GÖKYÜZÜNÜN EN ZARİF VE ESTETİK GEZEGENİ: ZÜHRE

Yıl 2022, Sayı: 5, 21 - 34, 14.06.2022

Dilek Işıkhan

Öz

Adını Eski Yunan Mitolojisi'ndeki aşk ve güzellik tanrıçası Afrodit’ten alan ve Güneş Sistemi’nde diğer gezegenlerin aksi istikametinde kendi ekseni etrafında dönmesi ile ayrı bir yere sahip olduğu bilinen Zühre, divan edebiyatında sıklıkla anlatılagelen Hârut ile Mârut kıssasında ceza olarak göğe yükseltildiğine inanılan, eğlence meclislerinin çengisi ve rakkasesi olarak tayin edilen, ışığı ve güzelliği ile dillere destan bir kadın olarak tasavvur edilir. Akşam Yıldızı, Sabah Yıldızı, Çoban, Çulpan veya Tan Yıldızı olarak da isimlendirilen Zühre; görülebildiği zamanlar, gökyüzündeki en parlak cisim olarak dikkat çeker. Bu sebeple Sümer, Mısır, Mezopotamya ve Roma uygarlıkları başta olmak üzere farklı kültürlere ait mitolojik hikâyelerde aşk kavramı ile özdeşleştirilirken divan şiirinde de gerek güzelliği ve kusursuzluğu gerekse parlaklığı ve göz kamaştırıcı özellikleri ile sevgiliye ithaf edilir. Bu çalışmada Zühre ile ilişkilendirilen astrolojik özellikler ile mitolojik hikâyelere değinilerek bu bağlamda ifade edilen özelliklerin divan şiirine olan yansımaları ve söz konusu alanların birbirlerini hangi noktada etkiledikleri tespit edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Astroloji, Yıldız İlmi,, Zühre, Venüs, Divan Şiiri

Kaynakça

• Ak, Coşkun (1987). Muhibbî Divanı: İzahlı Metin Kanûnî Sultan Süleyman. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Akdoğan, Yaşar (1979). Ahmedî Divanı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. e-kitap. https://www.academia.edu/7193129/AHMED%C4%B0_D%C4%B0VANI (Erişim Tarihi: 20.05.2022).
• And, Metin (2020). Minyatürlerle Osmanlı–İslâm Mitologyası. İstanbul: YKY.
• Avşar, Ziya (2017). Revânî Divanı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. e-kitap. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-196374/revani-divani.html (Erişim Tarihi: 20.05.2022).
• Ayvazoğlu, Beşir (1997). Güller Kitabı. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Bayram, Yavuz (2007). “Klasik Türk Şiirinde Duyguların Dili: Çiçekler”. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. S. 2/4.
• Bilgin, Azmi (2017). Nigârȋ Dȋvânı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. e-kitap. https://muzafferozak.com/PDF/Kitaplar/NigariDivani.pdf (Erişim Tarihi: 20.05.2022).
• Bulut, Gülden (2021a). Masallardan Mitlere Astrolojik Arketipler. İstanbul: Doğan.
• Bulut, Gülden (2021b). Mitolojik Astroloji ve Psikoloji. İzmir: Zodyak Astroloji Yayıncılık.
• Can, Neşe (2005). “Osmanlı Müziğinde Zühre”. Millȋ Folklor. S. 65. - https://9lib.net/document/nzwm2e7q-osmanli-mueziginde-zuehre-dr-nese-can.html. (Erişim Tarihi: 05.04.22).
• Conner, Nancy (2018). Her Yönüyle Klasik Mitoloji. Ankara: Akılçelen Kitaplar.
• Derdiyok, Çetin (1988). Cemâlȋ Dȋvânı. Yüksek Lisans Tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi.
• Durkaya, Hayriye (2021). “Divan Şiirinde Zühre”. Kadın. Editör: Gülden Sağol Yüksekkaya vd. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Gücek, Emine (2020). Tıbbi Astroloji. İstanbul: Librum.
• Hooke, Samuel Henry (2002). Ortadoğu Mitolojisi (Mezopotamya, Mısır, Filistin, Hitit, Musevi, Hristiyan Mitosları). (çev. Alâeddin Şenel). Ankara: İmge.
• İlhan, Barış (2019). Astroloji Dersleri. İstanbul: Barış İlhan Yayınevi.
• İpekten, Haluk (2020). Karamanlı Nizâmi Dȋvânı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. e-kitap. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-265523/karamanli-nizami-divani.html (Erişim Tarihi: 20.05.2022).
• Kabadayı, Osman (2008). “Eski Türkçe Gezegen Adları”. VI. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. s. 2435-2448.
• Kardaş, Sedat (2013). “Divan Şiirinde Sihir ve Büyü Kaynağı: Hârût ve Mârut”. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. Erzurum. S. 50. s. 33-34.
• Küçük, Sabahattin (2011). Bâkȋ Dȋvânı. Ankara: Türk Dil Kurum Yayınları.
• Kılıç, Sema (2020). Aşk ve İlişkiler Astrolojisi. İstanbul: Yitik Ülke Yayınları.
• Karavelioğlu, Murat (2014). Şem’ȋ Divanı. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı. e-kitap http://ekitap.yek.gov.tr/urun/sem%E2%80%98i-divani_562.aspx. (Erişim Tarihi: 20.05.2022).
• Kırkoğlu, Hakan (2005). Göklerin Bilgeliği. İstanbul: Doğan Kitap.
• Macit, Muhsin (2012). Nedim Divanı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. e-kitap. https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/handle/11543/2736 (Erişim Tarihi: 21.05.2022).
• Oğuz, Fatma Sabiha (2017). Arpaemîni-zâde Mustafa Sâmî Dȋvânı. e-kitap. https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/handle/11543/1118 (Erişim Tarihi: 21.05.2022).
• Öztürk, Özhan (2016). Dünya Mitolojisi. Ankara: Nika Yayınları.
• Pakalın, Mehmet Zeki (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. C. III. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Pala, İskender (2008). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı yayınları.
• Şentürk, Ahmet Atilla (1994). “Osmanlı Edebiyatında Felekler, Seyyâre ve Sâbiteler”. Türk Dünyası Araştırmaları. N. 90 s. 131-180.
• Tarlan, Ali Nihad (1992). Ahmet Paşa Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Tarlan, Ali Nihad (1970). Zatî Divanı (Edisyon Kritik ve Transkripsiyon) Gazeller Kısmı. C. II. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Tarlan, Ali Nihad (1968). Zatî Divanı (Edisyon Kritik ve Transkripsiyon) Gazeller Kısmı. C. I. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Tekin, Gönül Alpay (1992). Ahmed-i Dâ'î-Çengnâme. Published at Harvard Universty. Harvard.
• Tekin, Gönül Alpay (2009). “Divan Edebiyatındaki Bazı Motiflerin Mitolojik Kökenleri”. Journal of Turkish Studies–Türklük Bilgisi Araştırmaları. S. 33. s. 183-185.
• Yavuz, Kemal (2016) Muhibbȋ Dȋvânı. C. II. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Yıldırım, Nimet (2008). Fars Mitolojisi Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınları.