Traces Of Tevfik Fikret In Mustafa Namik Çanki's Literature Universe

Yıl 2023, Sayı: 16, 77 - 94, 10.03.2023

Serkan Tuna

https://doi.org/10.46250/kulturder.1230848

Öz

Known for his contributions to the history of Turkish thought after the Republic, Mustafa Namık has produced works in many fields such as philosophy, logic, psychology and aesthetics. The author, who has an important place in Turkey's recent philosophical studies, came together with important names of Turkish literature and engaged in literature before devoting his life to this field. In this process, which corresponds to the youth period, Tevfik Fikret is the name that was most influenced and followed. While making dedications to him in the limited number of poems he founded, published in the magazine Aşiyan, he is very close to Fikret with his understanding, style and world of words. Again, during the armistice period, he implemented the “Aşiyan Mektepleri”, which adopted a school and teaching model similar to Tevfik Fikret's “Yeni Mektep” design. In addition to these, the author continued to refer to Tevfik Fikret in his works and columns even years after his death. This study is designed to point out the influence of Tevfik Fikret in the literary and intellectual universe of Mustafa Namık, who made great efforts to translate the language of philosophy into Turkish. In addition, in this study, the visual/visuals obtained from the Ankara Manuscripts Regional Directorate Library were used.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Namık, Tevfik Fikret, Aşiyan, magazine, school

Mustafa Namık Çankı'nın Edebî Evreninde Tevfik Fikret'in İzleri

Öz

Cumhuriyet sonrası Türk düşünce tarihine katkılarıyla bilinen Mustafa Namık, felsefe başta olmak üzere mantık, psikoloji, estetik gibi pek çok alanda eserler vermiştir. Türkiye’nin yakın dönem felsefe çalışmalarında önemli bir yeri olan yazar, bu alana ömrünü vakfetmeden önce Türk edebiyatının önemli isimleriyle bir araya gelerek edebiyat ile meşgul olmuştur. Gençlik dönemine karşılık gelen bu süreçte ise en çok etkilendiği ve takip ettiği isim Tevfik Fikret’tir. Kuruculuğunu üstlendiği Aşiyan mecmuasında yayımlanan sınırlı sayıdaki şiirinde ona ithaflarda bulunurken anlayış, tarz, kelime dünyası ile Fikret’e oldukça yaklaşmaktadır. Yine mütareke döneminde Tevfik Fikret’in “Yeni Mektep” tasarısına benzer okul ve öğretim modelini benimseyen “Aşiyan Mektepleri”ni hayata geçirmiştir. Bunlarla beraber yazar, Tevfik Fikret’in ölümünden yıllar sonra bile kaleme aldığı eserlerinde, köşe yazılarında ona atıflarda bulunmaya devam etmiştir. Bu çalışma, felsefe dilini Türkçeleştirmek için büyük çaba harcayan Mustafa Namık’ın edebî ve düşünsel evrenindeki Tevfik Fikret tesirine işaret etmek üzere tasarlanmıştır. Ayrıca bu çalışmada, Ankara Yazma Eserler Bölge Müdürlüğü Kütüphanesinden temin edilen görsel/görsellerden faydalanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Namık, Tevfik Fikret, Aşiyan, mecmua, okul

Kaynakça

• Akyüz, Kenan (1947). Tevfik Fikret. Ankara: Ankara Üniversitesi DDTCF Yayınları.
• Alpyağıl, Recep (2015a). Felsefe Dili Olarak Türkçenin Gelişim Aşamaları ve Felsefe Sözlüklerimiz (1851-1952) I. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Alpyağıl, Recep (2015b). Felsefe Dili Olarak Türkçenin Gelişim Aşamaları ve Felsefe Sözlüklerimiz (1954-1975) II. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Alus, Sermet Muhtar (1947). “Mekteb-i Hukukta Edebiyatçı Gençler”. Akşam, 4 Mayıs, 4.
• Bostan, Kahraman (2010). “Servet-i Fünun Duyarlılığını Yansıtan Bir Mecmua: Aşiyan ve Dizini”. Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, 4: 199-229.
• Çankı, Mustafa Namık (1931). Bediiyat. İstanbul: Sûhulet ve Cihan Kütüphaneleri.
• Çankı, Mustafa Namık (1933). İçtimaiyat Nedir? İstanbul: Tefeyyüz Kitaphanesi.
• Çankı, Mustafa Namık (1954). Büyük Felsefe Lügatı Fasikül I. İstanbul: Kanaat Yayınevi ve İnkılâp Kitaphanesi.
• Çankı, Mustafa Namık (2021). Büyük Felsefe Lügatı. Haz. Recep Alpyağıl. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Çolak, Eyüp (2018). Mustafa Namık ile Ahmet Hamdi Akseki Örneğinde Vicdan ve Vazife Kavramı. Yüksek Lisans Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Doğan, Ayhan ve Çetin, Sadık (2017). “İstanbul’da Bir Hususi Mektep Girişimi ‘Aşiyan Mektepleri’”. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 16(3): 827-838.
• Enginün, İnci (2010). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e (1839-1923). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Ertaylan, İsmail Hikmet (1963). Tevfik Fikret Hayatı, Şahsiyeti ve Eserleri. İstanbul: Türkiye Emekli Öğretmenler Cemiyeti.
• Evrimer, Rıfat Necdet (1961). Fecr-i Ati Şairleri Mehmed Behçet ve Tahsin Nahid. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Güçtekin, Nuri (2013). İstanbul’daki Müslim Özel Mektepleri (1873-1922). Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü.
• Kanar, Mehmet (2015). Farsça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Say Yayınları.
• Kaplan, Mehmet (2019). Tevfik Fikret Devir-Şahsiyet-Eser. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kars, Murat (2010). Mustafa Namık Çankı’nın Eserlerindeki Felsefi Görüşlerin Tespit ve Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kavcar, Cahit (1972). “Tevfik Fikret’in Eğitimciliği ve ‘Yeni Mektep’”. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 5(3): 111-136.
• Korkmaz, Ramazan (2013). “Servet-i Fünun Edebiyatı”. Yeni Türk Edebiyatı El Kitabı 1839-2000. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Nigâr, Salih Keramet (1942). Tevfik Fikret İnkılâp Şairinin İzleri. İstanbul: Kenan Basımevi.
• Özlük, Nuran (2011). “Düşünce Mecmuası ve Sistematik İndeksi”. Türkiyat Mecmuası, 21(1): 329-344.
• Özön, Mustafa Nihat (1941). Son Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Maarif Matbaası.
• Parlatır, İsmail (2012). Tevfik Fikret. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Reşat Fevzi (1930). “Fecr-i Âti Nasıl Bir Teşekküldü?”. Resimli Uyanış Servet-i Fünun, 68-4(1775): 184-185.
• Şahin, Seval (2005). Tevfik Fikret Düşünce Dergisi, Nüsha-i Mahsûsa. İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Taban, Aişe (2013). Mustafa Namık Çankı’nın Büyük Felsefe Lügatı’nda Klasik İslâm Felsefesiyle İrtibat Tarzı, İbn Sînâ Örneği. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Türkkan, Yasemin (2008). Türk Modernleşmesinde Yeni Adam Dergisi (1934-1938). Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü.
• Uçman, Abdullah (1991). “Âşiyan”. TDV İslam Ansiklopedisi, C.4. İstanbul: TDV Yayınları.