Taşra-Kent Dikotomisinde Dinin Kültürel İzdüşümü: Bir Başkadır Dizisi Örneği

Yıl 2023, Sayı: 17, 160 - 187, 10.06.2023

Mahmut Çeliker

https://doi.org/10.46250/kulturder.1256687

Öz

Bu makalenin konusu, Türkiye'nin gündemini uzun süredir meşgul eden Bir Başkadır dizisinde dinsel pratiklerin kültürel izdüşümünü incelemektir. Dizide işlenen, geleneksel-muhafazakâr yaşam pratikleri ile modern-pozitivist yaşam pratiklerinin yansımaları üzerinde durulmaktadır. Bu çalışmanın amacı, vizyona girdiği günden itibaren ilgi gören Bir Başkadır dizisini, taşra-kent dikotomisi bağlamında, din temsilini kültürel bir zeminde incelemektir. Çalışma ana akım Türk sinemasının din temsillerine değinmekle beraber, dizide resmedilen Türkiye alegorisini zaman-mekân tecrübesine bağlı olarak sosyolojik analize tabi tutmaktadır. Makalede, Peter Berger’in dinin toplumsal bir olgu olarak nasıl işlediği ve insanların dünyayı anlamlandırma sürecinde dinin rolü üzerindeki düşüncelerinden faydalanılmaktadır. Bunun yanında dizideki taşra-kent ikilemi Şerif Mardin’in merkez-çevre düşüncesi üzerinden tartışmaya açılmaktadır. Bu araştırmada literatür taraması ve söylem analizi yaklaşımları kullanılmaktadır. Görüntü, ses ve video gibi bu çalışmanın ana bilgi kaynaklarını oluşturan belgeler üzerinden geçmişte veya şu anda var olan olgular betimlenmeye çalışılmaktadır. Araştırmada öncelikle din sosyolojisi ve akademik sinema alanında yapılan çalışmalardan faydalanılmaktadır. Bir Başkadır dizisinde din temsili, dizide rol alan tipolojiler üzerinden politik ve kültürel kodlarla işlendiği anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

sinema, din temsilleri, sekülerleşme, taşra-kent dikotomisi, kültür

The Cultural Projection of Religion in the Rural-Urban Dichotomy: An Example of the Series It’s Another

Öz

The subject of this article is to examine the cultural projection of religious practices in the TV series Bir Başkadır, which has occupied Turkey’s agenda for a long time. In the series, the projections of traditional-conservative life practices and modern-positivist life practices are emphasized.
The aim of this article is to examine the cultural projections of religion in the context of the provincial-urban dichotomy of the TV series Bir Başkadır, which has attracted great interest since the day it was released. In the study, religious representations in mainstream Turkish cinema are briefly mentioned. In addition, the allegory of Turkey, which is tried to be depicted in the series, is subjected to sociological analysis depending on the experience of time and space. In line with the sociological approach that forms the framework of the analysis, the religious practices represented in the series are discussed through conceptualizations such as traditional-modern, secular-religious, provincial-city. Throughout the work, the syncretic religion representation in the series is fed by thinkers such as Peter L. Berger and Şerif Mardin.

Anahtar Kelimeler

cinema, representations of religion, secularization, country-urban dichotomy, culture

Kaynakça

• Akın, Fatih ve Çakar, Önder (Yapımcı); Kızıltan, Özer (Yönetmen) (2005). Takva [Sinema Filmi]. Türkiye ve Almanya: Yeni Sinemacılar.
• Akpınar, Necati (Yapımcı); Erdoğan, Yılmaz ve Sorak, Ö. Faruk (Yönetmen) (2000). Vizontele [Sinema Filmi]. Türkiye: Beşiktaş Kültür Merkezi.
• Atakan, Z. Özbatur (Yapımcı); Ceylan, N. Bilge (Yönetmen) (2018). Ahlat Ağacı [Sinema Filmi]. Türkiye, Almanya, Fransa, Bulgaristan, Makedonya, Bosna Hersek, İsveç: Zeyno Film, Memento Films Production, Arte France Cinema.
• Baudrillard, Jean (2018). Simülakrlar ve Simülasyon. Çev. Oğuz Adanır. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Baykut, Kadri (Yapımcı); Tibet, Kartal (Yönetmen) (1981). Davaro [Sinema Filmi]. Türkiye: Başaran Film.
• Berger, Peter L. (2015). Kutsal Şemsiye. Çev. Ali Coşkun. İstanbul: Rağbet Yayınları.
• Berger, Peter L. ve Luckmann, Thomas (2018). Gerçekliğin Sosyal İnşası. Çev. Vefa Saygın Öğütle. İstanbul: Atıf Yayınları.
• Bourdieu, Pierre (2017). Ayrım: Beğeni Yargısının Toplumsal Eleştirisi. Çev. Derya Fırat ve Günce Berkut. İstanbul: Heretik Yayınları.
• Castells, Manuel (2008). “Ağ Toplumunun Yükselişi”. Enformasyon Çağı: Ekonomi, Toplum ve Kültür, C.1. Çev. Ebru Kılıç. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 508-531.
• Cihat, Mustafa (Yapımcı); Güneş, İsmail (Yönetmen) (2005). The İmam [Sinema Filmi]. Türkiye: Özen Film.
• Çakmaklı, Yücel ve Emirosmanoğlu, Ali (Yapımcı); Çakmaklı, Yücel (Yönetmen) (1974). Memleketim [Sinema Filmi]. Türkiye: Elif Film.
• Çayır, Kenan (2008). Türkiye’de İslamcılık ve İslami Edebiyat. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Çelik, Celaleddin (2013). Geleneksel Şehir Dindarlığından Modern Kent Dindarlığına. İstanbul: Hikmetevi Yayınları.
• Çiftçi, Adil (2016). Din Sosyolojisi ve Modernlik. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Çiğdem, Ahmet (2005). Taşra Karalaması: Küçük Bir Sosyolojik Deneme. Der. Tanıl Bora. Taşraya Bakmak. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Daldal, Aslı (2005). 1960 Darbesi ve Türk Sinemasında Toplumsal Gerçekçilik. İstanbul: Homer Kitabevi.
• Durkheim, Emile (2013). Toplumbilimin Yöntem Kuralları. Çev. Özer Ozankaya. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Eğilmez, Ertem ve Ataman, Nahit (Yapımcı); Eğilmez, Ertem (Yönetmen) (1966). Bir Memleket Uyanıyor [Sinema Filmi]. Türkiye.
• Eliade, Mircea (2015). Dinin Anlamı ve Sosyal Fonksiyonu. Çev. Mehmet Aydın. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Erman, Hürrem (Yapımcı); Akad, L. Ömer (Yönetmen) (1973). Düğün [Sinema Filmi]. Türkiye: Erman Film.
• Erman, Hürrem (Yapımcı); Akad, L. Ömer (Yönetmen) (1973). Gelin [Sinema Filmi]. Türkiye: Erman Film.
• Erman, Hürrem (Yapımcı); Akad, L. Ömer (Yönetmen) (1974). Diyet [Sinema Filmi]. Türkiye: Erman Film.
• Göle, Nilüfer (2012). Seküler ve Dinsel. Aşınan Sınırlar. İstanbul: Metis Yayınları.
• Göle, Nilüfer (2016). Modern Mahrem. İstanbul: Metis Yayınları.
• Gül, Dilek ve Özer, Merve (2021). “Gündelik Hayat Ekseninde ‘Bir Başkadır’ Dizisinin Eleştirel Realist Bir Bakış Açısı ile Değerlendirilmesi”. Universal Journal of History and Culture, 3(2): 124-162.
• Jung, Carl Gustav (2009). Anılar Düşler Düşünceler. Çev. Iris Kantemir. İstanbul: Can Yayınları.
• Jung, Carl Gustav (2015). Psikoterapi Pratiği. Çev. Sami Türk. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Kaçar, Ferhat (2021). “‘Bir Başkadır’ Dizisinde Seküler Bireyin Temsili”. Kavram ve Kuramlarla Bir Başkadır. Der. B. Öztürk & B. Yetkiner. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 195-231.
• Karahan, Ahmet Hamdi (2008). Türk Toplumunda İmam İmajı: İstanbul Örneği. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü̈.
• Mardin, Şerif (2018). Türk Modernleşmesi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mars Cinema Group, Zeyno Film (Yapımcı); Ceylan, N. Bilge (Yönetmen) (2014). Kış Uykusu [Sinema Filmi]. Türkiye. Almanya. Fransa: Pinema.
• Marx, Karl ve Engels, Friedrich (2018). Komünist Manifesto. Çev. Tanıl Bora. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Okumuş, Ejder (2017). Gösterişçi Dindarlık. İstanbul: Özgü Yayınları.
• Simmel, George (2000). “Metropol ve Zihinsel Yaşam”. Şehir ve Cemiyet. Çev. Ahmet Aydoğan. İstanbul: İz yayıncılık, 167-184.
• Slattery, Martin (2010). Sosyolojide Temel Fikirler. Çev. Ümit Tatlıcan ve Gülhan Demiriz. İstanbul: Sentez Yayınları.
• Subaşı, Necdet (2002). “Türk(iye) Dindarlığı: Yeni Tipolojiler”. İslamiyat Dergisi, V(4): 17-40.
• Subaşı, Necdet (2016). Türk Aydınının Din Anlayışı (1980 Sonrası Örneği). Ankara: Otto Yayınları.
• Uçakan, Mesut (1997). Türk Sinemasında İdeoloji. İstanbul: Düşünce Yayınları.
• URL-1: Ruşen Çakır, Şerif Mardin. “Mahalle Baskısı, Ne Demek İstedim?”. http://www.rusencakir.com/Prof-Serif-Mardin-Mahalle-Baskisi-Ne-Demek-Istedim/2028 (Erişim: 07.09.2021).
• URL-2: Besim F. Dellaloğlu. “Bir Başkadır Meryem’inin Başörtüsü”. www.gazeteduvar.com.tr/bir-baskadir-meryemin-basortusu-makale-15061-80 (Erişim:13.09.2021).
• URL-3: Fırat Mollaer. “Kültürelci Türkiye Alegorisi”. www.gazeteduvar .com.tr/bir-baskadir-ama-nasil-haber-1504728 (Erişim: 10.09.2021).
• URL-4: Erhan Tan. “Netflix Karantina Sürecinin Etkisiyle Son Çeyrekte 15.7 Milyon Yeni Kullanıcıya Ulaştı”. https://filmloverss.com/netflix-karantina-surecinin-etkisiyle-son-ceyrekte-15-7-milyon-yeni-kullaniciya-ulasti/ (Erişim: 03.03.2021).
• URL-5: Mücahit Gültekin. “Bir Başkadır’da İktidar Temsillerinin Dağılımı”. https://islamianaliz.com/makale/7431164/mucahit-gultekin/bir-bas kadirda-iktidar-temsillerinin-dagilimi (Erişim: 18.06.2021).
• Ünlü, Onur (Yapımcı); Ünlü, Onur (Yönetmen) (2014). İtirazım Var [Sinema Filmi]. Türkiye: M3 Film.
• Vargı, Mine (Yönetmen); Turgul, Yavuz (Yönetmen) (1996). Eşkıya [Sinema Filmi]. Türkiye: Warner Bros.
• Velioğlu, Özgür (2005). İnançların Türk Sinemasına Yansıması. İstanbul: Es Yayınları.
• Wach, Joachim (1995). Din Sosyolojisi. Çev. Ünver Günay. İstanbul: İFAV Yayınları.
• Weber, Max (2012). Din Sosyolojisi. Çev. Latif Boyacı. İstanbul: Yarın Yayınları.
• Yılmaz, Atıf (Yapımcı); Yılmaz, Atıf (Yönetmen) (1979). Adak [Sinema Filmi]. Türkiye: Yeşilçam Film.
• Yurdatap, Kadri (Yapımcı); Turgul, Yavuz (Yönetmen) (1985). Züğürt Ağa [Sinema Filmi]. Türkiye: Mine Film.
• Zizek, Slavoj (2019). “Sunuş: Toplumsalın Kalbindeki Film”. Filmlerle Sosyoloji. Çev. Sona Ertekin. İstanbul: Metis Yayınları.