Okul yöneticilerinin örgütsel stres kaynaklarının ve stresle başa çıkma stratejilerinin belirlenmesi

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 672 - 697, 30.11.2024

Şafak Şan Oğuz , Sevda Katıtaş

https://doi.org/10.33400/kuje.1527550

Öz

Araştırmada okul yöneticilerinin örgütsel stres kaynaklarının ve bu stres kaynaklarıyla baş etmede kullanılan stratejilerin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırma, nitel araştırma yöntemlerinden temel nitel araştırma deseni ile yürütülmüştür. Araştırmanın çalışma grubunu İstanbul ili Ümraniye ilçesinde devlet okullarında görev yapan 15 okul yöneticisi oluşturmuştur. Çalışma grubunun belirlenmesinde kartopu örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Veri toplama sürecinde yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Veriler betimsel analiz yöntemiyle analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda, okul yöneticilerinin yönetimsel sorumluluklar, öğretmen, öğrenci ve velilerle ilişkiler, bütçe yönetimi, uygulanan eğitim politikaları ve değişimler ile kriz durumları gibi çeşitli alanlarda örgütsel stres yaşadıkları ortaya çıkmıştır. Yöneticilerin görev dağılımlarındaki belirsizlikler, çalışanların fazla rapor alması, evrak işleri ve üst yönetimin talepleri gibi yönetimsel sorumluluklarla ilgili konularda yoğun stres yaşadıkları bulunmuştur. Yöneticiler için veli beklentileri ve şikayetleri, öğretmenlerin zamanında görevlerini yerine getirmemeleri ve öğrencilerin akademik başarılarına yönelik baskılar da önemli stres kaynakları olarak öne çıkmıştır. Bütçe yönetiminde maddi kaynak yetersizliği ve okulun fiziki ihtiyaçlarının karşılanamaması yöneticiler tarafından sıkça dile getirilen stres faktörleri arasında yer almıştır. Uygulanan eğitim politikaları ve ani değişimlerin, yönetim faaliyetlerini zorlaştırarak yöneticilerde stres oluşturduğu tespit edilmiştir. Kriz durumları kapsamında velilerin olumsuz tutum ve davranışları, yöneticilerin karşılaştığı önemli stres unsurları arasında yer almıştır. Örgütsel stres faktörleriyle başa çıkmada, yöneticilerin bireysel stratejilerle birlikte örgütsel stratejilerden yararlandıkları ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

stres, örgütsel stres, okul yöneticisi

Etik Beyan

Araştırma Etiği Bu araştırmanın planlanmasından, uygulanmasına, verilerin toplanmasından verilerin analizine kadar olan tüm süreçte “Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi” kapsamında uyulması belirtilen tüm kurallara uyulmuştur. Yönergenin ikinci bölümü olan “Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Eylemler” başlığı altında belirtilen eylemlerden hiçbiri gerçekleştirilmemiştir. Bu çalışmanın yazım sürecinde bilimsel, etik ve alıntı kurallarına uyulmuş; toplanan veriler üzerinde herhangi bir tahrifat yapılmamış ve bu çalışma herhangi başka bir akademik yayın ortamına değerlendirme için gönderilmemiştir. Etik kurul izin bilgileri Etik değerlendirmeyi yapan kurul adı: Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Etik Kurulu Etik değerlendirme kararının tarihi: 06.06.2024 Etik değerlendirme belgesi sayı numarası: 2024.06

Teşekkür

Bu çalışma Şafak Şan Oğuz’un, Sevda Katıtaş danışmanlığında hazırladığı “Okul yöneticilerinin örgütsel stres kaynaklarının belirlenmesi” başlıklı tezsiz yüksek lisans dönem projesinden üretilmiş olup, 17. Uluslararası Eğitim Yönetimi Kongresi’nde özet bildiri olarak sunulmuştur.

Identifying organizational stress sources and stress management strategies of school administrators

Öz

The study aimed to identify the sources of organizational stress among school administrators and the strategies used to cope with these stressors. The research was conducted using the basic qualitative research design, one of the qualitative research methods. The study group consisted of 15 school administrators working in public schools in the Ümraniye district of İstanbul. The snowball sampling method was used to determine the study group. A semi-structured interview form was used during data collection process. The data were analyzed using a descriptive analysis method. The study revealed that school administrators experience organizational stress in various areas, such as managerial responsibilities, relationships with teachers, students, and parents, budget management, applied educational policies and changes, and crisis situations. It was found that administrators experience intense stress related to managerial responsibilities, such as uncertainties in task distribution, frequent sick leave taken by staff, paperwork, and demands from upper management. Parent expectations and complaints, teachers not fulfilling their duties on time, and pressures regarding students' academic achievements also emerged as significant sources of stress. In budget management, the inadequacy of financial resources and the inability to meet the school's physical needs were frequently mentioned as stress factors by administrators. It was found that applied educational policies and sudden changes made management activities more difficult, causing stress among administrators. Regarding crisis situations, negative attitudes and behaviors of parents were identified as major stressors faced by administrators. It was revealed that administrators use both individual strategies and organizational strategies to cope with organizational stress factors.

Anahtar Kelimeler

stress, organizational stress, school administrator

Kaynakça

• Akçadağ, T. (2013). Okul yöneticilerinin bakış açılarıyla üst yönetimler: Sorunlar, beklentiler, çözüm önerileri ve yansımalar. International Journal of Human Sciences, 10(2), 379-399. https://www.j-humansciences.com/ojs/index.php/IJHS/article/view/2691
• Allen, R. J. (1983). Human stress: Its nature and control. McMillan Publishing Company.
• Altan, S. (2018). Örgütsel yapıya bağlı stres kaynakları ve örgütsel stresin neden olduğu başlıca sorunlar. Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(3), 137-158. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/572601
• Altıntaş, E. (2014). Stres yönetimi. Anı Yayıncılık.
• Arrington, P. (2008). Stress at work: How do social workers cope? NASW Membership Workforce Study. National Association of Social Workers.
• Aslanargun, E., & Bozkurt, S. (2012). Okul müdürlerinin okul yönetiminde karşılaştığı sorunlar. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 349-368. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/223336
• Aydın, B., Günbey, M., & Kara E. (2020). İlk defa görevlendirilen okul müdürlerinin karşılaştıkları sorunlar. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(2), 1194-1205. https://dx.doi.org/10.17240/aibuefd.2020..-655760
• Aytaç, S. (2015). The sources of stress, the symptoms of stress and anger styles as a psychosocial risk at occupational health and safety: A case study on Turkish police officers. Procedia Manufacturing, 3, 6421-6428. https://doi.org/10.1016/j.promfg.2015.07.915
• Babaoğlan, E. (2006). İlköğretim okulu yöneticilerinde tükenmişlik (Yayımlanmamış doktora tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Bakioğlu, A., & Demiral, S. (2013). Okul yöneticilerinin belirsizlik durumlarını algılama ve karar verme tarzları. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 38(38), 9-36. https://doi.org/10.15285/EBD.2013385564
• Baltaş, A., & Baltaş, Z. (2013). Stres ve başaçıkma yolları. Remzi Kitabevi.
• Bergin, M., & Solman, R. (1988). Perceptions of role related stress in senior educational executives and its relationship to their health. Journal of Educational Administration, 26(2), 159-183. https://doi.org/10.1108/eb009947
• Bhatti, M. H., Bhatti, M. H., Akram, M. U., Hashim, M., & Akram, Z. (2016). Relationship between job stress and organizational commitment: An empirical study of banking sector. Journal of Business Management and Economics, 7(1), 29-37. https://doi.org/10.18685/ejbme(7)1_ejbme-15-013
• Camburn, E. M., Spillane, J. P., & Sebastian, J. (2010). Assessing the utility of a daily log for measuring principal leadership practice. Educational Administration Quarterly, 46(5), 707-737. https://doi.org/10.1177/0013161X10377345
• Can , E . (2022). Okul yönetiminin sorunları: Okul müdürlerinin değerlendirmeleri. Yaşadıkça Eğitim, 36(2), 402-433. https://journals.iku.edu.tr/yed/index.php/yed/article/view/411
• Chen, H., Wong, Y. C, Ran, M. S., & Gilson, C. (2009). Stress among Shanghai University Students. The need for social work support. Journal of Social Work, 9(3), 323-344. https://doi.org/10.1177/1468017309334845
• Cinkir, S. (2010). Problems of primary school headteachers: Problem sources and support strategies. Elementary Education Online, 9(3), 1027-1036. https://core.ac.uk/download/pdf/230031596.pdf
• Cooper, R. K., & Sawaf, A. (2000). Liderlikte duygusal zekâ-yönetimde ve organizasyonda duygusal zekâ. (Z. B. Ayman ve B. Sancar, Çev. Ed.). Sistem Yayıncılık.
• Cox, T., Griffiths, A., & Rial-Gonzalez, E. (2000). Research on work related stress. Office for Official Publications of the European Communities.
• Cranwell-Ward, J., & Abbey, A. (2005). Organizational stress. Springer.
• Çetinkaya, D., Karabulut, H., & Karabulut, Ü. (2024). Okul yöneticilerinin stres kaynaklarına ilişkin görüşleri. Ulusal Özgün Eğitim Araştırmaları Dergisi, 3(2), 1-16. https://www.ulusalegitimdergisi.com/index.php/pub/article/view/30/28
• Çevik, G. B. (2017). Okul yöneticilerinin empatik eğilimlerini yordamada öfke, yaşam doyumu ve stresle başa çıkmanın rolü. Eğitim ve Bilim, 42(191), 283-305. https://doi.org/10.15390/EB.2017.7039
• Çevik, M. S. (2019). Main problems in the school administration and solutions proposed: A qualitative study. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 25(3), 509-568. https://doi.org/10.14527/kuey.2019.013
• Çevik, M. S., Neyişci, N., & Erçetin, Ş. Ş. (2022). Okul yöneticilerinin stres kaynakları ve stresle baş etme yolları: Nitel bir çözümleme. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37(1), 274-290. https://doi.org/10.16986/HUJE.2020065191
• Çınkır, Ş., & Karaman Kepenekçi, Y. (2003). Öğrenciler arası zorbalık. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 34(34), 236-253. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kuey/issue/10363/126858
• Dağlı, A., & Han, B. (2017). Okul müdürlerinin görüşlerine göre Diyarbakır ili eğitim sorunları ve çözüm önerileri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 32, 892-904. http://dx.doi.org/10.14582/DUZGEF.1868
• Demir, M. K. (2016) Problems encountered by school principals: Unchanging facts of changing Turkey. The Anthropologist, 23(3), 629- 640. https://doi.org/10.1080/09720073.2014.11891983
• Dönmez, B. (2001). Okul güvenliği sorunu ve okul yöneticisinin rolü. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 25(25), 63-74. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/108506
• Eastman, M. S., & Mirochnik, D. A. (1991). Stressed for success: A study of stress and the superintendency. Center for Research and Education, College of Education, University of Maine.
• Eren, E. (2008). Organizational behavior and psychology of management. Beta Publishing Company.
• Erol, F. (1995). Okul müdürlerinin görevlerini başarmada karşılaştıkları engeller (Burdur ili örneği). Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 1(1), 63-71. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/108745
• Gordon, A. T. (1994). Organizational stress and stress management programs. International Journal of Stress Management, 1(4), 309-322. https://link.springer.com/content/pdf/10.1007/BF01857999.pdf
• Göksoy, S., & Argon, T. (2014). Debilitating and invigorating stress sources for teachers at schools. Journal of Teacher Education and Educators, 3(2), 245-271. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/646329
• Grimshaw, J. (1999). Employment and health: Psychosocial stress in the workplace. The British Library.
• Grissom, J. A., Loeb, S., & Master, B. (2013). Effective instructional time use for school leaders: Longitudinal evidence from observations of principals. Educational Researcher, 42(8), 433-444. https://cepa.stanford.edu/sites/default/files
• Gužíková, L., & Mendelová, E. (2022). Parental attitudes and expectations as a determinant of children’s success in school. Proceedings of CBU in Social Sciences, 3, 35-42. https://doi.org/10.12955/pss.v3.302
• Gülhan, S. E. (2019). İş hayatında stres ve tükenmişlik sendromu. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi.
• Günbayı, İ., & Akcan, F. (2013). İlköğretim kurumları yöneticilerinin yaşadıkları iş streslerine ilişkin görüşleri: Bir durum çalışması. Öğretmen Eğitimi ve Eğitimcileri Dergisi, 2(2), 195-224. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/646248
• Güney, S. (2007). Yönetim ve organizasyon (2. Baskı). Nobel Yayınları.
• Hatiboğlu, E., & Radmard, S. (2014). İlk ve ortaokul yöneticilerinin stres kaynaklarının ve stres yönetimi stillerinin incelenmesi. Elektronik Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(7), 51-72. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/628228
• Hsing, N., & Adnan, N. (2022). English teacher’s perception on parental involvement towards motivation of esl learners. Creative Education, 13(11), 3739-3758. https://doi.org/10.4236/ce.2022.1311237
• İlbasan, H. (2022). Okul müdürlerinin örgütsel stres kaynakları. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(1), 239-256. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2563746
• Kalkan, R. (2018). Okul yöneticileri ile öğretmenlerin stres düzeylerinin karşılaştırılması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi.
• Kaplan Sayi, A., & Kul, M. (2020). Examining the strategies used by school principals to cope with stress in an Istanbul context. Cypriot Journal of Educational Sciences, 15(1), 33-45. https://doi.org/10.18844/cjes.v15i1.4436
• Karadaş, H., Coşkun, B., & Katıtaş, S. (2023). Safety problems at schools according to school administrators’ opinions. Psycho-Educational Research Reviews, 12(1), 134-150. https://doi.org/10.52963/PERR_Biruni_V12.N1.09
• Karakütük, K., & Özdoğan Özbal, E. (2019). Eğitim yöneticilerinin yaşadıkları sorunlar ile sorun çözmede kullandıkları teknikler. Milli Eğitim Dergisi, 48(223), 33-60. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/789617
• Karataş, İ. H., Radmard, S., Öksüz Gül, F., Varol, N., & Dağ, Ş. (2019). Türkiye okul yöneticileri raporu 2019. Öncü Okul Yöneticileri Derneği Yayınları. https://www.oncuyoneticiler.org.tr/index.php/turkiye-okul-yoneticileri-rapor
• Karkockiene, D. (2011). Medicinos ir sveikatos mokslų studentų patiriamo streso ypatumai ir jo įtaka miego kokybei. Visuomenės sveikata, 2(53), 83-92. https://www.researchgate.net/profile/Daiva-Karkockiene/publication
• Kazak, E., & Evirgen, G. (2024). Okul müdürlerinin baş etmekte zorlandıkları öğretmen, öğrenci ve veli kaynaklı sorunlar. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13(1), 31-51. https://doi.org/10.33206/mjss.1228813
• Kepenekçi, Y. K. (2004). İlköğretim okulu yöneticilerinin eğitim mevzuatına ilişkin görüşleri. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 3(6), 159-174. https://www.researchgate.net/profile/Yasemin-Karaman-Kepenekci/publication
• Ladd, H. F., & Fiske, E. B. (2008). Handbook of research in education finance and policy. Routledge.
• Lainas, A. (2010). Local directors of school education in Greece: Their role and main sources of job stress. Educational Management Administration & Leadership, 38(4), 454-471. https://doi.org/10.1177/1741143210368145
• Leithwood, K., Day, C., Sammons, P., Harris, A., & Hopkins, D. (2006). Successful school leadership: What it is and how it influences pupil learning. National College for School Leadership/University of Nottingham.
• Leithwood, K., & Jantzi, D. (2000). The effects of transformational leadership on organizational conditions and student engagement with school. Journal of Educational Administration, 38(2), 112-129. https://doi.org/10.1108/09578230010320064
• Lincoln, Y. S., & Guba, E. G. (1985). Naturalistic inquiry. Thousand Oaks, Sage.
• Mahfouz, J. (2018). Principals and stress: Few coping strategies for abundant stressors. Educational Management Administration & Leadership, 48(3), 440-458. https://doi.org/10.1177/1741143218817562
• Marksteiner, T., & Kruger, S. (2016). Sense of belonging to school in 15-year-old students. European Journal of Psychological Assessment, 32(1), 68-74. https://doi.org/10.1027/1015-5759/a000333
• McGregor, B. A., Antoni, M. H., Ceballos, R., & Blomberg, B. B. (2008). Very low CD19+ B‐lymphocyte percentage is associated with high levels of academic stress among healthy graduate students. Stress and Health: Journal of the International Society for the Investigation of Stress, 24(5), 413-418. https://doi.org/10.1002/smi.1188
• Memduhoğlu, H. B., & Meriç, E. (2014). Okul müdürlerinin eğitim yönetiminin işlevleri bağlamında yönetim sürecinde karşılaştıkları temel sorunlar. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(33), 653-666. https://www.researchgate.net/publication/326450067
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (S. Turan, Çev.). Nobel Yayıncılık.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Thousand Oaks, Sage.
• Mirici, İ. H., Arslan, M. M., & Özçelik, N. (2003). İlköğretim okulu müdürlerinin okul yönetiminde karşılaştıkları sorunlar: Kırıkkale örneği. Çağdaş Eğitim Dergisi, 28(298), 29-40. https://search.trdizin.gov.tr/tr/yayin/detay/2686/
• Prilleltensky, I., Neff, M., & Bessell, A. (2016). Teacher stress: What it is, why it's important, how it can be alleviated. Theory Into Practice, 55(2), 104-111. https://doi.org/10.1080/00405841.2016.1148986
• Principe, S. E. H. (2024). Maintenance and other operating expenses (Mooe) fund utilization practices toward personnel productivity. International Journal of Research Publications, 149(1), 559-579. https://doi.org/10.47119/IJRP1001491520246565
• Rahul, C., Ali, H., & Munawar, N. A. (2019). Building performance service through transformational leadership analysis, work stress and work motivation (empirical case study in stationery distributor companies). Dinasti International Journal of Education Management and Social Science, 1(1), 87-107. https://doi.org/10.31933/dijemss.v1i1.42
• Sarıce, S. (2006). İlköğretim okulu müdürlerinin okul yönetiminde karşılaştıkları yönetimsel sorunlar. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi.
• Slotkin, R. (2023). Impact of a school-based social skills training program on parent–child relationships and parent attitudes toward school. International Journal of Behavioral Development, 47(6), 475-485. https://doi.org/10.1177/01650254231198031
• Sparks, K., Faragher, B., & Cooper, C. L. (2001). Well‐being and occupational health in the 21st century workplace. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 74(4), 489-509. https://doi.org/10.1348/096317901167497
• Spillane, J. P., Camburn, E. M., & Stitziel Pareja, A. (2007). Taking a distributed perspective to the school principal's workday. Leadership and Policy in Schools, 6(1), 103-125. https://doi.org/10.1080/15700760601091200
• Spillane, J. P., & Hunt, B. R. (2010). Days of their lives: A mixed‐methods, descriptive analysis of the men and women at work in the principal’s office. Journal of Curriculum Studies, 42(3), 293-331. https://doi.org/10.1080/00220270903527623
• Sutherland, V. J., & Cooper, C. L. (2000). Strategic stress management: An organisational approach. Springer.
• Tan, M. L. G. (2022). Role of school administrators in bullying prevention in state universities laboratory schools: Implication to pre-service training. International Journal of Research Publications, 94(1), 301-314. https://doi.org/10.47119/ijrp100941220222836
• Tschannen-Moran, M. (2001). Collaboration and the need for trust. Journal of Educational Administration, 39(4), 308-331. https://doi.org/10.1108/EUM0000000005493
• Turhan, M., & Turan, M. (2012). Ortaöğretim kurumlarında güvenlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 18(1), 121-142. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/108185
• Ural, A. (2002). Okul müdürlerinin yönetsel stres kaynakları. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 74-84. https://avesis.gazi.edu.tr/yayin/629d3494-8b13-4097-bd79-1e4da5ca9ad0/okul-mudurlerinin-yonetsel-stres-kaynaklari
• Urgan, S., & Küsbeci, P. (2022). Alışanlardaki belirsizliğe tahammülsüzlük ve yaşam tatmini arasında algılanan örgütsel stresin aracı rolüne yönelik bir araştırma. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 23(2), 169-184. https://doi.org/10.31671/doujournal.1122046
• Uzun, Ö., & Yiğit, E. (2011). Örgütsel stres ve örgütsel bağlılık ilişkisi üzerine orta kademe otel yöneticileri üzerinde yapılan bir araştırma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 6(1), 181‐213. https://www.ajindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423880303.pdf
• Yaman, M., Bayrakçı, M., & Yaman, Ç. (2002). Stres kaynakları ile yöneticilerin kişilik özellikleri arasındaki ilişki. Eurasian Journal of Educational Research, 9, 141-155. https://search.trdizin.gov.tr/tr/yayin/detay/1805/
• Yazgan, A. E., & Özer Topaloğlu, E. (2020). Örgütsel belirsizliğin örgütsel bağlılık üzerindeki etkisinde örgütsel stresin aracılık rolü. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 16(28), 1272-1295. https://doi.org/10.26466/opus.748687
• Yetim, G., & Toprakçı, E. (2020). Göreve yeni başlayan okul yöneticilerinin karşılaştıkları sorunlar ve çözüm önerileri. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(1), 13-32. https://doi.org/10.17679/inuefd.538914
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, Z. (2007). İlköğretim okulu yöneticilerinin iş doyumları ile örgütsel stres kaynakları arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gaziantep Üniversitesi.
• Yüksel, İ. (2003). İş stresi, işe bağlılık ve iş doyumu arasındaki ilişkinin analizi (Teknisyenlere yönelik bir uygulama). Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 17(1-2), 213-224. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/29991
• Yüksel, A., Kaya, S., Düzgün, Ç. & Tokses, E. (2022). Okul yöneticilerinin ve öğretmenlerin stres kaynakları International Social Sciences Studies Journal, 8(103), 3477-3484. http://dx.doi.org/10.29228/sssj.64926
• Zencirkıran, M., & Keser, A. (2018). Örgütsel davranış. Dora Basım Yayın.