benard, B. (1991). Fostering resilience in kids: Protective factors in family, school, and community. Western Center for Drug-free Schools and Communities.
• Boyle, P. A., Barnes, L. L., Buchman, A. S., & Bennett, D. A. (2009). Purpose in life is associated with mortality among community-dwelling older persons. Psychosomatic Medicine, 71(5), 574-579. https://doi.org/10.1097/PSY.0b013e3181a5a7c0
• Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (19. Baskı). Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri (21. Baskı). Pegem Akademi.
• Chamberlain, K., & Zika, S. (1988). Measuring meaning in life: An examination of three scales. Personality and Individual Differences, 9(3), 589-596. https://doi.org/10.1016/0191-8869(88)90157-2
• Cohen, J. (1988). Statistical power analysis fort he behavioral sciences (2. Baskı). Erlbaum.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik SPSS ve LISREL uygulamaları (3. Baskı). Pegem Akademi.
• Dağlı, A., & Baysal, N. (2016). Yaşam doyumu ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(59), 1250-1262. https://doi.org/10.17755/esosder.75955
• Debats, D. L., Van der Lubbe, P. M., & Wezeman, F. R. (1993). On the psychometric properties of the Life Regard Index (LRI): A measure of meaningful life: An evaluation in three independent samples based on the Dutch version. Personality and Individual Differences, 14(2), 337-345. https://doi.org/10.1016/0191-8869(93)90132-M
• Demirbaş, N. (2010). Yaşamda anlam ve yılmazlık (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Dewaele, J. M., & Li, C. (2020). Emotions in second language acquisition: A critical review and research agenda. Foreign Language World, 196(1), 34-49. https://eprints.bbk.ac.uk/id/eprint/32797/
• Diener, E. D., Emmons, R. A., Larsen, R. J., & Griffin, S. (1985). The satisfaction with life scale. Journal of Personality Assessment, 49(1), 71-75. https://doi.org/10.1207/s15327752jpa4901_13
• Eker, H., Taş, İ., & Anlı, G. (2020). Üniversite öğrencilerinde psikolojik sağlamlık ile yaşamın anlamı ve algılanan sosyal destek arasındaki ı̇lişkinin ı̇ncelenmesi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(39), 1182-1199. https://doi.org/10.46928/iticusbe.786008
• Greenier, V., Derakhshan, A., & Fathi, J. (2021). Emotion regulation and psychological well-being in teacher work engagement: a case of British and Iranian English language teachers. System, 97, 102446. https://doi.org/10.1016/j.system.2020.102446
• Gu, Q., & Day, C. (2007). Teachers resilience: A necessary condition for effectiveness. Teaching and Teacher Education, 23(8), 1302-1316. https://doi.org/10.1016/j.tate.2006.06.006
• Güler, K., & Yöndem, K. (2021). COVİD-19 sürecinde öğretmenlerin psikolojik sağlamlılık ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(119), 134-151. http://dx.doi.org/10.29228/ASOS.51908
• Harlow, L. L., Newcomb, M. D., & Bentler, P. M. (1986). Depression, self-derogation, substance use, and suicide ideation: Lack of purpose in life as a mediational factor. Journal of Clinical Psychology, 42(1), 5-21. https://doi.org/10.1002/1097-4679(198601)42:1<5::AID-JCLP2270420102>3.0.CO;2-9
• Hazelton, S. (2013). Great days at work: How positive psychology can transform your working life. Kogan Page Publishers.
• Hicks, J. A., & King, L. A. (2007). Meaning in life and seeing the big picture: Positive affect and global focus. Cognition and Emotion, 21(7), 1577-1584. https://doi.org/10.1080/02699930701347304
• Ho, M. Y., Cheung, F. M., & Cheung, S. F. (2010). The role of meaning in life and optimism in promoting well-being. Personality and Individual Differences, 48(5), 658-663. https://doi.org/10.1016/j.paid.2010.01.008
• Hobfoll, S. E. (2002). Social and psychological resources and adaptation. Review of General Psychology, 6(4), 307–324. https://doi.org/10.1037/1089-2680.6.4.307
• Hong, S.-M., & Giannakopoulos, E. (1994). The relationship of satisfaction with life to personality characteristics. The Journal of Psychology: Interdisciplinary and Applied, 128(5), 547–558. https://doi.org/10.1080/00223980.1994.9914912
• Johnson, S. M., & Birkeland, S. E. (2003). Pursuing a "Sense of Success": New teachers explain their career decisions. American Educational Research Journal, 40(3), 581–617. https://doi.org/10.3102/00028312040003581
• Karacabey, M. F., & Bozkuş, K. (2019). Psikolojik sağlamlığın, tükenmişlik, iş tatmini ve örgütsel bağlılığa etkisi: Suriyeli göçmenlerin Türkçe öğretmenleri üzerinde bir uygulama. "İŞ, GÜÇ" Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 21(2), 91-110. https://doi.org/10.4026/isguc.563065
• Karaman, M. A., Vela, J. C., & Garcia, C. (2020). Do hope and meaning of life mediate resilience and life satisfaction among Latinx students?. British Journal of Guidance & Counselling, 48(5), 685-696. https://doi.org/10.1080/03069885.2020.1760206
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi (24. Baskı). Nobel Yayın Dağıtım.
• Kasapoğlu, F. (2020). COVID-19 Salgını sürecinde kaygı ile maneviyat psikolojik sağlamlık ve belirsizliğe tahammülsüzlük arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Electronic Turkish Studies, 15(4), 599-614. https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.44284
• Kılınç, M., & Uzun, K. (2021). Öğretmenler ve okul psikolojik danışmanları için pozitif psikoloji. G. Arslan & M. Yıldırım (Ed.) içinde, Okulda pozitif psikoloji: Kuramdan uygulamaya (ss. 333-368). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Kılınç, M., & Uzun, K. (2022a). Öğretmenler için pozitif psikolojinin desteklendiği bir müdahale programı. F. Çalışkandemir & H. Mertol (Ed.) içinde, Eğitim bilimleri ve sosyal bilimlerde multidisipliner araştırmalar (ss. 1-41). Vizetek Yayıncılık.
• Kılınç, M., & Uzun, K. (2022b). Belirsizliğe tahammülsüzlüğün psikolojik danışmanların psikolojik sağlamlıkları üzerindeki etkisinde psikolojik zihinliliğin aracı rolünün incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(3), 2782-2835. https://doi.org/10.29299/kefad.1178241
• King, L. A., Hicks, J. A., Krull, J. L., & Del Gaiso, A. K. (2006). Positive affect and the experience of meaning in life. Journal of Personality and Social Psychology, 90(1), 179-196. https://doi.org/10.1037/0022-3514.90.1.179
• Kline, R. B. (2015). Principles and practice of structural equation modeling (4. Baskı). Guilford Publications.
• Kul, A., Demir, R., & Katmer, A. N. (2020). Covid-19 salgını döneminde psikolojik sağlamlığın yordayıcısı olarak yaşam anlamı ve kaygı. Turkish Studies, 15(6), 695-719. https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.44419
• Lau, C. L., Feher, A., Wilson, C. A., Babcock, S. E., & Saklofske, D. H. (2018). Resiliency, meaning in life, and life satisfaction: an examination of moderating effects. Acción Psicológica, 15(2), 5-14. https://doi.org/10.5944/ap.15.2.22256
• Luthar, S. S., Cicchetti, D., & Becker, B. (2000). The construct of resilience: A critical evaluation and guidelines for future work. Child Development, 71(3), 543-562. https://doi.org/10.1111/1467-8624.00164
• Masten, A. S., Best, K. M., & Garmezy, N. (1990). Resilience and development: Contributions from the study of children who overcome adversity. Development and Psychopathology, 2(4), 425–444. https://doi.org/10.1017/S0954579400005812
• Mercer, S. (2023). The wellbeing of language teachers in the private sector: An ecological perspective. Language Teaching Research, 27(5), 1054-1077. https://doi.org/10.1177/1362168820973510
• Mertler, C. A., & Vannatta, R. A. (2016). Advanced and multivariate statistical methods: Practical application and interpretation (6. Baskı). Pyrczak Publishing.
• Oswald, M., Johnson, B., & Howard, S. (2003). Quantifying and evaluating resilience-promoting factors: Teachers' beliefs and perceived roles. Research in Education, 70(1), 50-64. https://doi.org/10.7227/RIE.70.5
• Park, C. L. (2010). Making sense of the meaning literature: An integrative review of meaning making and its effects on adjustment to stressful life events. Psychological Bulletin, 136(2), 257-301. https://doi.org/10.1037/a0018301
• Park, N., Park, M., & Peterson, C. (2010). When is the search for meaning related to life satisfaction? Applied Psychology: Health and Well-Being, 2(1), 1-13. https://doi.org/10.1111/j.1758-0854.2009.01024.x
• Pishghadam, R., Derakhshan, A., Zhaleh, K., & Al-Obaydi, L. H. (2023). Students’ willingness to attend EFL classes with respect to teachers’ credibility, stroke, and success: A cross-cultural study of Iranian and Iraqi students’ perceptions. Current Psychology, 42(5), 4065-4079. https://doi.org/10.1007/s12144-021-01738-z
• Ryan, L., & Caltabiano, M. L. (2009). Development of a new resilience scale: The Resilience in Midlife Scale (RIM Scale). Asian Social Science, 5(11), 39-51.
• Ryff, C. D. (1989). Happiness is everything, or is it? Explorations on the meaning of psychological well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 57(6), 1069–1081. https://doi.org/10.1037/0022-3514.57.6.1069
• Sarı, H., & Yetkiner, A. (2020). Relationships between job satisfaction, motivation and life satisfaction in the teachers: A structural equation modeling study. International Journal of Progressive Education, 16(3), 211-222. https://doi.org/10.29329/ijpe.2020.248.16
• Sarışık, S., Gürel, M., Uslu, Ş., & Dönmez, E. (2022). Covid-19 pandemi sürecinde öğretmenlerin yaşadığı psikolojik sorunlar ve sorunlar ile baş etme yolları: öğretmen görüşleri. International Journal of Trends and Developments in Education, 2(1), 1–13.
• Savi-Çakar, F., Karataş, Z., & Çakır, M. A. (2014). Yetişkin yılmazlık ölçeği: Türk kültürüne uyarlanması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (32), 22-39.
• Schumacker, R. E., & Lomax, R. G. (2016). A beginner’s guide to structural equation modeling (4. Baskı). Routledge.
• Shin, J. Y., & Steger, M. F. (2016). Supportive college environment for meaning searching and meaning in life among American college students. Journal of College Student Development, 57(1), 18-31. https://doi.org/10.1353/csd.2016.0005
• Sikma, L. (2021). Building resilience: Using BRiTE with beginning teachers in the United States. C. F. Mansfield (Ed.) içinde, Cultivating teacher resilience: International approaches, applications and impact (ss. 85-100). Springer. https://doi.org/10.1007/978-981-15-5963-1_6
• Steger, M. F., Frazier, P., Oishi, S., & Kaler, M. (2006). The meaning in life questionnaire: Assessing the presence of and search for meaning in life. Journal of Counseling Psychology, 53(1), 80-93. https://doi.org/10.1037/0022-0167.53.1.80
• Steger, M. F., Kawabata, Y., Shimai, S., & Otake, K. (2008a). The meaningful life in Japan and the United States: Levels and correlates of meaning in life. Journal of Research in Personality, 42(3), 660-678. https://doi.org/10.1016/j.jrp.2007.09.003
• Steger, M. F., Kashdan, T. B., & Oishi, S. (2008b). Being good by doing good: Daily eudaimonic activity and well-being. Journal of Research in Personality, 42(1), 22-42. https://doi.org/10.1016/j.jrp.2007.03.004
• Steger, M. F., Kashdan, T. B., Sullivan, B. A., & Lorentz, D. (2008c). Understanding the search for meaning in life: Personality, cognitive style, and the dynamic between seeking and experiencing meaning. Journal of Personality, 76(2), 199-228. https://doi.org/10.1111/j.1467-6494.2007.00484.x
• Steger, M. F. (2009). Meaning in life. S. J. Lopez & C. R. Snyder (Ed.) içinde, The Oxford handbook of positive psychology (2. Baskı) (ss. 679-687). Oxford University Press.
• Steger, M. F., Oishi, S., & Kesebir, S. (2011). Is a life without meaning satisfying? The moderating role of the search for meaning in satisfaction with life judgments. The Journal of Positive Psychology, 6(3), 173-180. https://doi.org/10.1080/17439760.2011.569171
• Steger, M. F. (2012). Experiencing meaning in life: Optimal functioning at the nexus of well-being, psychopathology, and spirituality. P. T. P. Wong (Ed.) içinde, The human quest for meaning: Theories, research, and applications (ss. 165-184). Routledge/Taylor & Francis Group.
• Steger, M. F., & Kashdan, T. B. (2013). The unbearable lightness of meaning: Well-being and unstable meaning in life. The Journal of Positive Psychology, 8(2), 103-115. https://doi.org/10.1080/17439760.2013.771208
• Stuart, G., Carmichael, A., Cunningham, A., Esterson, B., Glass, P., Hinds, D., . . . Whittaker, C. (2012). Great teachers: Attracting, training and retaining the best. (HC 1515-I). The Stationery Office.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6. Baskı). Pearson Education.
• Taş, İ. (2011). Öğretmenlerde yaşamın anlamı yaşam doyumu sosyal karşılaştırma ve iç-dış kontrol odağının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Taş, M. A. (2022). Kişi-örgüt uyumu gönüllü işi anlamlı kılar mı? Gönüllüler üzerinde bir araştırma. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (42), 525-554. https://doi.org/10.14520/adyusbd.1182002
• Tortumlu, M., & Uzun, K. (2021). Öğretmenlerin yaşam doyumları ile kariyer tatminleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 11(3), 1314-1325. https://doi.org/10.24315/tred.806249
• Tortumlu, M., & Uzun, K. (2023). Belirsizliğe tahammülsüzlüğün akademisyenlerin yaşam doyumu üzerindeki etkisinde psikolojik sağlamlığın ve yaşamdaki anlam arayışının aracı rolü. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(2), 41-62. https://doi.org/10.18026/cbayarsos.1094787
• Uzun, K., & Yaprakdal-Uzun, P. (2022). Öğretmenlerin mesleki tükenmişliklerine alternatif bir çözüm yolu olarak pozitif psikolojinin kullanılması. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 12(3), 2823-2864. https://doi.org/10.48146/odusobiad.1084316
• Uzun, K., & Tortumlu, M. (2022). Mesleki tükenmişliğin sağlık çalışanlarının yaşam doyumu üzerindeki etkisinde psikolojik sağlamlığın ve umudun aracı rolünün incelenmesi. HUMANITAS - Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 10(20), 350-377. https://doi.org/10.20304/humanitas.1095389
• Uzun, K., & Karataş, Z. (2023). The examination of the mediator role of optimism, self-compassion, altruism and gratitude in the relationship between cognitive distortions and forgiveness of emerging adults. Emerging Adulthood, 11(4), 845-868. https://doi.org/10.1177/21676968231171200
• Uzun, K., & Arslan, G. (2024). Rumination and forgiveness in emerging adults: Mediating role of mindfulness and humility. Psychological Reports. https://doi.org/10.1177/00332941241256641
• Uzun, K. (2024). Hope and uncertainty among Turkish adults: Pathways to subjective well-being. Journal of Happiness and Health, 4(2), 81-92. https://doi.org/10.47602/johah.v4i2.86
• Ünal, A. (2015). İş doyumu, yaşam doyumu ve yaşam anlamı değişkenlerinin ilkokul ve ortaokul öğretmenlerinin mesleki bağlılıkları üzerine etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Wang, Y. L., & Derakhshan, A. (2021). A Book review on “Investigating dynamic relationship among ındividual diference variables in learning english as a foreign language in a virtual world”. System, 100, 1–4. https://doi.org/10.1016/j.system.2021.102531
• Werner, E. E. (1995). Resilience in development. Current Directions in Psychological Science, 4(3), 81–85. https://doi.org/10.1111/1467-8721.ep10772327
• Zhang, L. J., & Zhang, D. (2020). Dialogic discussion as a platform for constructing knowledge: student-teachers’ interaction patterns and strategies in learning to teach English. Asian-Pacific Journal of Second and Foreign Language Education, 5, 22. https://doi.org/10.1186/s40862-020-00101-2