MATRIARCHAL SYMBOLS IN TWO TURKISH FAIRY TALES COLLECTED FROM ANATOLIA

Yıl 2023, Sayı: 7, 23 - 35, 20.06.2023

Ünsal Çimen

Öz

In this work, two Turkish fairy tales, ‘The Enchanted Pomegranate Branch and the Beauty’ and ‘The Golden Apple,’ collected from Anatolia by Elsa Sophia von Kamphoevener (1878–1963), a German fairy tale teller and Hungarian Turcologist Ignacz Kunos (1860–1945) will be explored in terms of the matriarchal symbols they contain. These symbols will be compared with similar symbols of non-Turkish mythologies, and thus, it will be possible to see the traces of other cultural circles in Anatolia or regions close to Anatolia on Turkish culture. These two fairy tales were included in the study because the matriarchal symbols of the mentioned type are frequently used and are more apparent than have been come across in many other fairy tales. The matriarchal symbols examined are related to the sacrificial ceremony of son/lover/god/king and the sacred marriage of son/lover/god/king and goddess/queen. These symbols will be discussed through the following myths: god Attis and goddess Cybele in Anatolia; god Dumuzi and goddess Inanna in Sumer; Theseus, the legendary king of Athens and Princess Ariadne; Jason, the leader of the Argonauts, and Princess Medea.

Anahtar Kelimeler

Matriarchy, sacred marriage, sacrificial god/king, apple, pomegranate

ANADOLU’DAN DERLENMİŞ İKİ TÜRK MASALINDA ANAERKİL SİMGELER

Öz

Bu çalışmada, Macar Türkolog Ignacz Kunos (1860–1945) ve Alman kökenli masal anlatıcısı Elsa Sophia von Kamphoevener (1878–1963) tarafından Anadolu’dan derlenen ‘Büyülü Nar Dalı ve Güzel Kız’ ile ‘Altın Elma’ adlarındaki iki Türk masalı, barındırmış oldukları anaerkil simgeler açısından incelenecektir. Bu simgeler, Türk olmayan diğer söylencelerde bulunan benzer simgeler ile karşılaştırılacak ve böylece Anadolu’da veya Anadolu’ya yakın bölgelerde bulunan diğer kültür dairelerinin Türk kültürü üzerinde bırakmış olduğu izleri görmek mümkün olacaktır. Bu iki masalın çalışmamıza dahil edilmesi ise, sözü edilen türden anaerkil simgelerin bu iki masalımızda sıkça kullanılması ve de bu simgelerin diğer pek çok masalda rastlayabileceğimizden çok daha belirgin olması sebebiyledir. İncelenen anaerkil simgeler, oğul/sevgili/tanrı/kral’ın kurban edilmesi ve de oğul/sevgili/tanrı/kral ile tanrıça/kraliçe’nin kutsal evliliği hakkındaki simgelerdir. Bu simgeler şu söylenceler üzerinden ele alınacaklardır: Anadolu’da tanrı Attis ve tanrıça Kibele, Sümer’de tanrı Dumuzi ve tanrıça İnanna, Atina’nın efsanevi kralı Theseus ile Prenses Ariadne, Argonotların önderi İason ile Prenses Medea.

Anahtar Kelimeler

Anaerkil, kutsal evlilik, kurban edilen tanrı/kral, elma, Nar

Kaynakça

• Aksoy, Mustafa (2007). “Türk Halk Edebiyatında Anlatım Aracı Olarak Elmanın Kullanımına Ontolojik Bir Yaklaşım”. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi. S. 7 (2). s. 41–56.
• Altun, Işıl (2008). “Türk Halk Kültüründe Elma”. Turkish Studies. S. 3 (5). s. 262–281.
• Bakırcı, Nedim (2019). “Kırım Tatar Masallarından Altın Elma Adlı Masalın Arketipsel Sembolizm Açısından Çözümlenmesi”. Türük. S. 7. (19). s. 36–46.
• Baring, Anne–Jules Cashford (1993). The Myth of the Goddess: Evolution of an Image. London: Arkana Penguin Books.
• Bayat, Fuzuli (2003). Köroğlu: Şamandan Âşıka, Alpten Erene. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Campbell, Joseph (1960). The Masks of God: Primitive Mythology. London: Martin Secker & Warburg.
• Cıbıroğlu, Yıldız (1996). Kadının Yazısız Tarihi: “M” ve “N” Sesi. İstanbul: Payel Yayınevi.
• Conway, Deanna J. (2007). Maiden, Mother, Crone: The Myth & Reality of the Triple Goddess. Woodbury: Llewellyn Publications.
• Çimen, Ünsal (2020). “Köroğlu Destanı’ndaki Anaerkil Ögelerin Karşılaştırmalı Bir İncelemesi”. Kadın/Woman 2000. S. 21 (2). s. 127–142.
• Eisler, Riane (1996). Sacred Pleasure: Sex, Myth, and the Politics of the Body - New Paths to Power and Love. New York: Harper San Francisco.
• Eliade, Mircea (2002). Babil Simyası ve Kozmolojisi. (çev. Mehmet Emin Özcan). İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Euripides. (2006). Medea. (çev. Metin Balay). İstanbul: Mitos Boyut. Frazer, James G. (1991). Altın Dal: Dinin ve Folklorun Kökleri Vol I. (çev. Mehmet H. Doğan). İstanbul: Payel Yayınevi.
• Frazer, James G. (1992). Altın Dal: Dinin ve Folklorun Kökleri Vol II. (çev. Mehmet H. Doğan). İstanbul: Payel Yayınevi.
• Göttner-Abendroth, Heide (2023). Matriarchal Societies of the Past and the Rise of Patriarchy: West Asia and Europe. New York: Peter Lang.
• Graves, Robert (1992). Greek Myths: Combined Edition. London: Penguin Books.
• Graves, Robert (1999). The White Goddess: A Historical Grammar of Poetic Myth. New York: Farrar, Straus and Giroux.
• Günay, Umay (2008). Türkiye’de Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motifi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Hard, Robin (2004). The Routledge Handbook of Greek Mythology. New York: Routledge.
• Kamphoevener, Elsa Sophia von (2004). Türk Masalları Cilt II. (çev. Aylin Gergin). İstanbul: Gendaş Kültür.
• Köroğlu Destanı. (2003). (Azericeden çev. İsa Öztürk). İstanbul: Adam Yayınları.
• Kramer, Samuel N. (2002). Tarih Sümer’de Başlar. (çev. H. Koyukan). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Kunos, Ignacz (1913). Forty-Four Turkish Fairy Tales. (der. ve çev. I. Kunos). London: George G. Harrap & Co.
• Layard, John (1942). Stone Men of Malekula: The Small Island of Vao. London: Chatto & Windus.
• Matson, Gienna (2010). Celtic Mythology A to Z. New York: Chelsea House Publishers.
• Monaghan, Patricia (2004). The Encyclopedia of Celtic Mythology and Folklore. New York: Facts On File. Inc.
• Neumann, Erich (2015). The Great Mother: An Analysis of the Archetype. (çev. R. Manheim). Princeton: Princeton University Press.
• Şimşek, Esma (1996). “Türk Folklor ve Halk Edebiyatında Elma”. Türk Dünyası Araştırmaları. S. 105. s. 215–226.
• Şimşek, Esma (2008). “Ölümsüzlük İlacı Elma”. Turkish Studies. S. 3 (5). s. 193–204.
• Yarnall, Judith (1994). Transformations of Circe: The History of an Enchantress. Urbana: University of Illinois Press.
• Yeşil, Yılmaz (2015). “Türk Halk Hekimliğinde Elma”. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum. S. 4 (11). s. 201–209.