ALZHEİMER VE ALZHEİMER’LI HASTALARIN HABERLERDE TEMSİLİ

Yıl 2017, Cilt: 25 Sayı: 2, 1 - 22, 01.04.2017

Çobaner Aslıhan Ardıç Yıldırım Pelin Öğüt

Öz

Dünyada yaklaşık 38 milyon, Türkiye'de ise 350-400 bin Alzheimer hastası olduğu tahmin edilmektedir. Yaşlı nüfusun artış hızı göz önüne alındığında 2050'de dünya çapında 115 milyon Alzheimer hastası olması beklenmektedir. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre Türkiye ise 2050 yılında dünyada en fazla Alzheimer hastasının olacağı dört ülkeden birisidir. Bireysel ve kitlesel sağlık eğitiminde yararlanılabilecek en etkili yolların başında gelen medya kamuya doğru ve güvenilir sağlık enformasyonunu gazetecilik meslek ilkelerini de gözeterek sunmalıdır. Bu çalışma Türk basınında Alzheimer hastalığı ve Alzheimer hastalarının nasıl temsil edildiğini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu doğrultuda inceleme dönemi olarak belirlenen 1 Ocak-31 Ağustos 2016 tarihleri arasında Türkiye’de en çok okunan ilk beş gazete olan Hürriyet, Sabah, Posta, Habertürk ve Milliyet’in ana gazete ve günlük/bölgesel eklerinde tespit edilen 71 haber niteliksel içerik analizi yöntemi ile incelenmiştir. Elde edilen bulgular Alzheimer’ın sıklıkla yaşlılıkla ilişkilendirildiğini, ilerleyici ve tehlikeli bir hastalık olarak resmedildiğini, hastaların ise “kendi dünyasında yaşayan, çevresiyle iletişimi kopuk” kişiler olarak etiketlendiğini ortaya koymaktadır. Kesin nedenleri henüz bilinmeyen nörolojik bir hastalık olan Alzheimer’dan korunma yollarının bireysel çabaya indirgenmiş olması, bilimsel güvenilirliği olmayan kaynakların haberlerde kullanılması ise karşılaşılan etik sorun alanlarıdır. Alzheimer’lı hastaların ya da hasta yakınlarının haber metinlerinde seslerine/görüşlerine yeterince yer verilmemesi de elde edilen diğer bulgular arasındadır

Anahtar Kelimeler

Alzheimer, demans, damgalama, metafor, nitel analiz

ALZHEIMER AND ALZHEIMER'S PATIENTS REPRESENTATION IN MEDIA

Öz

There are approximately 38 millions of people with Alzheimer's disease in the world and 350400 thousand in Turkey. Regarding to the growth rate of older population, it is estimated that there will be 115 millions of people with Alzheimer's Disease all over the world by 2050. According to World Health Organisation, Turkey is one of four countries which will have the most people with Alzheimer's Disease in 2050, Media, which is one of the leading means to benefit from personal and mass health education should give true and trustworthy information about health while regarding journalism ethics. This study aims to reveal how Alzheimer's disease and the people with Alzheimer's disease are represented in Turkish press. A total of 71 news articles on Alzheimer’s disease have been selected from Hürriyet, Sabah, Posta, Habertürk and Milliyet newspapers and the national and regional editions of the same between January 1- August 31, 2016 have been examined via qualitative content analysis method in the study. Acquired results reveal that Alzheimer's Disease is often associated with old age, portrayed as a progressive and dangerous disease and the patients are labeled as "the people who live in their own world with lack of communication". Degrading the protection ways of Alzheimers’s disease which is a neurologic illness which there is no exact known cause- to self effort and using resources without scientific reliability in the news are the ethical problems encountered. Disinclusion to voices/opinions of the people with Alzheimer's Disease and their relatives in the news texts is also among the other findings

Anahtar Kelimeler

Alzheimer’s disease, dementia, stigma, metaphor, qualitative analysis

Kaynakça

• Altıner, D. (2000). Bellek peşinde. İstanbul: Boyut Kitapları.
• Alzheimer’s Disease International. (2012). World Alzheimer report. Retrieved from https://www.alz.org/documents_custom/world_report_2012_final.pdf.
• Alzheimer’s Disease International. (2012b). World Alzheimer Report 2012 reveals stigma and social exclusion are major barriers for people with dementia and their carers. [News release].
• Retrieved from https://www.alz.co.uk/media/120921. zheimer’s Disease International. (2015). World Alzheimer report. Retrieved from https://www.alz.co.uk/research/WorldAlzheimerReport2015.pdf.
• Baral Kulaksızoğlu I. & Cankurtaran Şahin E. (2014) Dünya Alzheimer günü basın açıklaması. Türkiye Psikiyatri Derneği Bülteni.17(2), 17-18.
• Becerikli, S.Y. & Bozkurt, N. (2016). Damgalama ve medya. Numune Sağlık. Nisan-Mayıs- Haziran. s.35-41.
• Çınarlı, İ. (2008). Bilim ve sağlık haberciliği: kamu yararına doğru, ulaşılabilir ve kullanılabilir enformasyon iletimi ve sorumluluklar. Tüm yönleriyle medya ve iletişim içinde, Ed. M. Işık ve A. Erdem. Konya: Eğitim Kitabevi.
• Dalan Polat, G. (2013). Alzheimer hastalığının antropolojisi. Yayımlanmamış doktora tezi.
• Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü Antropoloji Anabilim Dalı. İstanbul: Yeditepe Üniversitesi. Dursun, Ç. (2007). Hak haberciliğinin doğası ve olanağı. İnsan hakları haberciliği içinde, Ed.
• S. Alankuş. İstanbul :IPS Vakfı Yayınları. s.105-128. Emre, M.(2006). 99 soruda Alzheimer Parkinson. İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Giddens, A. (2012). Sosyoloji. İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Gökçe, O. (2006). İçerik analizi kuramsal ve pratik bilgiler. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Johnstone, M.J. (2013). Alzheimer's disease, media representations and the politics of euthanasia: Constructing risk and selling death in an ageing society. New York, NY: Routledge.
• Kaptanoğlu, G. (2015). Çağdaş bilimi çaresiz bırakan illet. Retrieved from http://www.insanvekainat.net/insan/bilimi-caresiz-birakan-illet-alzheimer-1352.htm
• Kaya, A., Yüksel E., & Öğüt, P. (2011). Sağlık haberlerinde mucize tedaviler. Selçuk İletişim (1), 49-64.
• Kirkman, A.M. (2003). The media coverage of people with Alzheimer’s disease and related conditions. Alzheimers News. The National Newsletter of Alzheimers New Zealand Inc. 54, –11.
• Kirkman, A.M. (2006). Dementia in the news: Media coverage of Alzheimer’s disease.
• Australasian Journal on Ageing. 25(2), 74-79. doi:10.1111/j.1741-6612.2006.00153.x
• Lakoff, J. & Johnson, M. (2010). Metaforlar hayat anlam ve dil. (G.Y. Demir. Çev.), İstanbul
• Paradigma Yayıncılık. Mayring, P. (2011). Nitel sosyal araştırmaya giriş. Ankara: Bilgesu Yayınları. NHS http://www.nhs.uk/news/2011/08August/Pages/alzheimers-dementia-press-coverage.aspx (2011). Alzheimer’s in the news. Retrieved from
• Özkay, Ü.D., Öztürk, Y., & Can, Ö.D. (2011). Yaşlanan dünyanın hastalığı: Alzheimer hastalığı. Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. 18 (1), 35-42.
• Prout, R. (2012). Critical condition: Alzheimer's and identity in Carla Subirana's Nedar (2008). Journal doi:10.1080/14701847.2012.795692 and Latin American Studies. (2/3), 263.
• Selekler, K. (2010). Alois Alzheimer ve Alzheimer hastalığı. Turkish Journal of Geriatrics. 13, suppl.3, 3.
• Selekler, K. (2012). Alzheimer orta yaşta başlar. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Sontag, S. (2003). Metafor olarak hastalık Aids ve metaforları. (O. Akınhay. Çev.), İstanbul: Agora Yayınları.
• Soygür, H. & Özalp, E. (2007). Kitle iletişim araçları, ruhsal hastalıklar ve damgalama.
• Ruhsal hastalıklara yönelik tutumlar ve damgalama içinde, Ed. E.O. Taşkın. (s.241-252). İzmir: Meta Basım Matbaacılık. Taşkın, E.O. (2007). Ruhsal hastalıklarda damgalama ve ayrımcılık. Ruhsal hastalıklara yönelik tutumlar ve damgalama içinde, Ed. E.O. Taşkın. (s.17-31). İzmir: Meta Basım Matbaacılık.
• Türkiye Psikiyatri Derneği. (2014). Dünya Alzheimer hastalığı günü dünyada en fazla
• Alzheimer hastalığı görülecek olan dört ülkeden biri Türkiye [Basın açıklaması]. Retrieved from http://www.psikiyatri.org.tr/basin/324/dunya-alzheimer-hastaligi-gunu World Health Organisation. (2016). Draft WHO global action plan on the public health response http://www.who.int/mental_health/neurology/dementia/zero_draft_dementia_action_plan_5_0 _16.pdf dementia 2025. Retrieved from
• Yüksel, E., Yalçın Kaya, A., Koçak, A. & Aydın, S. (2014). Check Up Sağlık İletişimi Kaynak
• İleti ve Hedef Kitle Bağlamında Sağlık Konulu Yayınların Analizi. Konya: Literatürk Academia. Haberler Alzheimer: Başa alınan darbeye dikkat (2016, Mayıs 2). Hürriyet. saatte Alzheimer testi (2016, Ocak 05). Hürriyet.
• Akupunturla Alzheimer tedavisi (2016, Ağustos 09). Sabah. zheimer doku nakliyle bulaşıyor (2016, Ocak 31). Milliyet.
• Alzheimer Evi (2016, Mart, 20). Habertürk.
• Alzheimer hakkında az bilinenler (2016, Haziran 2). Milliyet.
• Alzheimer hakkında az bilinenler (2016, Şubat 02). Milliyet.
• Alzheimer hastaları için mucize içecek (2016, Mart 12). Milliyet.
• Alzheimer hastalığı tarihe karışıyor (2016, Temmuz 29). Milliyet.
• Alzheimer ile ilgili önemli gelişme (2016, Haziran 12). Hürriyet.
• Alzheimer ile savaşmanın 5 yolu (2016, Ağustos 2). Posta.
• Alzheimer ile savaşmanın 5 yolu (2016, Nisan 21). Sabah.
• Alzheimer kadınlarda daha etkili (2016, Mart 24). Posta.
• Alzheimer nakille bulaşabilir iddiası (2016, Ocak 31). Habertürk.
• Alzheimer önlenebilir mi? (2016, Mayıs, 17). Hürriyet.
• Alzheimer savaşçısı (2016, Haziran 29). Posta.
• Alzheimer tedavisinde yeni umut (2016, Mart 18). Habertürk.
• Alzheimer ve ALS’nin nedeni bulundu: Yosun (2016, Ocak 1). Posta.
• Alzheimer zihne Parkinson vücuda hâkim oluyor (2016, Mart 12). Milliyet.
• Alzheimer’a implantlı çözüm (2016, Mart 24). Sabah.
• Alzheimer’a kanser tedavisi (2016, Şubat 14). Hürriyet.
• Alzheimer’da umut ışığı (2016, Nisan 20). Hürriyet.
• Alzheimer’da yeni umut protein aşısı (2016, Nisan 20). Sabah.
• Alzheimer’ı 20 yıl önceden teşhis edecekler (2016, Ocak 28). Hürriyet.
• Alzheimer’ı nedeni kan beyin bariyeri olabilir (2016, Haziran 2). Sabah.
• Alzheimer’ı önleyen meslekler (2016, Temmuz 26). Milliyet.
• Alzheimer’ın çaresi kolesterol ilaçları mı? (2016, Şubat 14). Habertürk.
• Alzheimer’ın düşmanı (2016, Mayıs 5). Posta.
• Alzheimer’ın düşmanı enginar (2016, Ocak 14). Posta.
• Alzheimer’ın ilacı beyin enzimi olabilir (2016, Haziran 05). Sabah.
• Alzheimer’ın mavi başlangıç noktası bulundu (2016, Şubat 18). Habertürk.
• Alzheimer’ın nedeni Y kromozomu kaybı (2016, Mayıs 25). Sabah.
• Alzheimer’ın sonu geliyor (2016, Şubat 23). Milliyet.
• Balık Alzheimer’ı engelliyor (2016, Şubat, 9). Habertürk.
• Çocukken tespit edilebilir (2016, Temmuz 17). Posta.
• Çok iş hafızaya yarıyor (2016, Mayıs 20). Posta.
• Demans Dostları Mersin’de buluştu (2016, Mart 6). Hürriyet Çukurova.
• Gözden Alzheimer’a erken tanı (2016, Mayıs 29). Hürriyet.
• Gündüz kreşte gece evdeler (2016, Şubat 01). Habertürk.
• İdrardan Alzheimer (2016, Ocak 16). Hürriyet.
• Kırmızı mucize (2016, Temmuz 29). Posta.
• Koku almamak Alzheimer habercisi olabilir (2016, Ağustos 23). Hürriyet.
• Koza Lions’un yardım konseri (2016, Haziran 04). Hürriyet Bursa.
• Obezlerin beyni çabuk yaşlanıyor (2016, Ağustos, 6). Milliyet.
• Sevgi İzi projesi Gemlik’te başladı (2016, Şubat 4). Hürriyet Bursa.
• Uçuk virüsü Alzheimer’a mı yol açıyor? (2016, Ekim 3). Habertürk.
• Uzun süre mide ilacı kullanmak bunama yapıyor (2016, Nisan 17). Posta.
• Yaban mersinini unutma (2016, Mart 16). Posta.
• Yaşlılar için kreş (2016, Şubat, 23). Milliyet.
• Yaşlıların İhtiyacı Bakıcı Personel (2016, Nisan, 10). Milliyet
• Yeni iddia Aşırı zayıflık Alzheimer’a neden olabilir (2016, Ağustos 4). Habertürk.
• Zerdeçal ye ki unutmayasın (2016, Mayıs, 22). Hürriyet. Son Notlar Habertürk, 14.02.2016 Hürriyet, 15.02.2016 Milliyet, 12.03.2016 Habertürk, 04.08.2016
• “Alzheimer uzun ömrün en tehlikeli ve en korkulan sonuçlarından biri. Ortalama yaşam süresi uzayıp yaşlılıkta geçirilen süre belirginleştikçe yani 70’li yıllar geçilip de 80’ler ve 90’lara yaklaştıkça Alzheimer’a yakalanma sıklığı artıyor” (Alzheimer Önlenebilir mi? Hürriyet, 17.05.2016)
• “Yaşlılık hastalığı” (Habertürk, 02.08.2016).
• “Bunama hastalığı” (Hürriyet, 5.02.2016).
• “Alzheimer nakille bulaşabilir iddiası” (Habertürk, 31.01.2016), “Uçuk virüsü Alzheimer’a mı yol açıyor?” (Habertürk, 03.2016), “Alzheimer: Başa alınan darbeye dikkat” (Hürriyet, 05.02.2016), “Alzheimer ve ALS’nin nedeni bulundu: Yosun”
• (Posta, 26.01.2016), “Uzun süre mide ilacı kullanmak bunama yapıyor” (Posta, 17.04.2016), “Alzheimer doku nakliyle bulaşıyor” (Milliyet, 31.01.2016)
• “Alzheimer’ın nedeni Y kromozomu kaybı” (Sabah, 25.05.2016), “Alzheimer’ı nedeni kan beyin bariyeri olabilir” (Sabah, 06.2016)
• “Alzheimer hakkında az bilinenler” (Milliyet, 02.05.2016), “Yeni iddia Aşırı zayıflık Alzheimer’a neden olabilir” (Habertürk, 08.2016), “Obezlerin beyni çabuk yaşlanıyor” (Milliyet, 06.08.2016), “Çok iş hafızaya yarıyor” (Posta, 20.05.2016)
• “Alzheimer kadınlarda daha etkili” (Posta, 24.03.2016)
• “Alzheimer ile savaşmanın 5 yolu” (Posta, 02.08.2016)
• “Alzheimer önlenebilir mi? (Osman Müftüoğlu, Hürriyet, 17.05.2016)
• “Balık Alzheimer’ı engelliyor” (Habertürk, 09.02.2016)
• “Zerdeçal ye ki unutmayasın” (Hürriyet, 22.05.2016)
• “Alzheimer’ın düşmanı enginar” (Posta, 14.01.2016), “Yaban mersinini unutma” (Posta, 16.03.2016), “Alzheimer’ın düşmanı”
• (Posta, 05.05.2016), “Alzheimer savaşçısı” (Posta, 29.06.2016), “Kırmızı mucize” (Posta, 29.07.2016)
• “Alzheimer ile savaşmanın 5 yolu” (Sabah, 21.04.2016)
• “Alzheimer’ı önleyen meslekler” (Milliyet, 26.07.2016)
• “Alzheimer hakkında az bilinenler” (Milliyet, 02.05.2016), “Çocukken tespit edilebilir” (Posta, 17.07.2016), “Alzheimer’ın mavi başlangıç noktası bulundu” (Habertürk, 18.02.2016)
• “Koku almamak Alzheimer habercisi olabilir” (Hürriyet, 23.08.2016)
• “3 saatte Alzheimer testi” (Hürriyet, 05.01.2016), “Gözden Alzheimer’a erken tanı” (Hürriyet, 29.05.2016), “Alzheimer’ı 20 yıl önceden teşhis edecekler” (Hürriyet, 28.01.2016), “İdrardan Alzheimer” (Hürriyet, 16.01.2016), “Alzheimer ile ilgili önemli gelişme” (Hürriyet, 12.06.2016)
• “Alzheimer’da umut ışığı” (Hürriyet, 20.04.2016), “Alzheimer tedavisinde yeni umut” (Habertürk, 18.03.2016)
• “Alzheimer’da yeni umut protein aşısı” (Sabah, 20.04.2016)
• “Alzheimer’a kanser tedavisi” (Hürriyet, 14.02.2016), “Alzheimer’ın çaresi kolesterol ilaçları mı?” (Habertürk, 14.02.2016)
• “Alzheimer’ın ilacı beyin enzimi olabilir” (Sabah, 05.06.2016), “Alzheimer’a implantlı çözüm” (Sabah, 24.03.2016)
• “Akupunkturla Alzheimer tedavisi” (Sabah, 09.08.2016)
• “Alzheimer hastaları için mucize içecek” (Milliyet, 212.03.2016)
• “Alzheimer hastalığı tarihe karışıyor” (Milliyet, 29.07.2016)
• “Alzheimer’ın sonu geliyor” (Milliyet, 23.02.2016)
• “Alzheimer zihne Parkinson vücuda hâkim oluyor” (Milliyet, 12.03.2016)
• “Yaşlılar için ‘kreş” (Milliyet, 23.02.2016)