Anılar Işığında Sason Olayı (1935-1938)

Yıl 2022, Sayı: 6, 9 - 36, 20.12.2022

Adem Yorulmaz

https://doi.org/10.55118/kurdiyat.1184346

Öz

Dersim Olayı kadar gündeme gelmese de 1935 tarihli Sason Olayı, süreç ve sonuçları itibarı ile onunla birçok benzerlik taşımaktadır. Bu süreçte gün yüzüne çıkmayan nice dramlar, parçalanan, sürgünde birbirini kaybeden aileler olmuştur. Binden fazla olduğu tahmin edilen ölümler yaşanmıştır. Bu nedenle araştırmalar yapılırken görüşüne başvurulan birçok tanık o kara yılları hatırlamak istemediğini söylemiştir. Bu çalışmada 21 Mayıs 1935 tarihli Sason Olayı anılar ışığında ele alınmıştır. Çalışma esnasında sözlü ve yazılı kaynaklara başvurulmuştur. 3 yıl süren Sason Olayı’nın ayrıntılı bir incelemesi yapılmıştır. Sözlü tarih kaynakları olarak Sason Olayı’nın şahitleri ve şahitlerin birinci dereceden akrabaları dinlenilerek araştırma tamamlanmıştır. Yazılı tarih olarak ise resmi ve özel kaynaklar taranmış, hatıralar, Cumhuriyet Arşivi ve devlet adamlarının notları gözden geçirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sason Olayı, Garzan Arapları, Beleki–Sarmi-Musi Aşireti

Teşekkür

Çalışmamın her anında sınırsız desteğini bana sunan değerli hocam Doç. Dr. Sayın Abdulhadi TİMURTAŞ'a şükranlarımı sunarım.

Sason Event in The Light of Memories (1935-1938)

Öz

Although didn’t came into question as much as Dersim Event, 1935 dated Sason Event has many resemblances with Dersim Event, as process and consequences. Throughout the process many unknown dramas occured, families were expelled and lost each other and more than a thousand people are estimated death. That’s why they whose thoughts and feelings are asked about Sason Event stated that they didn’t want to remember these dark years. In this work 21 May 1935 dated Sason Event was approached by aid of old memories. Throughout the work by referring the oral and written sources a detailed examination of three years continuing Sason Event was made. By using the witnesses of Sason Event and their first degree relatives sayings and memories as oral historical sources the work has finished. As the written history official and private sources have been scanned, memories. Republic Archive and bureaucrats notes have been also reviewed.

Anahtar Kelimeler

Sason Event, Garzan Arabs, Beleki-Sarmi-Musi Clan

Di Ronahîya Bîranînan de Bûyera Sasonê (1935-1938)

Öz

Her çiqas bi qasî Bûyera Dêrsimê nehatibe rojevê jî Bûyera Sasonê ya sala 1935’an ji aliyê pêvajo û encamên wê ve gelek dişibin bûyera Dêrsimê. Di vê pêvajoyê de gelek dramayên ku derneketine holê, malbatên ku ji hev qetiyan û di sirgûnê de hevûdu winda kirin hebûn. Tê texmînkirin ku ji hezarî zêdetir kuştî hene. Ji ber vê yekê gelek şahidên ku di lêpirsînên me de bi wan re hatî şêwirîn gotin ku ew naxwazin wan salên reş bi bîr bînin.Di vê xebatê de Bûyera Sasonê ya 21ê Gulana 1935an di bin ronahiya bîranînan de tê nîqaşkirin. Di dema lêkolînê de, li ser Bûyera Sasonê ya ku 3 sal li pey hev dom kir, bi çavkanîyên devkî û nivîskî lêkolînek berfireh hat kirin. Lêkolîn bi guhdarkirina şahidên Bûyera Sasonê û xizmên şahidên pileya yekem ên wekî çavkaniyên dîroka devkî bi dawî bû. Di warê dîroka nivîskî de, çavkaniyên fermî û taybet hatin kontrolkirin, bîranîn, Arşîva Komarê û notên peywirdarên dewletê hatin nirxandin.

Anahtar Kelimeler

Bûyera Sasonê, Erebên Garzanê, Eşîra Belekî-Sarmî-Mûsî

Kaynakça

• Referans1 Akın, V. (2009). “Batman. Dönemin Muş Valisi Ali Sakıp Beygo’nun Hatıralarına Göre Cumhuriyet’in Kuruluş Yıllarında Sason ve Sason’da Sosyo-Ekonomik Hayat”. I. Uluslararası Batman ve Çevresi Tarihi ve Kültürü Sempozyumu. Batman.
• Referans2 Anonim (1968).1967 Siirt Yıllığı. Ankara. Ajans-Türk Matbaacılık.
• Referans3 Cırık, B. Selvi, H. Milli Mücadelede Bitlis ve Çevresi. Akademik İncelemeler Dergisi Cilt/Volume 9, Sayı 1, Yıl 2014.205.
• Referans4 Ayn Ali Efendi. İstanbul. Osmanlı Kanunları ve Devlet Teşkilatı. Yeditepe Yayınevi. İstanbul. 1.Baskı
• Referans5 Kahraman, A. (2003). Kürt İsyanları (Tedip ve Tenkil). İstanbul. Evrensel Basın Yayın.
• Referans6 Macdonald Kinneir, J. (2017). A Geographical Memorial of the Persian Empire Accompanied by a Map. London, Andesite Press.
• Referans7 Moltke, H.V. (2010). Kürdistan Dağlarında. İstanbul. Örgün Yayınevi.
• Referans8 Taylor, J. (1865). Travels in Kurdistan, with Notices of the Sources of the Eastern and Western Tigris, and Ancient Ruins in Their Neighbourhood. London. Wiley on behalf of The Royal Geographical Society (with the Institute of British Geographers. Elde edilme tarihi: 17 Temmuz 2022, ttps://www.jstor.org/stable/pdf/3698077.pdf).
• Referans9 Yorulmaz, A. ve Er, Y. (2019). Garzan Aşiretinin Tarihi, Dili ve Kültürü (Baleki-Sarmi-Musi). Batman. Sebe Yayınları.
• Referans10 C.D.A.B. 030.10.115.804.4.
• Referans11 C.D.A.B. 30.10.115.804.16.
• Referans12 C.D.A.B. 030.10.116. 805.5.
• Referans13 C.D.A.B. 030.10.135.969. 1.
• Referans14 19 Eylül 1936 tarihli ve 3438 sayılı Resmi Gazete
• Referans15 16 Mayıs 1990 tarihli ve 20522 Sayılı Resmi Gazete.
• Referans16 M. Ç.
• Referans17 M. R. A.
• Referans18 N. G.
• Referans19 R. B.
• Referans20 M. S.
• Referans21 A. Ç.