ERGATIVITY IN KURMANJI KURDISH AND DEVIATIONS FROM THE CANONICAL PATTERN

Yıl 2020, Sayı: 2, 70 - 86, 29.04.2020

Mehmet Yavaş , Hayreddin Kızıl

Öz

Ergativity is a grammatical pattern used in linguistics since the beginning of the 20th century and has
still been under discussion. This study deals with the ergativity in Kurmanji Kurdish and deviations from the
canonical pattern. Dixon (1994: 2) claims that almost a quarter of the languages spoken around the world
highlight ergativity however according to Kareem (2016: 91) not even one of them is morphologically and
syntactically purely ergative but instead all of them show both ergative and accusative features. Kurmanji

Kurdish is a good example of this case. Because it is ergative with transitive verbs in past tenses but it has

accusative alignment in present tenses and all intransitive verbs.
Whereas Bynon (1979) studied ergativity in Kurmanji Kurdish and used the term ‘’ergative’’ for this
language, it took more than two decades for Kurdish grammarians to use the term. Since then this ergative
construction and its basic rules have been displayed in Kurdish grammar books. However all features of the
ergativity in Kurmanji Kurdish and deviations from the canonical pattern have not been completely revealed in
Kurdish grammar books. Therefore in this study deviations from the canonical ergativity pattern in Kurmanji
Kurdish are dealt with and several samples are uncovered.

 

Anahtar Kelimeler

Ergativity, Kurmanji Kurdish, Past Tenses, Transitive Verbs, Deviation from canonical ergativity

ERGATÎVÎ DI KURDIYA KURMANCÎ DE Û REWŞÊN AWARTE YÊN ERGATÎVIYA KURMANCÎ

Öz

Mijara vê xebatê ergatîviya kurdiya kurmancî û hin rewşên awarte yên ergatîviya vî zimanî ye. Ergatîvî diyardeyeke rêzimanî ye ku tevî ku di serê sedsala 20an de di qada zimannasiyê de cihê xwe girtiye hê jî tê nîqaşkirin. Li gorî Dîxon (1994) tenê bi qasî çarêka hemû zimanan avahiya ergatîvî dihundirînin. Lê li gorî Kareem (2016) di nav van zimanan de yek jî tune ye ku bi her alî û awayên xwe ve ergatîviyeke safî û xwerû bihundirîne. Lêbelê gişt di nav xwe de taybetiyên ergatîv û akûzatîv bi hev re dihewînîn û ergatîviya her yekê jî ji hev cûda ye. Herwiha digel ku biyaniyan, her wekî Bynon (1979), bi dehan salan berî rêzimannasên kurdan behsa ergatîviya kurmancî kirine jî têgiha ergatîv hema bêje nuh ketiye pirtûkên rêzimana kurdî. Her çiqas ev mijar di kurdiya nivîskî de rûniştibe jî, taybetmendî û rewşên awarte yên ergatîviya kurmancî hê jî bi temamî nehatîne zelalkirin û di nivîsên gelek kesan de, hin nivîskar û zimannas jî di nav de, şaşiyên ergatîviyê berbiçav in. Di vê gotarê de jî me hewl da ku em hin rewşên awarte yên ergatîviya kurmancî nîşanî xwîneran bidin.

Anahtar Kelimeler

Ergatîvî, Ergatîvîte, Kurdî, Kurmancî, Dema Borî, Lêkerên Gerguhêz, Rewşên Awarte

ERGATÎVÎ DI KURDIYA KURMANCÎ DE Û REWŞÊN AWARTE YÊN ERGATÎVIYA KURMANCÎ

Öz

Mijara vê xebatê ergatîviya kurdiya kurmancî û hin rewşên awarte yên ergatîviya vî zimanî ye. Ergatîvî diyardeyeke rêzimanî ye ku tevî ku di serê sedsala 20an de di qada zimannasiyê de cihê xwe girtiye hê jî tê nîqaşkirin. Li gorî Dîxon (1994) tenê bi qasî çarêka hemû zimanan avahiya ergatîvî dihundirînin. Lê li gorî Kareem (2016) di nav van zimanan de yek jî tune ye ku bi her alî û awayên xwe ve ergatîviyeke safî û xwerû bihundirîne. Lêbelê gişt di nav xwe de taybetiyên ergatîv û akûzatîv bi hev re dihewînîn û ergatîviya her yekê jî ji hev cûda ye.
Herwiha digel ku biyaniyan, her wekî Bynon (1979), bi dehan salan berî rêzimannasên kurdan behsa ergatîviya kurmancî kirine jî têgiha ergatîv hema bêje nuh ketiye pirtûkên rêzimana kurdî. Her çiqas ev mijar di kurdiya nivîskî de rûniştibe jî, taybetmendî û rewşên awarte yên ergatîviya kurmancî hê jî bi temamî nehatîne zelalkirin û di nivîsên gelek kesan de, hin nivîskar û zimannas jî di nav de, şaşiyên ergatîviyê berbiçav in. Di vê gotarê de jî me hewl da ku em hin rewşên awarte yên ergatîviya kurmancî nîşanî xwîneran bidin.

Anahtar Kelimeler

Ergativ, Ergativi, Kurdi, Kurmanci, Dema Bori, Gerguhez

Kaynakça

• Aydoğan, Î. S. (2013). Gûman-1. Ankara: Lîs.
• Baran, B. (2012). Rêzimana Kurmancî. Belkî.
• Bedirxan, C. E. (1994). Bingehên Gramera Kurdmancî. Weşanên Nûdem.
• Bilbil, M. & Baran B. (2008) Rêzimana Kurmancî, Weşanên Enstituya Kurdi ya Amedê, Çapa Yekem
• Bozarslan, Z. (1999). Di Zimanê Kurdî de Tewange Sernavan. Nûdem (32).
• Bynon, T. (1979). The ergative construction in Kurdish. Bulletin of the School of Oriental and African Studies, 42(2), 211-224.
• Bynon, T. (1980). From passive to active in Kurdish via the ergative construction. In Papers from the 4th international conference on historical linguistics (pp. 151-163). Benjamins Amsterdam.
• Celali, M. (2018). Di Qamûsul-E’lama Şemseddîn Samî de Kurd yan jî Rexneya Li Alimên Kurd. Nûbihar (143), 35.
• Dixon, R. M. (1994). Ergativity. Cambridge: Cambridge University Press.
• Dorleijn, M. (1996). Thr Decay Of Ergativity in Kurmanci. Tilburg: Tilburg University Press.
• Gündoğdu, S. (2016). Muş Kurmancisinde Ortaya Çikan Farkli Ergatif Dizim Yapilari- Variation in the Ergative Pattern of Kurmanji: Evidence from Muş. H. Karacan içinde, Kürdoloji - Akademik Çalişmalar (s. 342-344). Diyarbakir: Dicle Universitesi Basimevi.
• Haig, G. (1998). On the Interraction of Morphological and Syntactic Ergativity: Lessons From Kurdish. Lingua 105 , 156-157.
• Încekan, A. (2009). Ez Kurdî Hîn Dibim-Geçişli Fiiller ve Ergatîv. Istanbul: Nûbihar.
• Kanî, A. (2017). Morfolojîya Kurmancî û Zimannasî. Istanbul: J&J.
• Lezgîn, R. (2015). Kürtçe’de Akuzatif – Ergatif Özellik. Bingol Universitesi Yaşayan Diller Enstitusu Dergisi , 84-85.
• Matras, Y. (1997). Clause combining, ergativity, and coreferent deletion in Kurmanji. Studies in Language. International Journal sponsored by the Foundation “Foundations of Language”, 21(3), 613-653.
• Kurdo, Q. (1981). Zimanê Kurdî. Frankfurt: Weşanên Komkar.
• Samur, A. (2012). Rêziman û Rastnivîsa Kurdiya Kurmancî. İstanbul: Nûbihar.
• Tan, S. (2005). Rêziman û Rastnivîsa Zaravayê Kurmancî. Enstîtuya Kurdî.
• Tan, S. (2011). Rêzimana Kurmancî. Istanbul: Weşanên Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê.
• Unus, S. (2000). Di zaravayê kurdmancî de babetekî balkêş: Ergatîv. Nûdem (34), 41.
• Çavkaniyên Elektronîk
• Bozarslan, Z. (2003). Zimanên Ergatîv. www.geocities.ws/kmehname2003/45/diyari3.html (19.01.2018)
• Eroglu, Y. (2011). Ergatîvîte, pirzimarî û problemên kirdeyan. http://diyarname.com/news.php?Idx=5054 (12.03.2018)
• Gemsiz, M. (2018). Binyat û Rastnivîsîna Lêkeran Di Berhemên Rêzimanê Yên Kurmancîya Bakur De. Teza neçapkirî ya lîsansa bilind. Yükseköğretim Kurulu Başakanlığı Tez Merkezi https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp (05.06.2019)
• Hirorî, N. (2005). Ergativi Mohra Kurmanci ye. http://www.nefel.com/kolumnists/kolumnist_detail.asp?MemberNr=10&RubricNr=&ArticleNr=202 (04.02.2018)
• Kareem, R. (2016). The Syntax Of Verbal Inflection In Central Kurdish. https://theses.ncl.ac.uk/jspui/bitstream/10443/3190/1/Kareem%2C%20R.A.%202016.pdf (04.02.2018)
• Muhammed, H. (2002). Kurtenerînek li hin beşên rêzimana kurdî. https://www.kurdipedia.org/files/books/2013/88809.PDF?ver=130234053630129198 (20.01.2018)
• Ramer, A. M. (1994). The Origin of the Term Ergative. https://www.academia.edu/38517465/_1994_The_Origin_of_the_Term_Ergative (16.01.2019)
• Reşîd, M. (2002). Mêjerê Lêkerê. www.pen-kurd.org/kurdi/mustefa-reshid/ziman/mejere-lekere-i.html (30.07.2018)
• Tan, S. (2014). Girtîgeh û xebatên bi zimanê kurdî. http://diyarname.com/news.php?Idx=8156 (21.10.2018)
• Thackston, W. M. (2006). Kurmanji Kurdish: A Reference Grammar with Selected Readings. https://sites.fas.harvard.edu/~iranian/Kurmanji/kurmanji_1_grammar.pdf (19.01.2018)