19. YÜZYILDAN GÜNÜMÜZE ERBAA YÖRESİNDEKİ GÖÇ HAREKETLERİ

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 1, 21 - 34, 24.01.2019

Yusuf Yılmaz

Öz

Doğu ile Batı arasında, önemli göç yolları üzerinde bulunan Erbaa, ılıman iklimi ve verimli topraklara sahip olması nedeniyle tarih boyunca pek çok göç hareketine sahne olmuştur. Yöreye bilinen ilk göç hareketinin, Malazgirt Savaşı (1071)’nın akabinde gerçekleştiği bilinse de, bu konuyla ilgili en doğru ve ayrıntılı veriler 19. Yüzyıl ve sonrasına aittir. Osmanlı-Rus savaşları neticesinde, çoğunlukla Balkanlar ve Kafkaslar’dan hareket eden göçmen kitlelerinin önemli duraklarından biri de Erbaa ve çevresi olmuştur. Ağırlıklı olarak Çerkez göçmenlerden oluşan bu yer değiştirme hareketine, az da olsa Gürcüler de katılmışlardır. Yöre ve yakın çevresine Balkan Savaşları (1911-1912) ve Lozan Barış Antlaşması (1923)’ndan sonraki dönemlerde ise Selanik Mübadilleriyle, Boşnak ve Arnavut göçmenler yerleştirilmişlerdir. Erbaa, günümüzde ise gelişen sanayisi ve çevresine göre bir çekim merkezi olması, vs. gibi nedenlerden dolayı, özellikle çevresindeki dağ köylerinden ve yakın ilçelerden göç almaktadır. Çalışmada temel amaç, 19. Yüzyıldan itibaren günümüze kadar ki süreçte yaşanan Anadolu’ya yönelen göç hareketlerinin Erbaa bağlamında ele alınmasıdır. Bunun için, konuyla ilgili geniş bir literatür taraması yapılarak, yayımlanmış kitap, tez, makale ve bildiriler incelenmiştir. Cumhuriyet Dönemi’nde gerçekleşen göç hareketleriyle ilgili akademik çalışmaların yanısıra, TÜİK’ten veriler alınmış ve bu veriler ArcGIS 10.5 ve Mapchart programlarıyla haritalanmıştır. Ayrıca ilgili konularda yerinde gözlem ve mülakat yöntemleri kullanılarak, bilgiler desteklenmiştir. Çalışma yöreyle ilgili bu konudaki ilk makale çalışması açısından önemlidir.

Anahtar Kelimeler

İskân, Çerkez, Mübadele, Göçmen, Erbaa, Göç

Migration Movements in the Erbaa Region from the 19th Century to the Present

Öz

Erbaa, located on major migration routes between East and West, has been the scene of many immigration movements throughout history due to its temperate climate and fertile lands. Although it is known that the first migrant movement known to the locality was followed by the Battle of Malazgirt (1071), the most accurate and detailed information on this subject belongs to the 19th Century and later. As a result of the Ottoman-Russian wars, one of the important stops of immigrant masses, mostly from the Balkans and the Caucasus, was Erbaa and its surroundings. Georgians also participated in this displacement movement, which is mainly composed of Circassian immigrants. The Balkan wars (1911-1912) and the Lausanne Peace Treaty (1923) were settled in the vicinity of the region and close to the Thessaloniki Emigrants and Albanian immigrants. Erbaa is now a developing center for the developing industry and its environment, etc. especially from the surrounding mountain villages and nearby provinces. The main aim of the study is to deal with the immigration movements towards Anatolia, which have been in daily process since the 19th century, in the context of Erbaa. For this, a comprehensive literature search on the subject has been conducted and published books, theses, articles and reports have been examined. In addition to academic studies on migrant movements during the Republican Period, data were taken from TUIK and mapped with ArcGIS 10.5 and Mapchart programs. In addition, information has been supported using relevant on-site observation and interview methods. The first article on this subject in terms of study area is important for the study.

Anahtar Kelimeler

Erbaa, Settlement, Circassian, Population Exchange, Migration, Migrant

Kaynakça

• Aktaş, E. (2009). 19. yüzyılın son çeyreğinde Tokat (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gaziosmanpaşa Üniversitesi Tarih Anabilim Dalı, Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı, Tokat.Bulut, İ. (1992). Erbaa Ovası ve çevresi: Beşeri ve İktisadi Coğrafya açısından bir araştırma (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.Demir, M. (2013). Kars Kent Coğrafyası (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.Doğanay, H. (1980). Dıştan Anadolu’ya göçün nüfus artışı üzerindeki etkilerine genel bir bakış. Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi, 2(12), Atatürk Üniversitesi Yayınları, Sevinç Matbaası, 351-378. Duman, Ö. (2009). Atatürk döneminde Balkan göçmenlerinin iskân çalışmaları (1923-1938). Ankara Üniversitesi, Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 43, 473-490.İpek, N. (1997). Kafkaslar’daki nüfus hareketleri. Türkiyat Mecmuası, 20, 273-313.Kazgan, G. (1970). Milli Türk Devletinin kuruluşu ve göçler. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 30(1-4), 313-331. Özdemir, M. (2007). I. Dünya Savaşı sırasında Osmanlı ülkesinde yaşanan göç hareketleri (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlke ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, İzmir.Şahin, C. (2012). İstanbul’da Tokatlılar: Bir iç göç üzerine gözlemler. Tokat Sempozyumunda sunulan bildiri. C. II. (haz.) Ali Açıkel, vd. Tokat, Türkiye, 01-03 Kasım.