TASARIM İLKELERİ AÇISINDAN BİR YÖRÜK HALISININ ANALİZİ

Yıl 2018, Cilt: 8 Sayı: 1, 87 - 106, 31.01.2018

Şuayyip Yücel

Öz

Bu
çalışmanın amacı, Türklerin dünya medeniyetine kazandırdığı halı sanatının bir çeşidi
olan Yörük halısını tasarım ilkeleri açısından analiz etmektedir. Tasarım
ilkelerinden armoni (uyum), ritim, örüntü, tamamlama, örtüşme, denge, zıtlık (kontrast),
oran, baskınlık (vurgu), hareket, tekrar ve ekonomi araştırmanın kapsamını
oluşturmaktadır. Yörük halısı görsel imaj analizinin karma yöntemlerinden biri
olan kompozisyon yöntemi (formel, biçimsel) ile incelenmiştir. Bu yöntem
imajları renk, ton, birlik ve zıtlık gibi düzenleme ilkeleri çerçevesinde
inceler (Duncum, 2017, s. 11). Diğer bir deyişle araştırmada, sanatın
elemanlarının (renk, şekil vb.) halı üzerinde tasarım ilkeleriyle nasıl
düzenlendiği sorusuna cevap aranmıştır. Türkiye'nin değişik bölgelerinde
dokunan halılar tasarımlarındaki farklılıklar nedeniyle; Uşak, Lâdik ve Milas
vb. halıları olarak adlandırılır (Bk. Aslanapa, 2005). Bu çalışmada Türk halı sanatında
önemli bir yeri olan Yörük halısı örneklem olarak seçilmiştir. Seçilen halı,
görsel olarak dijital ortamda "vektörel uzantılı imaj" olarak yeniden
oluşturulmuştur. Oluşturulan bu imajdan elde edilen görsel veriler gruplara,
renklere, parçalara ayrılmıştır. Yörük halısının renk şemaları ve motiflerinin
kurgusal düzeni ortaya çıkartılmıştır. Pek az renk (6 renk) ve motif (12 motif)
kullanılmasına rağmen tasarımda büyük bir zenginlik olduğu görülmüştür. Bu
motif ve renklerin biçimsel kurgusu neredeyse sanatın tüm organizasyon
ilkelerini karşılamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yörük Halısı, Biçimsel Analiz, Tasarım İlkeleri, İmaj Analizi, Kompozisyon Yöntemi

Analysis of The Yörük Carpet in Terms of Design Principles

Öz

The purpose of this study is to examine in terms of
design principles the "Yörük carpet", which is a kind of
carpet art that the Turks brought to world civilization. The scope of the
research constitutes harmony, rhythm, pattern, complement, overlap, balance, contrast,
proportion, emphasis, movement, repetition and economy of design principles.
The Yörük carpet has examined by composition method (formal) which is one of
the mixed methods of visual image analysis. This method examines images based
on arrangement
principles such as color, tone and contrast, etc. (Duncum, 2017, p.11). In
other words, an answer has been sought to ask how the elements of art (color,
shape, etc.) are arranged with design principles on the carpet. Because of differences in the
design of the carpets woven in different regions of Turkey; Uşak, Lâdik ve
Milas etc. is called on the carpets (Aslanapa,
2005). In this study, Yörük carpet, which has an important
place in Turkish carpet art, was chosen as a sample. The selected carpet was
visually recreated as a "vector extension image" in digital media.
The visual data obtained from this created image is divided into groups,
colors, segments. The fictional pattern of the color schemes and motifs of the
nomadic carpet is revealed. Despite the use of very few colors (6 colors) and
motifs (12 motifs) it has been seen that there is a great wealth in design. This
motif and the formal styling of the colors almost meet all the organizational
principles of art.

Anahtar Kelimeler

Yörük Carpet, Formal Analysis, Image Analysis, Design Principles, Composition Method

Kaynakça

• Aslanapa, O. (2005). Türk Halı Sanatının Bin Yılı. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Atalayer, F. (1994). Temel Sanat Öğeleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Ateş, M. (1995). Turkse Tapijten De Taal van Motieven en Syblolen. Carpet Catalogue. Antalaya: Symbol Carpet.
• Bigalı, Ş. (1999). Resim Sanatı. Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Buyurgan, S. ve Buyurgan, U. (2001). Sanat Eğitimi ve Öğretimi. Ankara: Dersal Yayıncılık.
• Civcir, E. (2015). Temel Tasarım ve Tasarım İlkeleri. Ankara: Akademisyen Kitabevi.
• Duncum, P. (2017). Görsel Yorumlama İmaj Analizine Giriş Karma Yöntemlerin Değeri Üzerine. S. D. Erişti (Edt.), Görsel Araştırma Yöntemleri Teori, Uygulama ve Örnek (11) Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Ellis, F. E., (1951). Some Basıc Prıncıples Involved In Art, Colour And Desıgn In Fabrıcs, Journal of the Textile Institute (Proceedings), 42(11), 963-983.
• Griffin, J., Harper, P., Trigg, D., ve Williams E. (2014). The Twenty First Century Art Book. Lee Beard ve Rebecca Morilli (Edt.), (254) . Londra; Phaidon Publisher.
• Kang, C. (2014). Wallflowers: Tapestry, Painting, and the Nabis in Fin-de-siècle France, (Ph.D. Dissertations & Theses), New York University, Institute of Fine Arts, United States/New York.
• Karafel, L. (2010). Raphael's all'antica tapestries for Pope Leo X: Art, culture, and politics in early sixteenth-century Rome (Ph.D. Dissertations & Theses, ProQuest Dissertations Publishing), New York University, Institute of Fine Arts, United States/New York.
• Kim, Young D. (2016). Lotto's Carpets: Materiality, Textiles, and Composition in Renaissance Painting, Journal The Art Bulletin, 98(2), 181-212.
• Mack, Rosamond E. (2004). Orıental Carpets In Italıan Renaıssance Paıntıngs: Art Objects And Status Symbols, The Magazine Antiques, 166,(6), 82-89.
• MacKenzie, A Fiona D, (2004). Place And The Art Of Belonging, Cultural Geographies, 11(2), 115-137.
• Ng, Frankie M C ve Zhou, J.,(2006). Digital Jacquard Textile Design In A Colorless Mode, Research Journal of Textile and Apparel; 10(2), 36-42.
• Ocvirk, O. G., Stinson, R. E., Wigg, P. R., Bone, R. O. ve Cayton, D. L. (2015). Sanatın Temelleri Teori ve Uygulama. (Çev. N. Kuru, A. Kuru). N.E. Yılmaz (Edt). İzmir: Karakalem Kitabevi Yayınları.
• Özol, A. (2012). Sanat Eğitimi ve Tasarımda Temel Değerler. İstanbul: Pastel Yayıncılık.
• Perdahçı, N. (2011). XVI-XVIII. Yüzyıl Avrupa Resim Sanatı’nda Uşak Halıları. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(1), 275-291.
• Redgrave, Gilbert R. (1882). The Principles of Design for Carpets and Hangings, The Decorator and Furnisher, 1(3), 74-76.
• Shafer, A. (2013). Thinking Through Egyptian Tradition: The Potential of Pre-Colonial Craft Working Methods in Art Education, Art Education, 66(4), 43-50.
• Sözen, M. ve Tanyeli, U. (1999). Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Stokrocki, M. Kırışoğlu, O.(1999). Art criticism in Turkey: Prospects and problems of exploring a tapestry, Art Education; 52(1), 32-39.
• Stokrocki, M. (2014). Art Treasure Quests in Second Life: A Multi-Literacy Adventure, Art Education, 67(2), 37-42.
• Turani, A. (1995). Sanat Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Zelanski, P. ve Fisher M. P. (1996). Design Principles and Problems. C. P. Klein (Edt). Boston: Wadsworth.
• http://lopificio.it/2916/ Erişim Tarihi ve Saati 08. Şubat 2017, 19.20.
• https://www.nationalgallery.org.uk/paintings/hans-holbein-the-younger-the-ambassadors Erişim Tarihi ve Saati: 12 Ağustos 2017, 16.30.