Sociological Evaluation of the Exception of Turkish Modernization

Yıl 2024, Sayı: 20, 292 - 322, 10.03.2024

Muammer Ak

https://doi.org/10.46250/kulturder.1436477

Öz

The fundamental question of Turkish modernization or Westernization is about whether modernization is a necessity or a choice. It seems that the main purpose of Turkish modernization, which started in the Tulip Era and emerged as a necessity, was to save the state. Turkish modernization is a state project that is mandatory and has not yet been completed, rather than a choice that was initiated by the sultan and the high-level state bureaucracy and still continues. The aim is to get rid of the current situation of necessity. Modernization began in an environment of necessity in which the empire was in a process of disintegration and losing prestige and territory. This situation brought about a traumatic process. It is possible to see the effects of this trauma in many areas even today. In the study, these effects were mentioned and the cases of exception or necessity of the Turkish modernization process were evaluated. In this context, the study examines the effects of looking at modernization as a necessity, what the state of necessity is, why the state of necessity, which expresses a temporary or short period of time, continues or lasts for a long time, the reasons for this, the current social effects of the state of exception psychology and what the ways out of this psychology can be, etc. Topics such as are discussed. The aim of the article is to outline Turkey's modernization process and the sociological dimensions of the states of exception in this process. The main problem of the article is what the exceptional cases of Turkish modernization are and how they can be handled sociologically. This study was handled with a descriptive method based on literature review.

Anahtar Kelimeler

modernization, Turkish modernization, state of exception, state of necessity, sociology

Türk Modernleşmesinin İstisna Halinin Sosyolojik Değerlendirmesi

Öz

Türk modernleşmesinin veya Batılılaşmanın temel sorusu modernleşmenin bir zorunluluk mu, yoksa bir tercih mi olduğuyla ilgilidir. Lale Devri’nde başlayan ve bir zaruret/zorunluluk olarak ortaya çıkan Türk modernleşmesinin temel amacının devleti kurtarmak olduğu görülmektedir. Türk modernleşmesi, padişah ve üst düzey devlet bürokrasisi tarafından başlatılan ve hala devam eden tercihten ziyade zorunlu olan ve henüz tamamlanamamış bir devlet projesidir. Amaç içinde bulunulan zaruret halinden kurtulmaktır. Modernleşmeye, imparatorluğun parçalanma sürecine girdiği, prestij ve toprak kaybettiği bir zaruret ortamında başlanmıştır. Bu durum travmatik bir süreci de beraberinde getirmiştir. Bu travmanın etkilerini bugün bile birçok alanda görmek mümkündür. Çalışmada bu etkilere değinilmiş ve Türk modernleşme sürecinin istisna veya zaruret halleri değerlendirilmiştir. Bu bağlamda çalışmada, modernleşmeye zaruret olarak bakmanın sürece etkileri, zaruret halinin ne olduğu, geçici veya kısa bir zaman dilimini ifade eden zaruret halinin niçin devam ettiği veya uzun sürdüğü, bunun sebepleri, istisna hali psikolojisinin günümüzdeki toplumsal etkileri ve bu halden çıkış yollarının neler olabileceği gibi konular tartışılmaktadır. Makalenin amacı, Türkiye’nin modernleşme sürecini ve bu süreçteki istisna hallerinin sosyolojik boyutlarını ana hatları itibarıyla ortaya koymaktır. Makalenin temel problemi, Türk modernleşmesinin istisna hallerinin neler olduğu ve bunların sosyolojik olarak nasıl ele alınabileceğidir. Bu çalışma, literatür taramasına dayalı tasviri bir yöntemle ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

modernleşme, Türk modernleşmesi, istisna hali, zaruret hali, sosyoloji

Kaynakça

• Acemoğlu, Daron ve Robinson, James (2017). Ulusların Düşüşü. Çev. Faruk Rasim Velioğlu. İstanbul: Doğan Kitap.
• Agamben, Giorgio (2020). İstisna Hali. Çev. Kemal Atakay, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Ağırdır, Bekir (2020). Hikâyesini Arayan Gelecek. İstanbul: Doğan Kitap.
• Akyol, Taha (1998). Medine’den Lozan’a. İstanbul: Milliyet Yayınları.
• Akyol, Taha (2014). Türkiye’nin Hukuk Serüveni. İstanbul: Doğan Kitap.
• Akyol, Taha (2015). Rumeli’ye Elveda. İstanbul: Doğan Kitap.
• Akyol, Taha (2021). Kuvvetler Ayrılığı Olmayınca. İstanbul: Doğan Kitap.
• Arslan, Ahmet (1998). “İslam ve Demokrasi Açısından Eşitlik”. İslam ve Demokrasi. Haz. Ömer Turan. Ankara: TDV Yayınları, 309-319.
• Bardakoğlu, Ali (1998). “Teorik Açıdan İslam ve Demokrasi: Yasama”. İslam ve Demokrasi. Haz. Ömer Turan. Ankara: TDV Yayınları, 361-370.
• Bauman, Zygmunt (2016). Cemaatler. Çev. Nurdan Soysal. İstanbul: Say Yayınları.
• Bauman, Zygmunt (2017). Kimlik. Çev. Mesut Hazır. Ankara: Heretik Yayınları.
• Bauman, Zygmunt (2018). Yasa Koyucular ile Yorumcular. Çev. Kemal Atakay. İstanbul: Metis Yayınları.
• Berkes, Niyazi (2014). Türkiye’de Çağdaşlaşma. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Berkes, Niyazi (2016). Türk Düşününde Batı Sorunu. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Cüceloğlu, Doğan (2008). Korku Kültürü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Çalış, Halit (2013). “Zaruret”. İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 141-143.
• Dellaloğlu, Besim (2021). Modernleşmenin Zihniyet Dünyası. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Fındıkoğlu, Z. Fahri (1971). İçtimaiyat Dersleri: Sosyoloji Doktrinleri ve Kolları. İstanbul: Fakülteler Matbaası.
• Giddens, Anthony (1997). Sosyoloji Eleştirel Bir Yaklaşım. Çev. M. Ruhi Esengün ve İsmail Öğretir. İstanbul: Birey Yayıncılık.
• Giddens, Anthony (1998). Modernliğin Sonuçları. Çev. Ersin Kuşdil. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Göka, Erol (2006). İnsanlar Kısım Kısım. Ankara: Aşina Kitaplar.
• Göka, Erol (2010). Türk’ün Göçebe Ruhu. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Göka, Erol (2017).Türklerin Psikolojisi. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Habermas, Jürgen (2018). Küreselleşme ve Milli Devletlerin Geleceği. Çev. Medeni Beyaztaş. İstanbul: Yarın Yayınları.
• İnalcık, Halil (1964). “Tanzimatın Uygulanması ve Sosyal Tepkileri”. Belleten, 28(112): 623-690.
• İnalcık, Halil (2017). Osmanlı Tarihinde İslamiyet ve Devlet. İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Kapani, Münci (2009). Politika Bilimine Giriş. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Kara, İsmail (2017). Müslüman Kalarak Avrupalı Olmak. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Karpat, Kemal H. (2017a). Osmanlı’da Milliyetçiliğin Toplumsal Temelleri. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Karpat, Kemal H. (2017b).Osmanlı’dan Günümüze Etnik Yapılanma ve Göçler. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Köktürk, Milay (2017). Devlet ve Siyaset. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Lewis, Bernard (2021). Hata Neredeydi? Çev. M. Murtaza Özeren. İstanbul: Kronik Kitap.
• Machiavelli, Niccolo (2021). Hükümdar. Çev. Necdet Adabağ. İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Mardin, Şerif (1994). Türkiye’de Toplum ve Siyaset. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mezghani, Ali (2015). Tamamlanmamış Devlet. Çev. Ahmet Arslan. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Ocak, Ahmet Yaşar (1998). Zındıklar ve Mülhidler. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Ortaylı, İlber (2001). Gelenekten Geleceğe. İstanbul: Ufuk Kitapları.
• Ortaylı, İlber (2014). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Ortaylı, İlber (2018). Batılılaşma Yolunda. İstanbul: İnkılap Yayınları.
• Önderman, Murat (2018). Türkiye’de Paranoid Ethos. İstanbul: Vakıfbank Kültür Yayınları.
• Özbudun, Ergun (2007). Çağdaş Türk Politikası. İstanbul: Doğan Kitap.
• Özcan, Abdülkadir (2003). “Lâle Devri”. İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 81-84.
• Pamuk, Şevket (2005). Osmanlı Ekonomisinde Bağımlılık ve Büyüme. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Pamuk, Şevket (2020). Osmanlı Ekonomisi ve Kurumları. İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Sarıbay, Ali Yaşar (1994). Siyasal Sosyoloji. İstanbul: Der Yayınları.
• Schmitt, Carl (2005). Siyasi İlahiyat. Çev. Emre Zeybekoğlu, Ankara: Dost Kitabevi.
• Şirin, Selçuk (2017). Bir Türkiye Hayali. İstanbul: Doğan Kitap.
• Tourainne, Alain (2007). Modernliğin Eleştirisi. Çev. Hülya Tufan. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Turhan, Mümtaz (1994). Kültür Değişmeleri. İstanbul: İFAV Yayınları.
• Turhan, Mümtaz (2016). Garplılaşmanın Neresindeyiz? Ankara: Altınordu Yayınları.
• Zubaida, Sami (2008). İslam Dünyasında Hukuk ve İktidar. Çev. Burcu Koçoğlu Birinci ve Hasan Hacak. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.