Orhan Şaik Gökyay and Heroic Discourse

Yıl 2024, , 23 - 44, 16.12.2024

Arda Korkmaz

https://doi.org/10.70911/kulturk.1551958

Öz

Writer and poet Orhan Şaik Gökyay was in certain regions of Anatolia for various duties, where he had the opportunity to learn the language, traditions and customs of the people. The poet, who had a romantic sensibility, expressed his sadness arising from the occupations during his school years, also with the influence of his teachers, wrote poems such as “İzmir’in Rüyası” in this emotional state. His romantic temperament also showed itself in the poem “Bu Vatan Kimin?” which he wrote in response to the events that affected him, and with this poem the poet influenced the masses. Another fact that nourished the poet’s temperament and mental world was the personalities he had the opportunity to meet both during his teaching and student years. The field where abstract emotional states and ideologies are embodied can be defined as the approach style that is handled on the grounds of discourse, language-situation-culture, attitudes-gender-memory, cognition-society, and where certain consensuses of opinion are put forward. This study proposes a method of discourse analysis based on the approaches of researchers who produce ideas on discourse and ideology, primarily Teun v. Dijk, Norman Fairclough, Jonathan Potter, M.A.K. Halliday-Ruqaiya Hasan, Doğan Günay, Ferdinand de Saussure, Roland Barthes, Louis Althusser, Şerif Mardin, Michel Foucault, and analyzes a total of thirteen poems in which Orhan Şaik Gökyay presents a heroic discourse, such as “İzmir Yolunda”, “İzmir’in Rüyası”, and “Bu Vatan Kimin?”. At the end of the study, it is concluded that the poet uses the functions of language as an appeal, narrativity, indexical, and referential at the same time, aims to convince the audience he addresses with the polarity of us and the other he creates, and while doing these, he benefits from a total of thirty-three discourse analysis data, and the study reveals that the poet has become one of the primary tendencies of generations with his rhetorical power as “Bu Vatan Kimin “poet.

Anahtar Kelimeler

Discourse, Ideology, Discourse Analysis, Orhan Şaik Gökyay, Turkish Poem

ORHAN ŞAİK GÖKYAY VE HAMASİ SÖYLEM

Öz

Yazar ve şair Orhan Şaik Gökyay, çeşitli görevlerle Anadolu’nun belirli bölgelerinde bulunmuş, burada halkın dilini, gelenek ve göreneklerini yerinden tanıma fırsatı bulmuştur. Romantik bir duyuşa sahip şair, okul yıllarında, öğretmenlerinin de etkisiyle işgallerden doğan hüznünü dile getirmiş, “İzmir’in Rüyası” gibi şiirlerini bu duygu durumu içerisinde kaleme almıştır. Romantik mizacı, kendisini etkileyen olaylar karşısında yazdığı “Bu Vatan Kimin?” şiirinde de kendini göstermiş ve bu şiirle şair, kitleler üzerinde etkili olmuştur. Şairin mizacını ve zihin dünyasını besleyen bir diğer olgu ise gerek öğretmenliği gerek öğrenciliği sırasında tanıma fırsatı bulduğu şahsiyetlerdir. Soyut duygu durumlarının ve ideolojilerin somutlaştığı alan söylem, dil-durum-kültür, tutumlar-cinsiyet-bellek, biliş-toplum zeminlerinde ele alınan, belirli fikir birliklerinin ortaya konulduğu yaklaşım tarzı olarak tanımlanabilir. Bu çalışma; Teun v. Dijk, Norman Fairclough, Jonathan Potter, M.A.K Halliday-Ruqaiya Hasan, Doğan Günay, Ferdinand de Saussure, Roland Barthes, Louis Althusser, Şerif Mardin ve Michel Foucault başta olmak üzere söylem ve ideoloji üzerine fikir üreten araştırmacıların yaklaşımlarından hareketle derlem bir söylem çözümleme metodu önerisi ortaya koymakta ve Orhan Şaik Gökyay’ın “İzmir Yolunda, “İzmir’in Rüyası”, “Bu Vatan Kimin?” gibi hamasi söylemi inşa ettiği toplam on üç şiirin çözümlemesini bu metotla yapmaktadır. Çalışmanın sonunda şairin dilin çağrı, anlatısallık, belirtisel, gönderge işlevlerini aynı anda kullandığı, yarattığı biz ve öteki kutupluluğuyla hitap ettiği kitleyi ikna etmeyi amaçladığı, bunları yaparken toplam otuz üç söylem çözümleme verisinden yararlandığı sonucuna varılmakta ve çalışma, şairin retorik gücüyle, “Bu Vatan Kimin şairi” olarak nesillerin asli temayüllerinden biri hâline geldiğini somutlaştırmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Söylem, İdeoloji, Söylem Çözümlemesi, Türk Şiiri, Orhan Şaik Gökyay

Kaynakça

• Althusser, Louis (2002). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları. İstanbul: İletişim.
• Barthes, Roland (1979). Göstergebilim İlkeleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Barthes, Roland (1993). Göstergebilimsel Serüven. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Çoban, Barış (2003). Söylem ve İdeoloji. İstanbul: Su Yayınevi.
• Fairclough, Norman (1989). Language and Power. Harlow: Addison Wesley Longman.
• Fairclough, Norman (1992). Discourse and Social Change. Cambridge: Polity Press.
• Feritoğlu, Özden (1987-1988). Orhan Şaik Gökyay Hayatı, Bütün Şiirleri ve Şiirlerinin İncelenmesi. Basılmamış Mezuniyet Tezi. Atatürk Üniversitesi.
• Foucault, Michel (2021). Söylem ve Hakikat. İstanbul. Ayrıntı.
• Gökyay, Orhan Şaik (2002). Bu Vatan Kimin. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Günay, Doğan (2012). “Göstergebilimde Yeni Açılımlar”. Dilbilim. S. 12. s. 29-46.
• Günay, Doğan (2018). Söylem Çözümlemesi. Papatya Bilim Yayınevi.
• Halliday, Michael-Hasan Ruqaiya (1985). Language, Context, and Text: Aspects of Language in Social-Semiotic Perspective. Oxford: Oxford University Press.
• İvgin, Hayrettin (1981). “Orhan Şaik Gökyay.” Antoloji Aylık Şiir Dergisi. s. 38-58.
• Kayalı, Kurtuluş (1995). “Kültürel Erozyona Tepki ya da Orhan Şaik Gökyay’ın Entellektüel Olarak Önemi”. Folklor/Edebiyat. S. 2. s. 60-65.
• Koç, Gültekin (1972-1973). Orhan Şaik Gökyay. Basılmamış Mezuniyet Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Kut, Günay (1982). “Orhan Şaik Gökyay”. Journal of Turkish Studies Türlük Bilgisi Araştırmaları. S. 6. s. 1-9.
• Kut, Günay (1989). Orhan Şaik Gökyay Hayatı ve Eserleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Mardin, Şerif (1992). İdeoloji. İstanbul: İletişim.
• Maden, Said (1982). “Orhan Şaik’in Şiir Dünyası”. Journal of Turkish Studies Türlük Bilgisi Araştırmaları. S. 6. s. 17-20.
• Öztürk, Necdet (1995). “Orhan Şaik Gökyay: Hayatı ve Eserleri”. TDA. S. 94. s. 27-45.
• Öztürk, Ülkü (1979-1980). Orhan Şaik Gökyay’ın Ozanlığı. Basılmamış Mezuniyet Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Öztürk, Ülkü (1982). “Orhan Şaik’in Bibliyografyası”. Journal of Turkish Studies Türlük Bilgisi Araştırmaları. S. 6. s. 10-16.
• Potter, Jonathan (1990). “Discourse: Noun, Verb or Social Practice?”. Philosophical Psychology. S. 2-3. s. 205-217.
• Saussure, Ferdinand (1998). Genel Dilbilim Dersleri. İstanbul: Multilingual.
• Serarslan, Halim (2007). “Tarihî Bir Perspektif İçinde Modern Türk Edebiyatında Vatan ve Bayrak Sevgisine Örnek Birkaç Güzel Şiir”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. S. 18. s. 439-446.
• Şakiroğlu, Mahmud (1995). “Dede Korkud’un Torunu, Kâtib Çelebi’nin Evlâdı Orhan Şaik Gökyay’ın Ardından: Tarih Metni Neşri ve Araştırmaları Hakkında”. S. 15. s. 42-45.
• V. Dijk, Teun (2019). İdeoloji. Ankara: Hece Yayınları.