MARQUEZ’İN KOCAMAN KANATLI İHTİYAR ADAM ile HAKAN SARIPOLAT’IN SATILIK MELEK TÜYÜ ÖYKÜLERİNDE BÜYÜLÜ GERÇEKÇİLİK

Yıl 2024, Sayı: 9, 37 - 50, 24.06.2024

Nilüfer İlhan

Öz

Batı’da 18. yüzyılda Aydınlanma’nın aklı ve bilimi merkeze alması, insanın mistik ve metafizik anlayıştan uzaklaşmasını, bilimsel yasanın getirdiği determinizme teslim olmasını, kendine, doğaya ve evrene bakışının değişmesini beraberinde getirir. Buna karşılık 20. yüzyılda, insanın katı ve somut olandan kaçma düşüncesi, gizemli ve büyülü olana duyulan arzu ve özlemi ortaya çıkararak edebiyatta; fantastik, gotik ve büyülü gerçekçilik gibi türlerin doğmasına katkıda bulunur. Avrupa’da Franz Roh isimli bir ressamın 1925 yılında ilk kez kullandığı ve deneysel/estetik bir çabayı açığa çıkardığı büyülü gerçekçilik, Latin Amerika gibi Batı tarafından sömürülen ve ezilen halkların bulunduğu, sözlü kültürün/folklorün canlılığını korumakla “otantik bir bilincin” hâkim olduğu coğrafyada, çok uzun yıllar gündelik yaşamda yer etmiştir. Büyü ve gerçek gibi birbirine zıt sözcüklerin bir araya gelmesiyle oluşarak oksimoronik ve paradoksal niteliği bulunan büyülü gerçekçilik, merkezin dışında kalan insanların inanç, düşünce ve yaşam tarzına eğilmekle “öteki”nin sesi olarak kendine yer bulur. 1967 yılında yazdığı Yüzyıllık Yalnızlık romanı ile büyülü gerçekçiliğin tüm dünyada duyulmasında öncü olan ve Latin Amerika’da “boom/patlama” hareketini başlatan Kolombiyalı yazar Gabriel Marcia Marquez (1927-2014), öykülerini de büyülü gerçekçiliğe uygun olarak yazar. Marquez, öykülerinde Latin Amerika’nın coğrafyasını ve tarihini sosyo-politik bir bağlamda ele alırken batıl inançlarını ve sözlü kültürünü de açığa çıkarır. Marquez’in roman ve öykülerinde büyülü gerçekçiliğin sağladığı olağanüstülük ile gerçekliği bir araya getirerek melez bir anlatım biçimini kurgulama tekniği, birçok yazarı etkiler ve modern yaşamda görülen inanç ve kültürlerin dışarıya yansımasına katkıda bulunur. Çağdaş Türk edebiyatı içinde öyküleriyle yer alan Hakan Sarıpolat’ın (1987- ) da Cıs (2021) isimli öykü kitabında Marquez’den etkilendiği söylenebilir. Bu çalışmada Marquez’in yazdığı “Kocaman Kanatlı İhtiyar Adam” ile Sarıpolat’ın kaleme aldığı “Satılık Melek Tüyü” öyküleri, büyülü gerçekçi unsurlar noktasında karşılaştırılacak, benzerlik ve farklılıklar ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Latin Amerika, Büyülü Gerçekçilik, Öykü, Gabriel Garcia Marquez, Hakan Sarıpolat.

Etik Beyan

Yok

Destekleyen Kurum

yok

Teşekkür

Yok

Kaynakça

• Arargüç, Mehmet Fikret (2016). Büyülü Gerçekçilik ve Lois de Berniéres’nin Latin Amerika Üçlemesi. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Bahçeci, Mehmet ve Hakan Sarıpolat Röportajı. (https://noveliusedebiyat.com/hakan-saripolat-roportaji/ Erişim Tarihi: 18.05.2024).
• Cooper, Brenda (2004). Magical Realism in West African Fiction: Seeing with a Third Eye. London and New York: Routledge.
• Erdem, Servet (2011). “Büyülü Gerçekçilik ve Halk Anlatıları”. Milli Folklor. S. 91. s. 175-188.
• Flores, Angel (1995). “Magical Realism in Spanish American Fiction”. Magical Realism: Theory, History, Community. Durham: Duke University Press.
• Freud, Sigmund (2016). Bastırma ve Bastırılanın Geri Dönüşü. İstanbul: Telos Yayınevi.
• Garcıa, Ayfer Teker (2010). Latin Amerika Edebiyatı’nda Büyülü Gerçekçilik. Ankara: Ürün Yayınları.
• Gümüş, Semih (2013). Edebiyat ve Yeni Zamanların Kültürü: Eleştirinin Saati/ 2007-2012. İstanbul: Can Yayınları.
• İlhan, Nilüfer (2023). Gündüz Düşleri: Modern Türk Öyküsünde Büyülü Gerçekçilik. Çanakkale: Paradigma Yayınları.
• Jameson, Fredric (1986). “On Magic Realism in Film”. Critical Inquiry. C. 12. S. 2. s. 301-325.
• Marquez, Gabriel Garcia (2018). İyi Kalpli Eranda. İstanbul: Can Yayınları.
• Novalis (2003). Poetika. Erzurum: Babil Yayınları.
• Özüm, Aytül (2009). Angela Carter ve Büyülü Gerçekçilik. Ankara: Ürün Yayınları.
• Özüm, Aytül (2013). “Onat Kutlar’ın İshak ve Bilge Karasu’nun Göçmüş Kediler Bahçesi’ndeki Büyülü Gerçekçi Öğeler”. Bilig Dergisi. S. 66. s. 179-204.
• Reeds, Kenneth S. (2012). What is Magical Realism? An Explanation of a Literary Style. U.S.A: Edwin Mellen Press.
• Sarıpolat, Hakan (2021). Cıs. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Todorov, Tzvetan (2004). Fantastik: Edebi Türe Yapısal Bir Yaklaşım. Metis Yayınları: İstanbul.
• Tosun, Necip (2017). Öyküyü Sanat Yapanlar. İstanbul: Dedalus Yayınları.
• Zamora, Lois Parkinson-Wendy B. Farıs (1995). “Introduction: Daiquiri Birds and Flaubertian Parrot(ie)s”. Magical Realism: Theory, History, Community. Durham: Duke University Press.