Causality Problem By David Hume and Gazali

Yıl 2015, Cilt: 5 Sayı: 2, 1 - 11, 11.08.2015

Abdurazzak Dursun

Öz

In this article it is tried to clarify the thoughts of 18th century’s Scottish philosopher David Hume’s and 11th century’s ıranian islamic philosopher Gazali’s about causality problem. Causality is commonly being identified as “an event and the effects are interconnected to eachother in a particular way, there is always a reason for anything in the nature or that everthing can be explained by attributing to an event, the assertion that the same causes will give the same result at the same conditions or the principle, which states the obligation of the relation between the event and effect”. Causality problem has been a topic of discussion throughout the history of philosophy. Gazzali explains causality as evitable by associating with the puissance of almighty God and habit. On the other hand, David Hume associated causality with habits and inclinations. So, he came to the same conclusion and criticised causality. Nothwithstanding they had similiar ideas, it is revealed that they are differences in terms of understanding and interpreting. At the present time, it is known that the effects of this two thinkers still have an important place

Anahtar Kelimeler

David Hume, Gazali, Causality, Thought, Cause-Effect, Habit

DAVID HUME VE GAZALİ’DE NEDENSELLİK PROBLEMİ

Öz

Bu çalışmada 18 yüzyıl İskoç filozofu David Hume ile 11 yüzyıl İran’lı İslam filozofu Gazali’nin nedensellik
problemi ile ilgili görüşleri açıklanmaya çalışılmıştır. Nedensellik genel olarak olay ve olguların
birbirine belli bir şekilde bağlı olması, doğadaki her şeyin bir nedeninin olması veya her şeyin bir
nedene bağlanarak açıklanabilecek olması, aynı nedenlerin aynı koşullarda aynı sonuçları vereceği
iddiası, nedenle etki arasındaki bağlantının zorunluluğunu ifade eden ilke’ olarak tanımlanmaktadır.
Nedensellik problemi felsefe tarihi boyunca tartışılan bir konu olmakla beraber Gazali, nedenselliği
Allah’ın yüce kudretine ve alışkanlığa bağlamak suretiyle zorunlu bir durum olmadığını belirtir. David
Hume ise nedenselliği alışkanlıklara ve eğilimlere bağlamak suretiyle farklı yöntemlerle Gazali
ile aynı sonuca varıp nedenselliği eleştirmiştir. Hem Gazali hem de Hume, nedensellik konusunda
benzer fikirlere sahip olsalar da anlama ve anlamlandırma açısından farklılıkları olduğu açıkça görülmektedir. Günümüzde de Hume ve Gazali’nin etkilerinin önemli yere sahip olduğu bilinen bir
gerçektir.

Anahtar Kelimeler

David Hume, Gazali, Nedensellik, Düşünce, Neden-Etki, Alışkanlık

Kaynakça

• Abrahamov, B. (2009). Gazali’nin Nedensellik Teorisi, (Çev.Yaşar Türkben), e-makâlât Mezhep Araştırmaları II.
• Akarsu, B. (1998). Felsefi Terimler Sözlüğü, İnkılap Yayınları, İstanbul.
• Ayçiçek, B. (2012). Gazali ve Felsefe, İstikamet Dergisi, Sayı.4.
• Cevizci, A. (2002) Felsefe Sözlüğü, Paradigma Yayınları, İstanbul.
• Copleston, F.(1990). Çağdaş Felsefe cilt 5 İngiliz Filozofları bölüm c Hume, (Çev.Aziz Yardımlı), İdea Yayınları, İstanbul.
• Demircioğlu, A. (2008). Eleştiri ve Şüphe Temelinde Gazali’de Bilgi Meselesi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Felsefe Grubu Eğitimi Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Gazali, İ.(2002). Tehafüt-el Felasife, çev.Bekir Sadak, Ahsen Yayınları, İstanbul.
• Gecegider, N. (2011). David Hume ve Kant’ta Nedensellik Sorunu, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Isparta.
• Hançerlioğlu, O.(1993). Felsefe Ansiklopedisi Kavramlar ve Akımlar, Remzi Kitapevi, İstanbul.
• Hume, D.(1976). İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Soruşturma, (Çev.Oruç Aruoba), Hacettepe Üniversitesi Yayınları, Ankara.
• Şekerci, A. E. (2009). Gazali ve David Hume’da Nedensellik, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlahiyat Ana Bilim Dalı Felsefe ve Din Bilimleri Bilim Dalı Doktora Tezi, İstanbul.
• Türkben, Y. (2012). Gazali ve Nedensellik, Elis Yayınları, Ankara.
• Vural, M. (2004). Gazali Felsefesinde Bilgi ve Yöntem, Ankara Okulu Yayınları, Ankara.
• Yazıcı, S. (2010). Gazali ve Hume: Nedensellik ve Mucize Üzerine, Uluslararası İnsan Bilimleri Der- gisi, Cilt 7, Sayı.2.