POST-TRUTH ÇAĞINDA HALKLA İLİŞKİLER’İN “HAKİKAT YÖNETİCİLİĞİ” ROLÜ: GIDA VE BESLENME ALANINDAKI YALAN HABERLERE YÖNELİK STRATEJİLER

Yıl 2019, Cilt: 27 Sayı: 4, 61 - 78, 30.12.2019

Banu Bıçakçı

Öz

Genellikle finansal, politik veya sosyal bir motivasyonla belirli bir amaca yönelik üretilen “Yalan
haber” ler sosyal medya ve arama motorları gibi iletişim teknolojileri sayesinde hızlıca
yayılmakta, kamuoyunun gerçek bilgiye ulaşımını tehdit etmektedir. Gıda ve beslenme
konularında üretilen yalan haberlere rağmen bilinçli beslenen, sağlıklı toplumlar inşaa
edilebilmesi için bu konularda farkındalık yaratılması ise ancak sürdürülebilir halkla ilişkiler
çalışmaları ile mümkündür. Ana akım halkla ilişkiler strateji ve taktiklerinin, sivil toplumun
gelişmesine katkı sunan aktivist halkla ilişkiler çalışmalarında da kullanılabileceği
düşüncesinden yola çıkan bu betimsel çalışmada Halkla İlişkiler yöneticisi doğru ve gerçek
bilgiyi sürekli arayan ve sorgulayan; hem iç hem de dış hedef kitlelere yönelik iletişimde doğru
ve nesnel bilgiyi odak noktasında tutan bir “Hakikat Yöneticisi” rolünde tanımlanmıştır. Bu
bağlamda çalışmanın amacı, Hakikat Yöneticisinin özelliklerini tanımlamak ve yalan haber ile
karşı karşıya olduğu durumlarda ne yapması ve hangi stratejiye göre hareket etmesi gerektiğini
belirlemektir.
Yalan haberin yedi tip içeriği Türkiye ve beslenme özelinde örnekler ile açıklanmış, diğer
boyutları ise kaynak güvenilirliği, içerik yayılımı ve zarar verme potansiyeli olarak belirlenmiştir.
Sonuç olarak Hakikat Yöneticisi insanı merkeze alan anlayışa sahip, meslek etiğine bağlı,
alternatif mecraları kullanabilen, haber teyit kurumlarıyla ve ilgili uluslararası kurumlar işbirliği
yapan özellikleri ile tanımlanmış, kamuoyunu gıda gerçekleri ile ilgili aydınlatma hedefiyle
yalan haberlere karşı izlenebilecek stratejiler belirlenmiştir. Çalışma ile yürütülebilecek lobicilik
faaliyetleri, kurumsal halkla ilişkiler çalışmaları, sivil toplum örgütleri ve alan ile ilişkili
derneklerin faaliyetlerine yönelik bir uygulama çerçevesi çizilmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hakikat-ötesi çağ, yalan haber, aktivist halkla ilişkiler, halkla ilişkiler stratejileri, gıda ve beslenme

Kaynakça

• Allcott, H. ve Gentzkow, M. (2017). “Social Media and Fake News in the 2016 Election”. Journal of Economic Perspectives, 31(2), ss. 211–236.
• Bernard J.C. ve Bernard D.J. (2010). “Comparing parts with the whole: willingness to pay for pesticide-free, non-GM, and organic potatoes and sweet corn”. Journal of Agricultural and Resource Economics, 35(3), ss. 457–475
• Bıçakçı, A.B. ve Hürmeriç, P. (2013). “The historical development of PR in Turkey: the rise of a profession in times of social transformation”. Pathways to Public Relations: histories of practice and profession (eds. St John III, B., Lamme, M.O. ve L’Etang, J.) içinde 16. Bölüm, ss. 257-272.
• Bıçakçı İ.C. (2016). Halkla ilişkilerin kurmaca dünyası ve hakikatin direnişi. Ankara: Ütopya.
• Bowen, S.A. (2008). “A state of neglect: Public Relations as ‘corporate conscience’ or Ethics Counsel”. Journal of Public Relations Research, 20(3), ss. 271-296.
• Coombs, W.T. ve Holladay, S.J. (2012). “Privileging an activist vs. a corporate view of public relations history in the US”. Public Relations Review, 38(3), ss.347-353.
• Edson C.T.Jr., Zheng W.L. ve Ling R.,(2018). “Defining ‘Fake News’”, Digital Journalism, 6(2), ss.137-153.
• Falkheimer, J. (2007). “Antony Giddens and PR: A third way perspective”. Public Relations Review, 33(3), ss.287-293.
• Figueira Á. ve Oliveira, L. (2017). “The current state of fake news: challenges and opportunities”. Procedia Computer Science, 121, ss.817-825.
• Foça, A. (2019). “Yanlış bilginin en yaygın 7 türü”, çevrimiçi erişim: https://teyit.org/sozlukyanlis-bilginin-en-yaygin-7-turu/
• Harari, Y. N. (2018). 21. Yüzyıl için 21 ders (çev. Selin Siral), 3. Baskı, İstanbul: Kolektif Kitap.
• Herman, E.S. ve Chomsky, N. (2002). Manufacturing consent: The political economy of the mass media. New York: Knopf Doubleday Publishing Group.
• Hughner, R.S., McDonagh, P., Prothero, A., Shultz II C.J., ve Stenton J. (2007). “Who are organic food consumers? A compilation and review of why people purchase organic food”. Journal of Consumer Behavior, 6(2-3), ss.94-110.
• Kavaklı, N. (2019). “Yalan haberle mücadele ve Internet teyit/doğrulama platformları”, Erciyes İletişim Dergisi, 6(1), ss. 663-682.
• Kovach, B. ve Rosenstiel, T. (2007). The Elements of Journalism : What Newspeople Should Know and The Public Should Expect. 1st rev. ed. New York: Three Rivers Press.
• McGonagle, T. (2017). “’Fake news’: False fears or real concerns?”. Netherlands Quarterly of Human Rights, 35(4), ss.203-209.
• McIntyre, L. (2018). Post-Truth. Massachusetts: The MIT Press
• Moloney, K. (2006). Rethinking Public Relations, 2nd. Ed., Oxon, US: Routledge.
• Moran, A. V. (1999). Büyük Türkçe-İngilizce Sözlük, 5.basım, İstanbul: Adam.
• Mules, P., (2019) "Changing representations of activists and activism in public relations textbooks". Journal of Communication Management, 23(1), ss.18-30.
• Neill, S. M. ve Drumwright, M.E. (2012). “PR professionals as organizational conscience”. Journal of Mass Media Ethics, 27(4), ss.220-234.
• Özgen, E. ve Bayraktar, N. (2014). “Spin Doctor kavramının tehdidi altında halkla ilişkiler”. Marmara İletişim Dergisi, 21, ss.1-18.
• Paktin, S. ve Karaca, H.S. (2018). “Post-Truth, Medya ve İktidar”, Medya ve yalanlar (ed. Savaş Çoban) içinde, bölüm 5, İstanbul: Siyah-Beyaz.
• Ryan M.ve Martinson D. L. (1983). “The PR officer as corporate conscience”. Public Relations Quarterly, 28(2), ss. 20–23.
• Shoemaker, P.J. ve Stephen D. R. (2013). Mediating the Message in The 21st Century: A Media Sociology Perspective. 3. baskı. New York: Routledge.
• Smith, R. D. (2009). Strategic Planning for Public Relations, 3rd ed., New York: Routledge.
• Tandoc Jr., E. C, Lim, Z. W., ve Ling, R. (2018) “Defining ‘Fake News’: A Typology of Scholarly Definitions”, Digital Journalism, 5 (7), ss. 1-17 Verstraete, M., Bambauer, D. E., Yakowitz B. ve Jane R., “Identifying and Countering Fake
• News” (August 1, 2017). Arizona Legal Studies Discussion Paper No. 17-15. Çevrimiçi erişim: SSRN: https://ssrn.com/abstract=3007971 veya http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3007971
• Vico, G. (2007). Yeni Bilim (çev. Sema Önal), Ankara: Doğu Batı.
• Vosoughi, S., Roy, D., ve Aral, S. (2018). “The spread of true and fals news online”, Science, 359(6380), ss.1146-1151.
• Wardle, C. (2017) “Fake News. It’s Complicated”, First Draft News. Çevrimiçi erişim: https://firstdraftnews.com/fake-news-complicated/
• Wardle, C. ve Derakhshan, H., (2017) Information Disorder: Toward an interdisciplinary framework for research and policy making, Council of Europe report, DGI (2017)09, Strasbourg Cedex: Council of Europe. Çevrimiçi erişim: https://rm.coe.int/informationdisorder-toward-an-interdisciplinary-framework-for-researc/168076277c
• Williams, P.R.D. ve Hemmit, J.K. (2001). “Perceived risks of conventional and organic produce: pesticides, pathogens and natural toxins”, Risk analysis, 21(2), ss. 319-330.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (6. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• https://www.gidahatti.com/bm-yalan-haberle-mucadele-icin-kollari-sivadi-paylasa-basmadandusun-85982/
• http://www.greenpeace.org/turkey/Global/turkey/report/2018/yagmur-ormanlari-icin-gerisayim.pdf
• https://www.mynet.com/bir-hata-nasil-populer-olur-ispanaktaki-demirin-hikayesi-ve-temelreis-190101067464
• https://www.dailymail.co.uk/sciencetech/article-2354580/Popeyes-legendary-love-spinachactually-misplaced-decimal-point.html
• https://www.medimagazin.com.tr/ilac-sanayi//tr-gdonun-zararindan-cok-yarari-var-8-88-24855.html
• https://www.webtekno.com/yeni-arastirmalar-ile-birlikte-gdo-nun-sagliga-yararli-olduguortaya-cikti-h41311.html
• https://teyit.org/starbucksin-kahvelerinde-fil-diskisi-kullandigini-kabul-ettigi-iddiasi/
• https://teyit.org/fotograflar-hastalikli-ciftlik-baliklarini-mi-gosteriyor/
• https://teyit.org/turkiyedeki-bes-markanin-urunlerinde-domuz-eti-kullandigi-iddiasi/