TÜRKİYE’DEKİ İLLERİN EDAS VE WASPAS YÖNTEMLERİ İLE YAŞANABİLİRLİK KRİTERLERİNE GÖRE SIRALANMASI

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 1, 177 - 200, 24.01.2019

Aşır Özbek

Öz

Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV); birbirini etkileyebilen kriterlere göre karar seçenekleri arasından en uygun olan alternatifi belirleme süreci olarak tanımlanmaktadır. ÇKKV yöntemlerinin birçok kriteri dikkate almasından dolayı Türkiye’deki illerin yaşanabilirlik sıralamasını belirlemede en uygun tekniklerden bir tanesi olduğu anlaşılmaktadır. Bu çalışma ile Türkiye’deki iller, yaşanılabilirlik kriterlerine göre EDAS (Evaluation based on Distance from Average Solution) ve WASPAS (Weighted Aggregated Sum Product Assessment) yöntemlerine göre sıralanmıştır. İllerin yaşanabilirlik kriterlerine göre sıralanmasında altyapı hizmetlerine erişim, çalışma hayatı çevre, eğitim, gelir ve servet, güvenlik, konut, sağlık, sivil katılım, sosyal yaşam ve yaşam memnuniyeti kriterleri kullanılmıştır. İllerin sıralanmasında TÜİK’in 2015 yılında yayımlamış olduğu Türkiye’deki İllerde Yaşam Endeksi verileri kullanılmış ve bulgular bu endeks ile karşılaştırılmıştır. Yaşanabilirlik noktasında sıralamaların üst seviyelerinde yer alan illerin Türkiye’nin Batı, alt sıralarda yer alan illerin ise Güneydoğu ve Doğu bölgelerinde yer aldığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Çok Kriterli Karar Verme, ÇKKV, EDAS, WASPAS, Yaşanılabilir İller

Ranking of the Provinces in Turkey by Livability Criteria via EDAS and WASPAS Methods

Öz

Multi-Criteria Decision Making (MCDM) be defined as the process by which the most suitable one of the decision alternatives is determined. Taking various criteria into consideration, MCDM techniques seem to be among the most suitable in the determination of the livability ranking of the provinces in Turkey. This study aims to rank the provinces in Turkey according to the livability criteria by EDAS (Evaluation based on Distance from Average Solution) and WASPAS (Aggregated Weighted Sum-Product Assessment). Access to infrastructure services, civic participation, education, environment, health, housing, income and wealth, life satisfaction, security, social life, and working life criteria were taken into consideration in the ranking process of the provinces in Turkey by livability. In the ranking of provinces, the living index data related to the provinces in Turkey issued by TURKSTAT (Turkish Statistical Institute) in 2015 were used, and the findings were compared with the indices. The results show that the provinces located in western Turkey are at the top while those located in the east and southeast are at the bottom.

Anahtar Kelimeler

Multi Criteria Decision Making, MCDM, EDAS, WASPAS

Kaynakça

• Adalı, E. A. ve Işık, A. T. Bir Tedarikçi Seçim Problemi İçin SWARA ve WASPAS Yöntemlerine Dayanan Karar Verme Yaklaşımı. International Review Of Economics And Management, 5(4), 56-77. DOI: 10.18825/iremjournal.335408.
• Alpaykut, S. (2017). Türkiye'de İllerin Yaşam Memnuniyetinin Temel Bileşkenler Analizi Ve Topsıs Yöntemiyle Ölçümü Üzerine Bir İnceleme. SDÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29(4),367-395.
• Ayyıldız, E. ve Demirci, E. (2018). Türkiye'de Yer Alan Şehirlerin Yaşam Kalitelerinin Swara Entegreli Topsıs Yöntemi İle Belirlenmesi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (30), 67-87.
• Chakraborty, S., ve Zavadskas, E.K. (2014). Applications of WASPAS method in manufacturing decision making. Informatica, 25(1), 1-20
• Chatterjee, P. ve Chakraborty, S. (2012). Material Selection Using Preferential Ranking Methods. Materials and Designs, 35, 384-393.
• Chatterjee, P., Banerjee, A., Mondal, S., Boral, S. ve Chakraborty, S. (2018). Development of A Hybrid Meta-Model For Material Selection Using Design Of Experiments and EDAS Method. Engineering Transactions, 1-21.
• Dėjus, T. ve Antuchevičienė, J. (2013). Assessment of health and safety solutions at a construction site. Journal of Civil Engineering and Management, 19(5), 728-737.
• Ecer, F. (2018). An integrated Fuzzy AHP and ARAS model to evaluate mobile banking services. Technological and Economic Development of Economy, 24(2), 670-695.
• Ecer, F. (2018). Third-party logistics (3PLs) provider selection via Fuzzy AHP and EDAS integrated model. Technological and Economic Development of Economy, 24(2), 615-634.
• Emovon, I., Norman, R. A., Murphy, A. J., ve Okwu, M. O. (2018). Application of Waspas in Ehancing Reliability Centered Maintenance for Ship System Maintenance. Journal of Engineering and Technology (JET), 9(1).
• Ghorabaee, M. K., Zavadskas, E. K., Amiri, M.,ve Esmaeili, A. (2016). Multi-criteria evaluation of green suppliers using an extended WASPAS method with interval type-2 fuzzy sets. Journal of Cleaner Production, 137, 213-229.
• Guitouni, A. ve Martel, J. M. (1998). Tentative guidelines to help choosing an appropriate MCDA method. Europen Journal of Operational Research, 109(2), 501-521.
• Hashemkhani Zolfani, S., Aghdaie, M.H., Derakhti, A., Zavadskas, E.K., ve Varzandeh, M.H.M. (2013). Decision making on business issues with foresight perspective; an application of new hybrid MCDM model in shopping mall locating. Expert Systems with Applications, 40(17), 7111-7121.
• Juodagalvienė, B., Turskis, Z., Šaparauskas, J. VE Endriukaitytė, A. (2017). Integrated multi-criteria evaluation of house’s plan shape based on the EDAS and SWARA methods. Engineering Structures and Technologies, 9(3), 117-125.
• Kahraman, C., Keshavarz Ghorabaee, M., Zavadskas, E. K., Cevik Onar, S., Yazdani, M. ve Oztaysi, B. (2017). Intuitionistic fuzzy EDAS method: an application to solid waste disposal site selection. Journal of Environmental Engineering and Landscape Management, 25(1), 1-12.
• Karaatlı, M., Ömürbek, N., Budak, İ. ve Dağ, O. (2015). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri İle Yaşanabilir İllerin Sıralanması. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (33), 215-228.
• Karabašević, D., Stanujkić, D., Urošević, S., & Maksimović, M. (2016). An Approach to Personnel Selection Based on SWARA and WASPAS Methods. Journal of Economics, Management and Informatics, 7(1), 1-11.
• Karabasevic, D., Zavadskas, E.K., Stanujkic, D., Popovic, G., Brzakovic, M. (2018), An Approach to Personnel Selection in the IT Industry Based on the EDAS Method, Transformations in Business & Economics, 44, s. 54-65.
• Karande, P., Zavadskas, E.,ve Chakraborty, S. (2016). A study on the ranking performance of some MCDM methods for industrial robot selection problems. International Journal of Industrial Engineering Computations, 7(3), 399-422.
• Keshavarz Ghorabaee, M., Zavadskas, E. K., Amiri, M. ve Turskis, Z. (2016). Extended EDAS method for fuzzy multi-criteria decision-making: an application to supplier selection. International journal of computers communications & control, 11(3), 358-371.
• Keshavarz Ghorabaee, M., Zavadskas, E. K., Olfat, L. ve Turskis, Z. (2015). Multi-criteria inventory classification using a new method of evaluation based on distance from average solution (EDAS), Informatica, 26(3), 435-451.
• Lashgari, S., Antuchevičienė, J., Delavari, A. ve Kheirkhah, O. (2014). Using QSPM and WASPAS methods for determining outsourcing strategies. Journal of Business Economics and Management, 15(4), 729-743.
• Mathew, M. ve Sahu, S. (2018). Comparison of new multi-criteria decision making methods for material handling equipment selection. Management Science Letters, 8(3), 139-150.
• Mavi, B. (2011). Seksen Bir İlin Yaşam Kalitesi Araştırması. CNBC-e Business Dergisi, Eylül 2011, 64-98.
• Stanujkic, D., Zavadskas, E. K., Ghorabaee, M. K. ve Turskis, Z. (2017). An extension of the EDAS method based on the use of interval grey numbers. Studies in Informatics and Control, 26(1), 5-12.
• Stević, Ž., Pamučar, D., Vasiljević, M., Stojić, G. ve Korica, S. (2017). Novel integrated multi-criteria model for supplier selection: Case study construction company. Symmetry, 9(11), 279. doi:10.3390/sym9110279.
• Stević, Ž., Vasiljević, M., Zavadskas, E. K., Sremac, S. ve Turskis, Z. (2018). Selection of carpenter manufacturer using fuzzy EDAS method. Engineering Economics, 29(3), 281-290.
• Stojić, G., Stević, Ž., Antuchevičienė, J., Pamučar, D. ve Vasiljević, M. (2018). A Novel Rough WASPAS Approach for Supplier Selection in a Company Manufacturing PVC Carpentry Products. Information, 9(5), 121.
• Turskis, Z., Zavadskas, E. K., Antucheviciene, J. ve Kosareva, N. (2015). A hybrid model based on fuzzy AHP and fuzzy WASPAS for construction site selection. International Journal of Computers Communications & Control, 10(6), 113-128.
• TÜİK: http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=24561 (Erişim Tarihi: 24.10.2018)
• Ulutaş, A (2017). Edas Yöntemi Kullanılarak Bir Tekstil Atölyesi İçin Dikiş Makinesi Seçimi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 9(2), 169-183.
• Uysal, F. N., Ersöz, T. ve Ersöz, F. (2017). Türkiye’deki İllerin Yaşam Endeksinin Çok Değişkenli İstatistik Yöntemlerle İncelenmesi. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 9(1), 49-65.
• Whoqol Group. (1998). Development of the World Health Organization WHOQOL-BREF quality of life assessment. Psychological medicine, 28(3), 551-558.
• Yüce, H. U. (2018). Türkiye’deki Yaşanılabilir İller Sıralaması, İstanbul Ticaret Üniversitesi, Dış Ticaret Enstitüsü Working Paper Series, WPS NO/ 160 / 2018 - 04, 1-18.
• Zavadskas, E. K., Antucheviciene, J., Šaparauskas, J. ve Turskis, Z. (2013). Multi-criteria assessment of façades’ alternatives: Peculiarities of ranking methodology, Procedia Engineering 57, 107–112.
• Zavadskas, E. K., Kalibatas, D. ve Kalibatiene, D. (2016). A multi-attribute assessment using WASPAS for choosing an optimal indoor environment. Archives of Civil and Mechanical Engineering, 16(1), 76-85.
• Zavadskas, E. K., Turskis, Z., Antucheviciene, J. ve Zakarevicius, A. (2012). Optimization of weighted aggregated sum product assessment. Elektronika ir elektrotechnika, 122(6), 3-6.
• Zolfani, S. H., Aghdaie, M. H., Derakhti, A., Zavadskas, E. K. ve Varzandeh, M. H. M. (2013d. Decision making on business issues with foresight perspective; an application of new hy)rid MCDM model in shopping mall locating. Expert systems with applications, 40(17), 7111-7121