Dijital Anneler: Mizah Kuramları Açısından Reels Videolarda Geleneksel Anne Tipi

Yıl 2025, Sayı: 26, 30 - 46, 10.09.2025

Müjde Atıcı

https://doi.org/10.46250/kulturder.1670170

Öz

İnsanlık tarihi kadar eski olduğu düşünülen mizah, ilerleyen zaman ve gelişen teknoloji ile birlikte farklı ortamlarda farklı şekillerde görülmeye başlamıştır. Sözlü ortamda varlık gösterirken yazıya oradan da radyo ve televizyon ile elektronik ortama aktarılan mizahi unsurlar, internetin kullanılmaya başlaması ile kendine yeni ve sınırsız bir alan bulmuştur. İletişim kurmak amacı ile kullanılmaya başlanan sosyal medya, zaman içerisinde farklı işlevler kazanmış ve çeşitli şekillerde mizahın görüldüğü bir ortam haline gelmiştir. Sosyal medya platformlarından olan Instagram’da, caps ve karikatürlerin yanında “reels” olarak adlandırılan videolarda da sıklıkla mizahi unsurların yer aldığı görülür. Her çeşit konunun ele alınabildiği bu reelslerde gülmenin en çok sağlandığı konulardan biri de annelerdir. Çalışmada Instagram’da yer alan anne temalı reels videolarının geleneksel üç mizah kuramı olan üstünlük, uyumsuzluk ve rahatlama açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Bu doğrultuda Instagram üzerinden mizah temalı sayfalarda yer alan videolar taranmış ve örnekler tespit edilmiş; tespit edilen bu örnekler içerik analizi tekniği ile incelenmiştir. Bu videoların; izleyenlerin kendini çeşitli yönlerden üstün hissetmesi ya da annelerin üstün yönlerini ön plana çıkarması ile üstünlük kuramına, çeşitli durum ve olayların abartılarak sunulması ile uyumsuzluk kuramına, kurgusal olarak yaşananlar karşısında verilen bazı tepkiler ile de rahatlama kuramına uygunluk gösterdiği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

mizah , mizah kuramları , anne , reels , sosyal medya

Digital Mothers: Traditional Mother Type in Reels Videos in Terms of Humor Theories

Öz

Humor, which is thought to be as old as human history, has begun to be seen in different ways in different environments with the advancing time and developing technology. Humorous elements, which existed in the verbal environment and were then transferred to the written form and then to the electronic environment with radio and television, have found a new and limitless area with the use of the internet. Social media, which began to be used for the purpose of communication, has gained different functions over time and has become an environment where humor is seen in various ways. In Instagram, one of the social media platforms, humorous elements are often seen in videos called “reels” in addition to caps and cartoons. In these reels, where any subject can be addressed, one of the subjects that most laughter is provided is mothers. The aim of the study was to examine the mother-themed reels videos on Instagram in terms of the three traditional humor theories of superiority, incongruity and relaxation. In this context, the videos on the humor-themed pages on Instagram were scanned and examples were identified; these identified examples were examined with the content analysis technique. It was concluded that these videos were in line with the superiority theory, with viewers feeling superior in various aspects or highlighting the superior aspects of mothers, with the incongruity theory, with the exaggerated presentation of various situations and events, and with the relaxation theory, with some reactions given to fictional events.

Anahtar Kelimeler

humor , humor theories , mother , reels , social media

Kaynakça

• Akalın, Şükrü Haluk vd. (2008). Bilgisayar Terimleri Karşılıklar Kılavuzu. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Alay, Okan (2019). “Mizah Kavramı ve Mizahın Tarihsel Süreci”. Türk Dili, 116(808): 22-30.
• Avcı, Cevdet (2020a). “Bir Televizyon Eğlencesi Mizah Teorileri Açısından Güldür Güldür Show”. Uluslararası Halk Bilimi Araştırmaları Dergisi, 4: 40-55.
• Avcı, Cevdet (2020b). “Bir Mizah Virüsü Olarak Kovid-19: Ağ Toplumunda Siber Mizah Yaratmak”. Turkish Studies, 15(3): 1657-1684.
• Avcı, Cevdet (2023). “Kadın Konulu Karikatürlerde Beden Estetiği: Mizahın Modernizm Eleştirisi mi?”. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 22(4): 1188-1202.
• Bayraktar, Zülfikar (2010). Mizah Teorileri ve Mizah Teorilerine Göre Nasreddin Hoca Fıkralarının Tahlili. Doktora Tezi. Ege Üniversitesi.
• Bergson, Henri (2014). Gülme Gülüncün Anlamı Üzerine Deneme. Çev. Devrim Çetinkasap. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Bülbül Oğuz, Betül (2012). “Sosyal Medya Dilinin Görüntüsel Gösterge Boyutu ve Bunun Dile Etkisi”. Turkish Studies, 7(4): 1157-1166.
• Devellioğlu, Ferit (2008). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Aydın Kitabevi.
• Fırat, Tahsin E. (2016). “Dijital Mizahın Biçimbozumu: Bobiler.Org Örneği”. Tarih Okulu Dergisi, 9(28): 641-655.
• Güvenç, Ahmet Ö. (2014). “İnternet Folkloru Üzerine Önerilen Bir Terim: Efolklor”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(2): 31- 46.
• Güvenç, Ahmet Ö. (2018). “Anlatıdan Görsele Elektronik Mizah Kültürü”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 61: 101-112.
• Kahya, Yalçın (2018). “Bir İletişim Aracı Olarak Mizah: Sosyal Medyada Spor Temalı ‘Caps' Kültürü”. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 6(15): 1020-1030.
• Kırık, Ali Murat ve Saltık, Rabiya (2017). “Sosyal Medyanın Dijital Mizahı: İnternet Meme/Caps”. Atatürk İletişim Dergisi, 12: 99-118.
• Morreall, John (1997). Gülmeyi Ciddiye Almak. Çev. Kubilay Aysevener ve Şenay Soyer. İris Yayıncılık.
• Ong, Walter J. (2004). Sözlü ve Yazılı Kültür Sözün Teknolojileşmesi. Çev. Saliha Paker. Metis Yayıncılık.
• Öğüt Eker, Gülin (2009). İnsan Kültür Mizah. Grafiker Yayınları.
• Öngören, Ferit (1998). Cumhuriyetin 75. Yılında Türk Mizahı ve Hicvi. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Özdemir, Nebi (2001). “Türkiye’de Halkbilimi/Kültürbilimi-Medya İlişkisi”. Türkbilig, 2: 110-117.
• Özdemir, Nebi (2008). Medya Kültür ve Edebiyat. Geleneksel Yayınları.
• Türkmen, Fikret (2000). “Osmanlı Döneminde Türk Mizahı”. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 4: 1-10.
• Türkmen, Fikret ve Fedakar, Pınar (2009). “Türk Halk Tiyatrosunda Hareket Komiğine Bağlı Mizahi Unsurlar”. Milli Folklor, 82: 98-109.
• Yardımcı, İsmail (2010). “Mizah Kavramı ve Sanattaki Yeri”. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2): 1-41.
• Yeniceler, İrem ve Karadağ, Gökmen H. (2019). “Dijitalleşmeyle Birlikte Mizah Yayıncılığının Dönüşümü”. Yeni Medya Elektronik Dergi, 3(2): 102 -118.