Human-Animal Hybridisation in Literature: Bulgakov's Sharik

Yıl 2024, Sayı: 20, 152 - 168, 10.03.2024

Erhan Korkmaz

https://doi.org/10.46250/kulturder.1434246

Öz

This study analyzes the posthumanist elements in Mikhail Bulgakov's The Heart of a Dog, evaluating and discussing the in-text discourses on the nature of the human and the non-human. The doctor in the novel, Filipp Filippovich Preobrazhensky, transplants the pituitary gland and testicles from a dead human body into a stray dog and witnesses the dog's rapid evolutionary process and humanisation. The stray dog, named Sharik, first becomes Sharikov and then Mr Sharikov, but the state of being human that Preobrazhensky desires is not at all just humanisation. In order to become human, he also needs to be civilized. Sharik(ov) pays the price of humanisation with harsh criticism for not being humanized enough. The discourses of the characters in the novel touch upon important points in posthumanist debates. The Cartesian split between human culture and the culture of nature manifests itself harshly in the novel in terms of what is intrinsic to humanity and what is intrinsic to nature. In addition, the fact that the field of literature forge a social construction with the discourses it produces is once again confirmed by Bulgakov's anti-Soviet regime discourses placed between the lines, because although Dog's Heart was written in 1925, it was not published until 1987 due to its ban in the Soviet Union. This study, while problematising the distinction between human and non-human through posthumanist elements in the novel, also emphasizes the importance of the socially constructive role of literature and includes both the novelist, the characters in the novel and the readers in its evaluations.

Anahtar Kelimeler

Human-animal hybridisation, posthumanism, anthropocentrism, Cartesian thought, Soviet literature

Teşekkür

The seeds of this article were sown in the Literature and Communication course I took from the Cultural Studies and Media Master's Program at the Faculty of Communication in the 2023-2024 Fall Semester. The readings and in-class discussions that my teacher Burcu Canar presented to us during the course helped me create this article. Additionally, her corrections to the article were very helpful. I would like to thank my teacher Burcu Canar. Dear Muhammet Öksüz's careful study of my text was also beneficial in the maturation process of the text, I thank him for his friendship. Finally, I am grateful to Sebahat Gökçe Ağbaş, who is both my life partner and colleague, for her moral and material support.

Edebiyatta İnsan-Hayvan Melezleşmesi: Bulgakov’un Şarik’i

Öz

Bu çalışma, Mihail Bulgakov’un Köpek Kalbi eserindeki posthümanist öğeleri ele alarak, insanın ve insan-olmayanın neliğine dair metin içi söylemleri değerlendirerek tartışmaya açmaktadır. Romandaki doktor Filipp Filippovich Preobrazhensky, ölü bir insanın bedeninden aldığı hipofiz bezini ve testisleri bir sokak köpeğine naklederek köpeğin, hızlı bir evrimsel süreç geçirerek insanlaşmasına tanık olmaktadır. Şarik adındaki sokak köpeği, önce Şarikov, sonra da Şarikov Bey olmaktadır, fakat Preobrazhensky’nin arzuladığı insan olma hali, hiç de sadece insanlaşmaktan ibaret değildir. İnsanlaşması için medenileşmesi de gerekmektedir. Şarik(ov), insanlaşmanın bedelini yeteri kadar insanlaşamamak üzerinden aldığı sert eleştirilerle öder. Romandaki karakterlerin söylemlerinin, posthümanist tartışmalarda önemli noktalara temas ettiğini görürüz. Beşeri kültür ile doğa kültürü arasındaki kartezyen yarılma, neyin beşeriyete, neyin doğaya içkin olduğu üzerinden sert bir biçimde kendisini romanda gösterir. Bunun yanı sıra, edebiyat alanının ürettiği söylemlerle toplumsal bir inşayı beslediği gerçeği de Bulgakov’un satır aralarına yerleştirdiği Sovyet rejimi karşıtı söylemleriyle bir kez daha tasdiklenmiş olur, çünkü Köpek Kalbi eseri 1925’te yazılmış olmasına rağmen 1987 yılına kadar Sovyetler Birliği’nde yasaklı olmasından dolayı yayınlanmamıştır. Bu çalışma, romandaki insan-insan olmayan ayrımını sorunsallaştırmakla birlikte, edebiyatın toplumsal anlamda inşacı rolünün önemine de vurgu yapar ve değerlendirmelerine hem romancıyı, hem romandaki karakterleri hem de okuyucuları dâhil eder.

Anahtar Kelimeler

İnsan-hayvan melezleşmesi, posthümanizm, insanmerkezcilik, Kartezyen düşünce, Sovyet edebiyatı

Teşekkür

Bu makalenin tohumları, 2023 - 2024 Güz Dönemi, İletişim Fakültesi Kültürel Çalışmalar ve Medya Yüksek Lisans Programından aldığım Edebiyat ve İletişim dersinde atıldı. Burcu Canar hocamın ders kapsamında bizlere sunduğu okumalar ve ders içi tartışmalar, bu makaleyi oluşturmamda yardımcı oldu. Ayrıca, kendisinin makale üzerindeki düzeltmeleri oldukça faydalıydı. Burcu Canar hocama teşekkürlerimi sunuyorum. Sevgili Muhammet Öksüz’ün itinayla metnimi didik didik etmesi de metnin olgunlaşma sürecinde faydalıydı, kendisine dostluğu için teşekkür ederim. Son olarak, hem hayat yoldaşım hem de meslektaşım olan Sebahat Gökçe Ağbaş’a bana olan maddi-manevi destekleri için minnettarım.

Kaynakça

• Adams, Carol James (2013). Etin Cinsel Politikası. Çev. Güray Tezcan, Mehmet Emin Boyacıoğlu. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Agamben, Giorgio (2012). Açıklık, İnsan ve Hayvan. Çev. Meryem Mine Çilingiroğlu. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ayıtgu, Gülçin (2016). “Deleuze’ün Felsefesi ve Tarih”. Dört Öge, 10: 133-142.
• Bayar, Işıl (2004). “Tarih Anlayışları Bakımından GWH Hegel, F. Nietzsche ve M. Foucault”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 21(2): 245- 252.
• Bozok, Nihan (2019). “Herkesle ve Kimsesiz, Türler Arasında ve Kökensiz Siborg: Donna Haraway’in Düşüncesinde Feminist Bir Beden Politikasının İmkânları”. ViraVerita E-Dergi, 9: 128-148.
• Bulgakov, Mihail (2017). Köpek Kalbi. Çev. Mustafa Yılmaz. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Buran, Sümeyra (2020). Edebiyatta Posthümanizm. London: Transnational Press London.
• Cassirer, Ernst (2005). Sembolik Formlar Felsefesi I: Dil. Çev. Milay Köktürk. Ankara: Hece Yayınları.
• Çelik, Ezgi Ece (2018). “Haraway’in Yoldaş Türleri ve Ağ Ören Anlatılar”. FLSF Dergisi, 26: 27-46.
• Demir, Metin (2014). “Laboratuvar Yaşamının Antropolojisi: Bruno Latour’un Bilim İncelemeleri ve Metafizik Sonuçları”. Divan: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, 36: 145-196.
• Descartes, Rene (1998). Yöntem Üzerine Konuşma. Çev. Avşar Timuçin. İstanbul, Türkiye: Cumhuriyet Dünya Klasikleri.
• Descola, Philippe (2013). Doğa ve Kültürün Ötesinde. Çev. İsmail Yerguz. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Durukoğlu, Salim ve Alkan, Bayram (2016). “Türk Edebiyatının Sürgündeki Yazar ve Şairleri”. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 4(9): 135-155.
• Ekmekci Perihan Elif (2018). “Psikiyatri Tarihinde Bir Dönüm Noktası: 19. Yüzyılda Avrupa’daki Gelişmeler ve Etkileri”. Türkiye Klinikleri J Med Ethics. 26(2): 77-85.
• Elias, Norbert (2004). Uygarlaşma Süreci I, II. Çev. Erol Ateşman. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Foucault, Michel (1993). Deliliğin Tarihi 1. Çev. Mehmet Ali Kılıçbay. Ankara: İmge Kitabevi.
• Freud, Sigmund (2011). Uygarlığın Huzursuzluğu. Çev. Saffet Murat Tura. İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Göymen, Ali Yalçın (2007). Hegel ve Marx’ın Tarih Anlayışlarının Karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversite Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Güngörmez, Bengül (2017). “Rus Halklarının Vicdanı: Rus Edebiyatı”. Liberal Düşünce Dergisi, 88: 31-39.
• Güvenç, Cemaleddin (2020). “Sosyal Bilimlerde Yöntem Olarak Pozitivizm Bakış Açısı ve Değerlendirmesi”. İşletme Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 3(2): 109-120.
• Güzeloğlu, Tuğşat (2021). “Eleştirel Teori ve Pozitivizm Eleştirisi”. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(1): 95-102.
• Haraway, Donna (2013). When Species Meet. London: University of Minnesota Press.
• Hegel, Friedrich (2006). Tarih Felsefesi. Çev. Aziz Yardımlı. İstanbul: İdea Yayınevi.
• Hegel, Friedrich (2011). Tinin Görüngübilimi. Çev. Aziz Yardımlı. İstanbul: İdea Yayınevi.
• Humm, Maggie (1994). A Reader’s Guide to Contemporary Feminist Literary Criticism. Hertfordshire: Harvester Wheatsheaf.
• Korkmaz, Erhan (2023). Eastern Horsefly: Implications of Fatima Mernissi’s Work on The Islamic Ethos. Kültür Araştırmaları Dergisi, 19: 262-276.
• Latour, Bruno (2021). Toplumsalı Yeniden Toplama: Aktör-Ağ Teorisine Bir Giriş. Çev. Nüvit Bingöl. İstanbul: Tellekt Yayıncılık.
• Latour, Bruno ve Woolgar, Steve (2022). Laboratuvar Hayatı: Bilimsel Olguların İnşası. Çev. Ümit Tatlıcan. Ankara: Phoenix Yayınları.
• Mert, Eda ve Arslantaş, Hülya (2022). “‘Deli ve Dâhi’ Filminin Psikiyatrinin Tarihi ve Psikiyatrik Tedaviler Çerçevesinde Değerlendirilmesi”. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 14(3): 299-307.
• Moran, Berna (2001). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 1. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Moran, Berna (2002). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özakın, Duygu (2019). “Sovyetlerde Biyoetik İhlâllerine Yönelik Bir Eleştiri: Mihail Bulgakov’un ‘Köpek Kalbi’ Eserinde İnsan-Hayvan Melezi”. Türkiye Biyoetik Dergisi, 6(1): 34-42.
• Parla, Jale ve Irzık, Sibel (2021). Kadınlar Dile Düşünce. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ryan, Derek (2015). Hayvan Kuramı. Çev. Ayten Alkan. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Selden, Raman; Widdowson, Peter ve Brooker, Peter (2005). A Reader’s Guide To Contemporary Literary Theory. Hertfordshire: Harvester Wheatsheaf.
• Shelley, Mary (2021). Frankenstein. Çev. Orhan Yılmaz. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Spivak, Gayatri Chakravorty (2016). Madun Konuşabilir mi. Çev. Emre Koyuncu. Dipnot Yayınları.
• Sunar, Şebnem (2020). “Olimpia, Frankenstein’ın Yaratığı ve Diğerleri: Posthümanizmin Yazınsal Kaynakları”. Alman Dili ve Edebiyatı Dergisi, 44: 23-39.
• Şar İşbilen, Evren ve Çığır Dikyol, Derya (2020). “Antik Yunan Dünyasında Bir Kadın Olarak Sappho’nun Yeri”. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 66: 147-161.
• Tilci, Önder (2022). “Diyalektikten Tedrici İlerlemeye Gelişme Fikrinin Dönüşümü: Herbert Spencer’in Bilgi Anlayışı ve Evrim Düşüncesi”. İçtimaiyat Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2): 402-418.
• URL-1: “Antik Yunan’da Bir Kadın Şair Sappho ve Lezbiyen Terimi”. https:// kaosgl.org/gokkusagi-forumu-kose-yazisi/antik-yunanrsquoda-bir-kadin-sair-sappho-ve-lezbiyen-terimi (Erişim: 01.01.2024).
• URL-2: “Heidegger’de Fırlatılmışlık Duygusu: Tek Başına İnşa, İskân ve Yer-Varlık İlişkisi”. https://www.gzt.com/cins/heideggerde-firlatilmislik-duygusu-tek-basina-insa-iskn-ve-yer-varlik-iliskisi-3592606 (Erişim: 01.01.2024).
• Yetkin, Gülhanım Bihter ve Öksüz, Gamze (2019). “Edebiyatın Sadık Kahramanları: Köpekler ve Mumu”. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 6(47): 4248-4258.
• Yurdakul, Çiğdem (2018). “Marx’ın Tarih Anlayışı: Tarihsel Materyalizm. Maarif Mektepleri”. Uluslararası Sosyal ve Beşerî Bilimler Dergisi, 1(3): 1-19.