Bir Felaketin Görsel Ekonomisine Dair: Van Depremi’ne Ait Bir Fotoğrafın İzinde

Yıl 2020, Cilt: 23(1) Sayı: 45, 165 - 184, 26.03.2020

Funda Kaya

https://doi.org/10.18691/kulturveiletisim.710124

Cited By: 1

Öz

Afetler doğal nedenlerden kaynaklansa da esas meseleler afet sonrası alınan ekonomik ve
politik kararlar ve uygulamalar etrafında şekillenmektedir. Tüm bu uygulamalara yön veren
önemli unsurlardan bir tanesi de afetin kültürel temsillerdeki yolculuğu olmaktadır. Bu yazı,
popüler olduğu dönemde kültürel bir sembol haline gelen bir depremzedenin fotoğrafının ilk
çekim ve dağıtım koşullarına gitmeyi hedeflemektedir. Fotoğrafa maddi boyutuyla yaklaşan bu
metinde, imgenin öncelikle bir haber fotoğrafı olarak üretim sürecine odaklanılmaktadır. Tüm
bu tartışmaları açabilmek adına 2011 yılında Van’da gerçekleşen depremin ardından depremin
görsel simgesi haline gelen 13 yaşındaki depremzede Yunus Geray’ın fotoğrafını çeken fotomuhabir
(Ümit Bektaş) ile yapılan yarı yapılandırılmış derinlemesine görüşme notları baz
alınmıştır. Bu bağlamda öncelikle, fotoğrafının çekim süreçlerinde alınan kararlar ve süreçleri
etkileyen sistemsel mekanizmalar tartışılmıştır. Yapılan görüşme ışığında, felaketlerin ve
imgelerin kültürel boyutları, fotoğrafın mimetik özellikleri, kurulan bakışlar, duygu politikaları,
ideal kurban olmak, çerçeveleme ve acıma politikaları gibi kavramsal meseleler etrafında bir
tartışma örgütlenmiştir. Aynı zamanda fotoğrafların sınıflandırılmaları, taksonomileri,
felaketler, kurbanlar ve fotoğraflar arasındaki hiyerarşiler ve iş kültürü ile yerleşen zihinlerdeki
matematiksel kotalar gibi meseleler de görüşmeyle ilişkili olarak irdelenmiştir. Sonuç olarak
fotoğrafa bakan ve bakılan arasındaki ilişkinin ve buradan üretilecek duygulanımların, en
baştan beri fotoğrafçı tarafından belli profesyonel kodlarla belirlendiği iddia edilmiştir. Ayrıca
fotoğrafa içkin estetiklik, gerçekçilik, tarafsızlık gibi özelliklerin profesyonel söylemde bulduğu
kaygan anlamlar ve karşılıklar da tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Afet, görsel kültür, ideal kurban, acımanın politikası, çerçeveleme

Kaynakça

• AFAD Afet ve Acil Durum Yönetim Başkanlığı. https://www.afad.gov.tr/van-depremihakkinda Erişim tarihi: 10.11.2019.
• Appadurai, Arjun (der.) (1986). The Social Life of Things: Commodities in Cultural Perspective. Cambridge: Cambridge University Press.
• Boltanski, Luc (1999). Distant Suffering: Morality, Media and Politics. Cambridge: Cambridge University Press.
• Butler, Judith (2009). Frames of War: When is Life Grievable? Brooklyn, NY: Verso.
• Çoban Keneş, Hatice (2011). “Depremin Görünürleştirdiği Yeni Irkçı Söylemler: İlahi Adalet ve Kürt Depremi.” İletişim:araştırmaları, 9(1-2): 47-72.
• Davis, Mike (1996). “The Political Ecology of Famine: The Origins of the Third World.” Liberation Ecologies: Environment, Development and Social Movements. Michael Watts ve Richard Peet, (der.) içinde. London, England: Routledge. 44- 57.
• Feldman, Allan (2006). “Violence and Vision: The Prosthetics and Aesthetics of Terror.” States of Violence. Fernando Coronil ve Julie Skurski (der.) içinde. Ann Arbor, MI: University of Michigan Press. 425-468.
• Gürsel, Zeynep Devrim (2016). Image Brokers: Visualizing World News in the Age of Digital Circulation. USA: University of California Press.
• Hartman, Chester ve Gregory D. Squires (2006). There is No Such Thing as a Natural Disaster: Race, Class and Hurricane Katrina. New York: Routledge.
• Höijer, Birgitta (2004). “The Discourse of Global Compassion: The Audience and Media Reporting of Human Suffering.” Media, Culture & Society, 26(4): 513-531.
• Holm, Isak Winkel (2012). “The Cultural Analysis of Disaster.” The Cultural Life of Catastrophes and Crises. Carsten Meiner ve Kristin Veel (der.) içinde. Berlin, Germany: Walter de Gruyter. 15-32.
• Hutchison, Emma (2014). “A Global Politics of Pity? Disaster Imagery and the Emotional Construction of Solidarity after the 2004 Asian Tsunami.” International Political Sociology, 8(1): 1-19.
• Joye, Stijn (2009). “The Hierarchy of Global Suffering: A Critical Discourse Analysis of Television News Reporting on Foreign Natural Disasters.” Journal of International Communication, 15(2): 45-61.
• Kaya, Funda (2017). Visual Economies of a Disaster: The Circulation of an Image of the Van Earthquake. Bogazici Üniversitesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Lewitt, Jeremy I. ve Matthew C. Whitaker (2009). Hurricane Katrina: America’s Unnatural Disaster. Lincoln: University of Nebraska Press.
• Lutz, Catherina A. ve Jane L. Collins (1993). Reading National Geographic. Chicago: University of Chicago Press.
• Öğünç, Pınar (28 Ekim 2011). “Ne Faşizm Ne De Şuursuzluk Doğal Afettir.” Radikal Gazetesi, s.6. https://www.ensonhaber.com/vana-giden-kolilerden-tas-cikiyor- 2011-10-28.html Erişim tarihi: 25.12.2019.
• Posta Gazetesi (19 Şubat 2016). https://mediacat.com/2016nin-en-carpici-mansetleri/ Erişim tarihi: 15.11.2019.
• Rajan, Ravi S. (2001). “Towards a Metaphysics of Environmental Violence: The Case of Bhopal Disaster.” Violent Environments. Nancy Lee Peluso ve Michael Watts (der.) içinde. Ithaca, NY: Cornell University Press. 380-398.
• Ranciere, Jacques (2004). The Politics of Aesthetics: The Distribution of the Sensible. G. Rockhill (Çev.). New York, NY: Continuum.
• Ranciere, Jacques (2010). Dissensus: On Politics and Aesthetics. Çev., S. Corcoron. New York, NY: Continuum.
• Rose, Gillian ve Divya P. Tolia-Kelly (2012). Visuality/Materiality: Images, Objects and Practices. New York: Routledge.
• Sekula, Allan (1986). “Reading and Archive: Photography between Labor and Capital.” The Photography Reader, New York: Routledge.
• Smith, Neil (2006). “There’s no such thing as a Natural Disaster.” Understanding Katrina: Perspectives from the Social Sciences, 11.
• Star Gazetesi (25 Ekim 2011). https://www.haksozhaber.net/gazete-mansetleri-25- ekim-2011-37g-p15.htm Erişim tarihi: 20.12.2019.
• Zelizer, Barbie (2010). About to Die: How News Images Move the Public. New York: Oxford University Press.