Göçün Kültürü mü, Kültürün Göçü mü? Almanya’daki Türklere Dair Bazı Hikâyeler

Yıl 2021, Sayı: 9, 1 - 30, 10.06.2021

Muhammet Mustafa İyi

https://doi.org/10.46250/kulturder.869077

Öz

Türkiye’nin dış göç tarihinde Ekim 1961 yılında Almanya ile imzalanan işgücü anlaşması sonrasında gerçekleşen kitlesel işgücü göçleri önemli bir yer edinir. Başta geçici olarak planlanan bu göçler zamanla kalıcı hale dönüşmüştür. Böylelikle Almanya’da neredeyse beşinci nesle ulaşan bir Türk Diasporası varlığı meydana gelmiştir. Aynı zamanda Türkler, Almanya’daki en yoğun yabancı grubu oluşturur. Almanya’ya göç sürecinden gündelik ve çalışma hayatına oradan da ulus-ötesi kimliğin gelişimine dek Türkler Almanya’da birçok farklı tecrübeler edinmiştir. Bu tecrübelerin akademik çalışmalara da kaynaklık edebileceği fikrinden hareketle, bu çalışma, birçok anı ve edebi hikâyeden yararlanarak göçün kültürel kimlik üzerindeki etkisini anlamaya çalışmıştır. Pozitivist görüşlerin aksine romantik ve idealist fikirlerden müteşekkil olan hermeneutik görüşleri benimsemesinden dolayı yazının temelini anılar ve edebi hikâyeler oluşturur. Dolayısıyla Almanya’ya gerçekleşen göçün, oradaki gündelik ve çalışma hayatı ve ulus-ötesi kimliğin gelişimi anılar ve edebî hikâyeler üzerinden takip edildiği bu çalışmada bu sürecin aydınlatılmasından ziyade anlaşılması hedeflemiştir. Bu doğrultuda konuyla ilgili olan çeşitli görüşmelere, bireysel anılara ve romanlara başvurularak göç ve akabinde gelişen süreçler anlaşılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Almanya'ya göç, kültür, hikaye, anlatı, hermeneutik

The Culture of Migration or the Migration of Culture? Some of the Stories of Turks in Germany

Öz

In the history of foreign migration of Turkey, mass labor migrations that took place after the labor agreement signed with Germany in October 1961 take an important place. These migrations, which were initially planned as temporary, became permanent over time. Thus, there was a Turkish Diaspora presence in Germany, which reached almost the fifth generation. Also, the Turks makes up the most intensive foreign group in Germany. From the migration process to Germany to everyday and working life, and from there to the development of transnational identity, Turks have acquired many different experiences in Germany. Based on the idea that these experiences can also be a source for academic work, this work sought to understand the impact of migration on cultural identity, using many memoirs and literary stories. These memoirs and literary stories were used in accordance with the framework of understanding of hermeneutic views, as opposed to positivist views. Therefore, in this study, in which the migration to Germany, the daily and working life there and the development of transnational identity are followed through memories and literary stories, it is aimed to understand this process. In this vein, individual memories and novels were applied to the subject and tried to understand the processes that developed in migration and its aftermath.

Anahtar Kelimeler

migration to Germany, culture, story, narratives, hermeneutics

Kaynakça

• Abadan Unat, Nermin (1964). Batı Almanya’daki Türk İşçileri ve Sorunları. Ankara: DPT Yayınları.
• Abadan Unat, Nermin (2006). Bitmeyen Göç: Konuk İşçilikten Ulus-ötesi Yurttaşlığa. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Adıgüzel, Yusuf (2011). Yeni Vatanda Dini ve İdeolojik Yapılanma Almanya’daki Türk Kuruluşları. İstanbul: Şehir Yayınları.
• Ağaoğlu, Adalet (2015). Fikrimin İnce Gülü. İstanbul: Everest Yayınları.
• Aksoy, Erdal (2010). “Almanya’da Yaşayan Üçüncü Kuşak Türk Öğrencilerinin Kimlik Algılamaları ve Buna Bağlı Olarak Karşılaştıkları Ayrımcılık Sorunları”. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (HÜTAD), 1: 7-38.
• Aron, Raymond (1994). Sosyolojik Düşüncenin Evreleri, Çev. Korkmaz Alemdar. İstanbul: Akım Yayınları.
• Arslantaş, Halis Adnan (2008). “Kültür-Kişilik ve Kimlik”. Fırat Üniversitesi Doğu Araştırmaları Dergisi, 7(1): 105-112.
• Aydın, Fazıl (Ed.) (2014). Uluslararası İşgücü Anlaşmaları. Ankara: T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı.
• Bahadınlı, Yusuf Ziya (1978). Haçça Büyüdü Hatiş Oldu. İstanbul: Yeni Dünya Yayınları.
• Başkurt, İrfan (2009). “Almanya’da Yaşayan Türk Göçmenlerinin Kimlik Problemi”. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(2009-2): 81-94.
• Bauman, Zygmunt (1999). Sosyolojik Düşünmek, Çev. Abdullah Yılmaz. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Zygmunt (2019). Kapımızdaki Yabancı. Çev. Emre Barca. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Baykurt, Fakir (1986). Duisburg Treni. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Baykurt, Fakir (1993). Bizim İnce Kızlar. Oberhausen: Ortadoğu Yayınları.
• Belik Kıray, Mübeccel (1998). “Sosyo-Ekonomik Hayatın Değişen Düzeni: Dört Köyün Monografik Karşılaştırması”. 75. Yılda Köylerden Şehirlere. Ed. Oya Baydar. İstanbul: Tarih Vakfı, 151-162.
• Berry, W. John (2006). “Acculturation: A Conceptual Overview”. Acculturation and Parent-child Relationships: Measurement and Development. Ed. M. H. Bornstein, L. R. Cote. New Jersey: Lawrence Erlbaum, 13-30.
• Berry, W. John (2008). “Globalization and Acculturation”. International Journal of Intercultural Relations, 32: 328-336.
• Bilge, Muammer (1986). Kanaldaki Yabancı. Ankara: Yaba Yayınları.
• Canatan, Kadir (1990). Göçmenlerin Kimlik Arayışı. İstanbul : Endülüs Yayınları.
• Castles, Stephan ve Miller J. Miller (2008). Göçler Çağı: Modern Dünyada Uluslararası Göç Hareketi. Çev. Bülent U. Bal ve İbrahim Akbulut. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Chambers, Iain (2014). Göç, Kültür, Kimlik. İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Çelik, Celaleddin (2008). “Almanya’da Türkler: Sürekli Yabancılık, Kültürel Çatışma ve Din”. Milel ve Nihal, 5(3): 105-142. Dayıoğlu, Gülten (2018). Geride Kalanlar. İstanbul: Altın Kitaplar.
• Dellaloğlu, F. Besim (2008). “İnsan Bilimleri, Özne ve Öznellik”. Sosyoloji Dergisi, 3(16): 1-10.
• Duman, Gökhan (2018). 11. Peron Bir Yanı Memleket Bir Yanı Gurbet. İstanbul: Vadi Yayıncılık.
• Durugönül, Esma (1997). “Sosyal Değişme, Göç ve Sosyal Hareketler”. II. Ulusal Sosyoloji Kongresi, Toplum ve Göç Sempozyumu Bildiri Kitabı. Ankara: Sosyoloji Derneği, 95-100.
• Ekşi, Halil vd. (2015). “Almanya’da Yaşayan Türk Göçmenlerinin Aile Değerler”. Değerler Eğitim Dergisi, 13(29): 41-82.
• Füruzan (2012). Yeni Konuklar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Füruzan (2017). Berlin’in Nar Çiçeği. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Genel, Mehmet (2013). “Almanya’ya Giden İlk Türk İşçi Göçünün Türk Basınındaki İzdüşümü ‘Sirkeci Gar’ından Munchen Hauptbahnof’a’”. Selçuk İletişim Dergisi, 8(3): 301-338.
• Giddens, Anthony (1991). Modernity and Self-Identity: Self and Society in the Late Modern Age. Cambridge: Polity Press.
• Gitmez, Ali Sadi (1979). Dışgöç Öyküsü. Ankara: Maya Yayıncılık.
• Gomolla, Mechtild & Radtke, Frank-Olaf (2009). Institutionelle Diskiminierung. Die Herstellung ethnischer Differenz in der Schule. Berlin: Springer.
• Gökdere, Y. Ahmet (1978). Yabancı Ülkelere İşgücü Akımı ve Türk Ekonomisi Üzerindeki Etkileri. Ankara: İş Bankası Yayınları.
• Göregenli, Melek ve Karakuş, Pelin (2014). “Göç Araştırmalarında Mekan Boyutu: Kültürel ve Mekânsal Bütünleşme”. Türk Psikolojik Yazıları, 17(34): 101-115.
• Güleç, Sevcan ve Sancak, H. Özkan (2009). “Göç, Kimlik ve Aidiyet: Almanya’da Yaşayan Türkiye Kökenli Gençler Açısından Bir Analiz”. Birinci Uluslararası Davraz Kongresi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, 2854-2868.
• Güney, Serhat vd. (2013). “Sokaklardan “Club”lara: Alman-Türk Gençliğinin Müzik Serüveni”. Sosyoloji Dergisi, 3(27): 251-271.
• Güngör, Erol (1995). Türk Kültürü ve Milliyetçilik. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Hekim, Rıza (1984). Alpler Geçit Vermiyor. İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı.
• Hekim, Rıza (1992). Uzak Yuvada Bahar. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• İçduygu, Ahmet vd. (1997). “Türkiye’de İçgöç ve İçgöçün İşçi Hareketine Etkisi”. Türkiye’de İçgöç, Sorunsal Alanları ve Araştırma Yöntemleri Konferansı (Bolu, 6-8 Haziran 1997). İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, 38-55.
• Kaya, Ayhan ve Kentel, Ferhat (2005). Euro-Türkler, Türkiye ile Avrupa Birliği Arasında Köprü mü Engel mi? İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Kaya, Ayhan (2000). Berlin’deki Küçük İstanbul-Diyaspora’da Kimliğin Oluşumu. İstanbul: Büke Yayınevi.
• Kaya, Yaşar (2002). “Kültür Değişmeleri; Milli Kültüre Karşı Takınılan Tavrın Değişmelere Tesiri”. Türkiye Sosyal Araştırmaları Dergisi, 6(6): 191-203.
• Keyder, Çağlar (1998). “Türkiye’de Tarımda Küçük Meta Üretiminin Oluşumu”. 75. Yılda Köylerden Şehirlere. Ed. Oya Baydar. İstanbul: Tarih Vakfı, 163-172.
• King, A. Laura (1995). “Wishes, Motives, Goals and Personal Memories: Relations and Correlates of Measures of Human Motivation”. Journal of Personality, 63: 985-1007.
• Kula, O. Bilge (2012). Almanya’da Türk Kültürü, Çok-Kültürlülük ve Külterlerarası Eğitim. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Livaneli, Zülfü (1975, 8 Aralık). “Dönemeyenler”. Politika Gazetesi.
• Maternowska, Catherine vd. (2010). “Gender, Culture and Reproductive Decision-Making among Recent Mexican Migrants İn California”. Culture, Health & Sexuality, 12(1): 29-43.
• Nocera, Lea (2018). ‘Manikürlü Eller Almanya’da Elektrik Bobini Saracak’ Toplumsal Cinsiyet Perspektifinden Batı Almanya’ya Türk Göçü (1961-1984). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Oktar, Suat ve Varlı, Arzu (2010). “Türkiye’de 1950-54 Döneminde Demokrat Parti’nin Tarım Politikası”. Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, 28(1): 1-22.
• Ören, Aras (1980). Berlin Üçlemesi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Park, E. Robert ve Burgess, Ernest (1942). “Sosyolojiye Giriş’ten: Sosyoloji ve Science Sociale”. Çev. Selma Arpat. Sosyoloji Dergisi, 1: 170-201.
• Perşembe, Erkan (2005). Almanya’daki Türk Kimliği-Din ve Entegrasyon. İstanbul: Araştırma Yayınları.
• Proshansky, M. Harold (1978). “The City and Self Identity”. Environment and Behavior, 10: 147-170.
• Sayar, Abbas (1977). Dik Bayır. İstanbul: Cem Yayınları.
• Sheffer, Gabriel (2003). Diaspora Politics at Home Abroad. Cambridge: Cambridge University Press.
• Şahin Kütük, Birsen (2010). Almanya’daki Türkler. Ankara: Phoenix Yayınları.
• Şahin Kütük, Birsen (2015). “Türkiye’den Batı Avrupa’ya İşçi Göçünün Sosyolojik Çalışmalara Yansımaları”. Sosyoloji Konferansları, 52(2015-2): 609-654.
• Türkdoğan, Orhan (1977). Batı Almanya’da Köy Kalkınma Modelleri ve Türk İşçilerinin Sosyo-Ekonomik Yapısı. İstanbul: Dede Korkut Yayınları.
• Ulutaş, Ü. Çağla (2013). “‘Almanya’yı Temizliyorum’: Almanya’da Göçmen, Kadın ve Temizlikçi Olmak”. Çalışma ve Toplum Dergisi, 2013/2: 235-258.
• URL-1. “Kültür”. https://sozluk.gov.tr. (Erişim: 25.12.2020).
• URL-2. “Migrationsbericht 2019”. https://www.bamf.de/SharedDocs/Anlagen/DE/Forschung/ Migrationsberichte/migrationsbericht-2019.html?nn=403964. (Erişim: 25.12.2020).
• URL-3. “Almanya 2019 Göç Raporu Analizi”. https://gocvakfi.org/tr/dokuman/almanya-2019-goc-raporu-analizi/. (Erişim: 25.12.2020).
• Ülken, Hilmi Ziya (1970). Sosyoloji Sözlüğü. İstanbul: MEB.
• Üstün, Nevzat (1975). Alamanya Beyleri/Portekiz’in Bahçeleri. İstanbul: Çağdaş Yayınları.
• Üstün, Nevzat (1975). Boğazların Ölümü. İstanbul: Var Yayınları.
• Wallraff, Günter (1986). En Alttakiler. İstanbul: Milliyet Yayın.
• Yıldırım, Kazım (2007). “Göçün Aile Üzerindeki Etkisi”. İCANAS 38, C.1. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, 965-978.
• Yıldız, Bekir (2012). Türkler Almanya’da. İstanbul: Everest Yayınları.