Cumhuriyet Dönemi Çanakkale’sinde Gündelik Yaşamın Belirleyicisi Olarak Eğlence Mekanları (1923-1973)

Yıl 2021, Cilt , Sayı 11, 29 - 48, 10.12.2021

Güneş ŞAHİN

https://doi.org/10.46250/kulturder.989776

Öz

Cumhuriyet’in ilan edilmesiyle birlikte topyekûn bir modernleşme sürecine giren iktidar tüm olanakları ile birlikte sosyal yaşamın değişimi ve dönüşümü için mücadele vermiştir. Deniz kenarında küçük bir kent görünümünde olan Çanakkale’de kamusal bir alan yaratılmasında, sahil kenarının kullanılması, modernleşme pratiğinin mekânsal uygulama alanları olarak karşımıza çıkmaktadır. Çalışmada, kuramsal biçimde kamusal mekan ve gündelik hayat tahlili yapmaktan ziyade Çanakkale’de cumhuriyet döneminde eğlence kültürünün gelişimine etkileri olan ve gündelik hayat içinde kullanılan restoran, aile çay bahçesi ve şehir kulübü gibi mekanların gündelik yaşamdaki katkılarına temas edilmiştir. Üst sınıfların siyasal iktidarla olan ilişkilerinin de geliştiği şehir kulübünün yanında halkevi, restoran, panayır, aile çay bahçesi ya da gazinosu gibi mekanlar da kentte vatandaşların gündelik yaşamları içerisinde belirleyici olmuştur. Vatandaşların gittikleri yerler sadece eğlenceli vakit geçirme ya da sosyalleşmenin ötesinde aslında sınıfsal bir temsil yeri olarak da kendini göstermiştir. Dolayısıyla söz konusu mekanlar Çanakkale halkının gündelik ha-yatlarında, zamanlarını nasıl geçirdikleri ve birbirleriyle ne tarz ilişkiler kurduklarının ortaya çıkarılması açısından belirgin ipuçlarına sahiptir. Bu ipuçlarından yola çıkılarak cumhuriyetin modernleşme hamlelerine kentte ne ölçüde ulaşılabildiğini tespit etmek çalışmanın ana hedeflerinden biridir.

Anahtar Kelimeler

Çanakkale, Cumhuriyet Dönemi, Modernleşme, Gündelik Yaşam, Mekanlar

Recreation Spaces as a Distinctive Factor in Daily Life of Çanakkale in Republic Period (1923-1973)

Öz

With the declaration of the Republic, the government, which entered into a total modernization process, struggled for the change and transformation of social life with all its potential. In the creation of a public space in Çanakkale, which has the appearance of a small city by the sea, the use of the coastline appears as the spatial application areas of the modernization practice. In the study, rather than analyzing the public space and daily life in a theoretical manner, there will be a discussion about the contributions of spaces, such as restaurants, family tea gardens and city clubs, into daily life, which had an impact on the development of entertainment culture and were used in daily life in the republic period in Çanakkale. In addition to the city club, where the relations of the upper classes with the political power have developed, spaces, such as a community center, restaurant, fair, family tea garden or casino, have also been distinctive spaces in the daily lives of the citizens in the city. The spaces that the citizens go are actually the spaces of class representation, beyond just having fun or socializing. Therefore, these spaces provide clear clues in terms of revealing how the people of Çanakkale spend their time in their daily lives and what kind of relationships they have established with each other. Based on these clues, one of the main objectives of the study is to determine to what extent the modernization moves of the republic have been achieved in the city.

Anahtar Kelimeler

Çanakkale, Republic Period, Modernization, Daily Life, Spaces

Kaynakça

• Anadolu Yayıncılık (1982). “Çanakkale”. Yurt Ansiklopedisi, C.3. İstanbul: Anadolu Yayıncılık.
• Angın H. C. (26.08.1961). “Örnek Bir Gazino”. Çanakkale Ekspres, 1.
• Arıtan, Özlem (2008). “Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı: Modernleşme ve Cumhuriyet’in Kamusal Modelleri”. Mimarlık, 342: 49-56.
• Atabay, Mithat (2019). Osmanlı’dan Günümüze Çanakkale Belediyesi Tarihi. Çanakkale: Çanakkale Belediyesi Yayınları.
• Baltacıoğlu, İsmail Hakkı (07.02.1943). “Nazikler Kulübü”. Yeni Adam, 423.
• Başvekalet (1929). Umumi Nüfus Tahriri, Fasikül III. Ankara: Başvekalet Müdevvanat Matbaası.
• Cantek, Levent (2005). Gündelik Yaşam ve Basın (1945-1950), Basında Gündelik Yaşama Yansıyan Tartışmalar. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Cantek, Levent (2013). Cumhuriyet’in Büluğ Çağı (1945-1950). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çanakkale Ekspres (07.07.1961). “27 Mayıs Aile Çay Bahçesi”. Çanakkale Ekspres, 1.
• Çanakkale Ekspres (22.08.1961). “Panayırlar”. Çanakkale Ekspres, 1.
• Çanakkale Rotary Kulübü (2011). Bir Çanakkale Belgeseli. Sözlü Tarih Çanakkale DVD.
• Çanakkale Valiliği (1973). Çanakkale İl Yıllığı. Ankara: Çetin Ofset ve İtimat Matbaası.
• Çelik, Recep (2016). “Çanakkale’de Zarara Uğrayan Konsolosluk Mülkleri ve Eşyaları Meselesi (1914-1922)”. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, 21: 149-180.
• Doğan, Cem (2019). “Modern Türkiye’de Moda ve Eğlence (1923-2019)”. Modern Türkiye Tarihi. Ed. Ahmet Şimşek. Ankara: Pegem Akademi, 428-447.
• Karataş, Murat (2014). Çanakkale Halkevi (1932-1951). Ankara: Grafiker Yayınları.
• Karataş, Murat (2021). “Erken Cumhuriyet Dönemi’nde Çanakkale’nin Kentsel Gelişimi (1923-1950)”. Tarih ve Günce, 8: 39-56.
• Kocabaşoğlu, Uygur (2004). Majestelerinin Konsolosları. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Lefebvre, Henri (2007). Modern Dünya’da Gündelik Hayat. Çev. Işın Gürbüz. İstanbul: Metis Yayınları.
• Mençe, H. (04.08.1961). “Canım Çekti”. Çanakkale Ekspres.
• Özçınar, Meral (2011). “Toplumsal Kültürel Zaman Mekan Algısının Anlatı İnşasındaki Yeri ve Örnek Film İncelemeleri”. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 37: 88-108.
• Öztürk Serdar (2006). “Bir Kurumun Tarihsel ve Sosyolojik İncelemesi: Şehir Kulüpleri (1923-1950)”. Galatasaray İletişim Dergisi, 4: 89-115.
• Raczynski, Edward (1980). 1814’te İstanbul ve Çanakkale’ye Seyahat. Çev. Kemal Turan. İstanbul: Tercüman Yayınları.
• Sarı, Özgür ve Esgin, Ali (ed.) (2016). Toplumsal Analizler Ekseninde Kent Fragmanları. Ankara: Phoenix Yayınları.
• Scognamillo, Giovanni (1990). Bir Levantenin Beyoğlu Anıları. İstanbul: Metis Yayınları.
• Suda Güler, Zeynep (2007). “Şu Gemide Ah Ben de Olsaydım…”: Çanakkale’den Savaş Dışı Anılar. İstanbul: Turkuaz Yayınları.
• Tekeli, İlhan (2009). Gündelik Yaşam, Yaşam Kalitesi ve Yerellik Yazıları. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• URL-1: “Eskiden Havra Çıkışında Tüm Çanakkale İskelesi Musevi Ailelerle Dolardı!”. https://www.salom.com.tr/haber-115143-eskiden_havra_cikisinda_tum_canakkale_Iskelesi_musevi_ailelerle_dolardi.html (Erişim Tarihi: 05.10.2021).
• URL-2: Mithat Atabay, “Bir Zamanlar Çanakkale’de Bir ‘Kırıkçatal Meyhanesi’ Vardı”. https://www.canakkaletravel.com/yazi/bir-zamanlar-ca nakkalede-bir-kirikcatal-meyhanesi-vardi.html (Erişim Tarihi: 12.12.2019).
• URL-3: “Çanakkale Şehir Derneği”. http://canakkalesehirdernegi.org/?page_id=8 (Erişim Tarihi: 15.10.2019).
• Va-Nu [Vala Nurettin] (11 Kanunusani 1931). “İstanbul’da Kulüp İhtiyacı”. Akşam.