ON THE CONCEPT OF TEVBE-I NASŪH AND ITS USE IN DIWAN LITERATURE

Yıl 2020, Sayı: 1, 11 - 23, 21.06.2020

Mücahit Kaçar Rahime Gözün

Öz

One of the main sources of Diwan Literature, which develops by feeding from many different and rich areas, is the Quran and religious literature fed by it. As a matter of fact, many concepts in the Quran have been handled by poets within the framework of different meaning relations. One of these concepts, "tewbe-i nasûh", was used both in the Quran and by many poets. The word "nasûh" in the phrase "tawbatan nasûha" mentioned in eighth verse of Tahrîm was generally handled in terms of meaning and "sincerity" in the dictionary. As a religious concept, this concept has been defined as “one's regret not to do it again from the sin he committed”. In Diwan literature, dual use of this word in the form of both the word meaning and the sincere repentance of the Nasuh and stories about the Nasuh are found.
In this study, first of all, the meanings of the word “nasûh” in terms of dictionary and term and how the verse in which the concept is mentioned are dealt with in Quranic interpretations and interpretations. Then, attention was drawn to the ways of using “tewbe-i nasûh” in Diwan literature and the different stories told about the concept.

Anahtar Kelimeler

Repentance, nasūh, tahrîm, diwan, story

“TEVBE-İ NASÛH” KAVRAMI VE DİVAN EDEBİYATINDAKİ KULLANIMLARI ÜZERİNE

Öz

Divan edebiyatının temel kaynaklarından biri de Kur’an-ı Kerim ve ondan beslenen dinî literatürdür. Nitekim Kur’an-ı Kerim’de yer alan birçok kavram, şairler tarafından farklı anlam ilişkileri çerçevesinde ele alınarak işlenmiştir. Bu kavramlardan biri olan “tevbe-i nasûh” ise hem Kur’an-ı Kerim’de hem de şiirlerde tevriyeli olarak kullanılmıştır. Tahrîm Suresi 8. ayette geçen “tevbeten nasûha” ifadesi meal ve tefsirlerde genel olarak kelimelerin sözlük anlamına uygun olarak “samimi tövbe” anlamıyla ele alınmış, dinî bir kavram olarak ise “kulun işlediği günahtan bir daha yapmamak üzere pişmanlık duyması” şeklinde tanımlanmıştır. Dinî muhtevalı metinlerde Nasûh isimli birisinin tövbesine yer verildiği için Divan edebiyatında da bu kavram terim anlamı yanında “Nasûh isimli kişinin samimi tevbesi” şeklinde de kullanılmıştır.
Bu çalışmada öncelikle “nasûh” kelimesinin sözlük ve terim anlamlarına ve kavramın geçtiği ayetin Kur’an-ı Kerim meallerinde ve tefsirlerde nasıl ele alındığına örneklerle işaret edilecek, ardından da “tevbe-i nasûh”un divan edebiyatındaki kullanım şekillerine ve kavramla ilgili olarak anlatılan farklı hikâyelere dikkat çekilecektir.

Anahtar Kelimeler

Tövbe, nasûh, tahrîm, divan, hikâye

Kaynakça

• Arslan, Mehmet (2005). Bursalı İffet Divanı. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Avşar, Ziya (2007). Revânî Dîvânı. Konya: Sebat Ofset Yayıncılık.
• Bilgin, Azmi (2003). Divan-ı Seyyid Nigârî. İstanbul: Eren Kitap.
• Çelik, İbrahim (2014). “İmam Gazalînin İhya-u Ulûmî’d-Din Adlı Eserinde Tevbe Kavramına Yaklaşımı”. The Journal of Academic Social Science Studies. C. 25. S. 1. s. 447.
• Ekici, Hatice (2006). Sahhaf Rüşdi ve Divanın Tenkitli Metni. Yüksek Lisans Tezi. Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ergin, Muharrem (1980). Kadı Burhaneddin Divanı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Gıynaş, Kamil Ali (2017). Pervâne Bey Mecmuası. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55832,pervane-bey-mecmuasi-pdf.pdf?0 (E.T. 10.05.2020).
• İslam Alimleri Ansiklopedisi https://studylibtr.com/doc/5090087/ i%CC%87sl%C3%A2m-%C3%A2limleri-ansiklopedisi (E.T.: 18.05.2020).
• Kaçar, Mücahit (2011). “Türkçe Te’lîf Edilmiş Bir Belagat Kitabı: Şerîfî’nin Hadikatü’l-Fünûn İsimli Eseri”. Türkiyat Mecmuası. S.21. s. 211-238.
• Kardaş, Sedat (2013). “Edebî Tür ve Tarz Açısından Tevbe-Nâmeler ve Lebîb Divanı’nda Yer Alan Tevbe-nâme Örneği Üzerine Değerlendirmeler”. Turkish Studies. C. 8. S. 3. s. 1175-1187.
• Kavaz, İbrahim - Naci Okur (1996). Harputlu Rahmi Divanı. Ankara: İzzet Paşa Yayınları.
• Kılıç, Hulûsî (1992). “Belâgat”. İslâm Ansiklopedisi. C. 5. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 380-383.
• Mermer, Ahmet (1994). Mezakî: Hayatı, Edebî kişiliği ve Divanının Tenkitli Metni. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Mevlânâ Celaleddin-i Rûmî (2007). Mesnevî-i Şerîf (Mütercim: Süleymhan Nahif; Sadeleştiren: Amil Çelebioğlu). İstanbul: Timaş Yayınları.
• Murad, Sibel (2018). Envâru’l-Kulûb (Metin-İnceleme-İndeks). İstanbul: DBY Yayınları.
• Özarslan, Selim (2002). “Kur’an’da Tevbe Kavramına Kelâm Açısından Bir Yaklaşım”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. C. 12. S. 2. s. 353-382.
• Özer, Salim (2008). “Günahların Affında ve Cezaların Düşmesinde Tövbenin Etkisi”. Bilimname. C. XIV. S. 1. s. 79-107.
• Parlakpınar, Murat (2017). Nidâî: Tenbîhnâme (Dil incelemesi, Tenkitli Metin, Dizin). Doktora Tezi. Ankara: Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Saraç, M. A. Yekta (2010). Klasik Edebiyat Bilgisi: Belâgat. 8. Baskı. İstanbul: Gökkubbe Yayınları.
• Saraç, M. A. Yekta (2014). “Tevriyedeki Îham”. İlmî Araştırmalar. S. 13. s.133-149.
• Tarlan, Ali Nihad (1998). Fuzûlî Divanı Şerhi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Taş, Hakan (2004). Vahyî Divanı ve İncelenmesi. Doktora Tezi: İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tunç, Cihad (1981). “Tevbe Hakkında Bazı Meseleler”. A.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi. C. 24. S. 1. s. 389-412.
• Yılmaz, Nuran (2012). “Münacaat ve Tövbe-i Nasûh Geleneği Çerçevesinde Tövbenâme-i Veysî”. 1. İslâmî Türk Edebiyatı Sempozyumu. İzmir: Sütun Yayınları. s. 233-247.