ANLATIMCI ŞİİRDE HİKÂYENİN İZLERİNİ SÜRMEK: “SİVAS YOLLARINDA”, “YOL TÜRKÜLERİ”, “O KÖY YİNE KENDİ RÜYASINDADIR”

Yıl 2020, Sayı: 4, 76 - 95, 15.03.2020

Ümmühan Gökmen

Öz

Şiir ve hikâye arasındaki geçişlerin varlığı çok eskiye
dayanır. Bu iki türün birbirleri üzerindeki etkileri dönemler içerisinde
farklılık göstermekle birlikte hiçbir zaman kopmaz. Belli tarihsel dönemlerde
lirizm anlatıya baskın gelse de lirizmin içerisinde eritilmiş bir anlatı
derinden derine varlığını sürdürmüştür. Rönesans’la birlikte edebi türler
içinde anlatı güçlü hale gelmiş ve şiir üzerindeki hâkimiyetini de
hissettirmeye başlamıştır. Türk şiirine bakıldığında tarih boyunca anlatının şiirin
belli türleri içinde varlığını sürdürdüğü görülmektedir. Özellikle Cumhuriyet dönemi
Türk şiirinde anlatının biraz daha belirgin bir hâl aldığı görülmekte ve dahası
son dönemde anlatı-şiir diye nitelenen yeni türün varlığından söz edilmektedir.
Bu çalışmada Cumhuriyet dönemi Türk şiirinde; anlatıcı ve bakış açısı, olay
örgüsü, anlatı kişileri, zaman, mekân ve anlatım teknikleri gibi anlatı
unsurlarının izleri sürülmüştür. Bunun için Cahit Külebi’nin “Sivas
Yollarında”, Orhan Veli’nin “Yol Türküleri” ve Turgut Uyar’ın “O Köy Yine Kendi
Rüyasındadır” başlıklı şiirleri örneklem olarak incelenmiştir. Ayrıca yazıldıkları
dönemin sosyokültürel durumunun yansıtılmasında şiirlerdeki anlatı unsurlarının
etkisi de araştırılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Şiir, hikâye, anlatı, anlatıbilim, Türk şiiri

The Tracing of the Story in the Narrative Poem: “Sivas Yollarında”, “Yol Türküleri”, “O Köy Yine Kendi Rüyasındadır”

Öz

The existence of transition between poetry and
story(narration) dates back to old times. The effects of these two forms on one
another never come to an end though they differed from era to era. Even tough,
there were periods of time where lyricism prevailed narration, narrative
absorbed in the poetry has subsisted profoundly. With the Renascence, narration
became distinct in the literature and showed its dominance in poetry. When
Republic Period Turkish poetry is taken into consideration, it seems that the
essence of narration becomes clearer with the impacts of a variety of factors
and a new form described as narrative-poetry or story-poetry is mentioned. This
study aims to analyze the teller and their point of view, plot, characters,
time, place and the narrative techniques in the Republic period Turkish poetry.
To do that; the poems titled “Sivas Yollarında” by Cahit Külebi, “Yol
Türküleri” by Orhan Veli, “O Köy Yine Kendi Rüyasındadır” by Turgut Uyar are
selected as samples. Morover , this paper studies  how narrative features of poetry reflect the socio-cultural
structure of period in which these poems written.

Anahtar Kelimeler

Poem, story, narrative, narratology, Tukish poetry

Kaynakça

• Aktaş, Şerif (1991). Roman Sanatı ve Roman İncelemesine Giriş. Ankara: Birlik Yayınları.
• Anday, Melih Cevdet (1984). Akan Zaman, Duran Zaman-1. İstanbul: Adam Yayınları.
• Aristoteles (2008). Poetika. (Çev. İsmail Tunalı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Asiltürk, Baki (2013). Türk Şiirinde 1980 Kuşağı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Aytaç, Gürsel (1990). Çağdaş Türk Romanları Üzerine İncelemeler. Ankara: Gündoğan Yayınları.
• Bahtin, Mihail (2014). Karnavaldan Romana: Edebiyat Teorisinden Dil Felsefesine Seçme Yazılar. (Çev. Cem Soydemir). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bezirci, Asım (2003). Orhan Veli (Yaşamı, Kişiliği, Sanatı, Eserleri). İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• Cuddon, J. A. (1984). A Dictionary of Literary Terms. Middlesex (England): Penguin Books.
• Çetin, Nurullah (2013). Behçet Necatigil, Hayatı, Sanatı ve Eserleri. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Çetişli, İsmail (2014). Metin Tahlillerine Giriş 2, Hikâye-Roman-Tiyatro. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Doğan, M. Can (2000). “Şiir ve Hikâye”. Hece, Türk Öykücülüğü Özel Sayısı, 46-47: 204-210.
• Fuat, Memet (1996). “Öykülü Şiir”. Dağlarda Yüreğim. İstanbul: Adam Yayınları, 234-236.
• Genette, Gerard (2011). Anlatı Söylemi. (Çev. Ferit Burak Aydar). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• İnce, Özdemir (2002). Yazınsal Söylem Üzerine. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Jahn, Manfred (2012). Anlatıbilim. (Çev. Bahar Dervişcemaloğlu). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Jeffreys, Mark (1995). “Ideologies of the Lyric: A Problem of Genre in Contemporary Anglophone Poetics”, PMLA 110-2 : 196-205.
• Külebi, Cahit (2003). Bütün Şiirleri. İstanbul: Adam Yayınları.
• Masson, Jean-Yves (1995). "Anlatı Şiirine İlişkin, Yitirilmiş Hak Üstüne". Sombahar, 30: 70.
• Narlı, Mehmet (2007). Şiir ve Mekân. Ankara: Hece Yayınları.
• Necatigil, Behçet (1999). “Bugünkü Türk Şiiri”. Bütün Yapıtları Düzyazılar II. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 171-181.
• Sağlık, Şaban (2001). “Şiirin Kapsam Alanındaki Kardeş Sanat: Öykü Öykünün Şiirdeki Macerası”. Hece, Türk Şiiri Özel Sayısı, 53/54/55: 350-370.
• Sazyek, Hakan (2004). “Romanda Temel Anlatım Yöntemleri Üzerinde Bir Sınıflandırma Çalışması”. Folklor-Edebiyat, 37: 103-118.
• Tekin, Mehmet (2014). Roman Sanatı, Romanın Unsurları 1. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Uyar, Turgut (2010). Büyük Saat-Bütün Şiirleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Veli, Orhan (2006). Bütün Şiirleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Wellek, R.-Warren, A. (1983). Edebiyat Biliminin Temelleri. (Çev. Edip Ahmet Uysal). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Yavuz, Hilmi (2005). “Şiirin Felsefe, Dünyagörüşü ve İdeoloji ile Olan İlişkisi Üzerine Değinmeler – I”, Sanat ve Edebiyat Üzerine Yazılar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 218-220.