AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ VE AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ KARARLARINDA SUÇ VE CEZADA KANUNİLİK İLKESİ

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 1, 77 - 103, 31.01.2022

Mustafa Çağatay

Öz

Hukuk devletinin en temel gereklerinden birisi de devletin tüm eylem ve işlemlerinde kanunilik ilkesinin egemen olmasıdır. Kanunilik ilkesinin, ceza hukuku alanındaki karşılığı suç ve cezaların kanuniliği ilkesi olarak karşımıza çıkmaktadır.
Suç ve cezaların kanuniliği ilkesi, Türkiye’nin de tarafı olduğu Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) 7. maddesinde düzenlenmiştir. AİHS, Anayasa’nın 90. maddesi gereğince iç hukukumuzun bir parçasıdır. Söz konusu ilkenin toplum ve Devlet hayatına egemen kılınması ve bireyler için bir güvence oluşturması adına, Türkiye’nin de zorunlu yargı yetkisine kabul ettiği Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) kararları önemli bir role sahiptir. Özellikle, 2010 yılında yapılan Anayasa değişikliği ile hukuk sistemimize giren Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yoluyla birlikte, AİHM kararlarının ülkemiz açısından önemi ve etkisi son derece artmış bulunmaktadır. İşte bu çalışmada, suç ve cezada kanunilik ilkesinin AİHS’teki yeri ile ilkenin anlamı ve alt unsurları AİHM kararları çerçevesinde irdelenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

suç ve cezada kanunilik ilkesi, belirlilik, kıyas yasağı, örf ve adetle suç ihdas edilememesi

Kaynakça

• Akkutay, A.İ. (2007). Uluslararası antlaşmaların iç hukuka etkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Uluslararası Kamu Hukuku Anabilimdalı, Ankara.
• Alacakaptan, U. (1958). İngiliz ceza hukukunda suç ve cezaların kanuniliği prensibi. Ankara: Ankara Hukuk Fakültesi Kriminoloji Enstitüsü Yayınları.
• Artuk, M. E. (2014). Kanunilik ilkesi ve tarihçesi. İçinde Y. Ünver (Edt.), Ceza hukukunda kanunilik ilkesi (ss. 34 – 59). Ankara: Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş.
• Avrupa insan hakları mahkemesi 6. madde rehberi: adil yargılanma hakkı. (2014) Avrupa Konseyi/Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Yayını.
• Başlar, K. (2008). Türk mahkeme kararlarında avrupa insan hakları sözleşmesi. Ankara: Avrupa Komisyonu Yayını.
• Boyar, O. (2013). Suçta ve cezada yasallık ilkesi. İçinde S. İnceoğlu (Edt.), İnsan hakları avrupa sözleşmesi ve anayasa mahkemesine bireysel başvuru kapsamında bir inceleme (ss. 287 – 300) Ankara: Avrupa Konseyi Yayını.
• Centel, N., Zafer, H. ve Çakmut, Ö. Türk ceza hukukuna giriş (7. baskı). İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.
• D’Ascoli, S. (2011). Sentencing in international criminal law: The UN ad hoc tribunals and future perspectives for The ICC. Portland: Hart Publishing.
• Demirbaş, T. (2016). Ceza hukuku genel hükümler (11. baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş.
• Doğru, O. ve Nalbant, A. (2012). İnsan hakları avrupa sözleşmesi: açıklama ve önemli kararlar. Ankara: Avrupa Konseyi ve Yargıtay Başkanlığı Ortak Yayını.
• Dönmezer, S. ve Erman, S. (1997). Nazari ve tatbiki ceza hukuku: Genel Kısım (14. baskı). İstanbul: Beta Basın Yayım Dağıtım.
• Erem, F., Danışman, A. ve Artuk, M.E. (1997). Ceza hukuku genel hükümler (14. baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş.
• Eren, A. (2004). 1982 Anayasası’nın 90. maddesindeki 2004 değişikliği’nin anlaşmaların türk iç hukukundaki yerine etkisi”, Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, 3-4, 47-77.
• Harris, D., O’Boyle, M. ve Warbrick, C (2013). Avrupa insan hakları sözleşmesi hukuku. Ankara: Avrupa Konseyi Yayını.
• İçel, K. ve Donay, S. (1999). Karşılaştırmalı ve uygulamalı ceza hukuku: genel kısım (3. baskı). İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.
• İnceoğlu, S. (2013). Anayasa ve insan hakları avrupa sözleşmesi ilişkisi. S. İnceoğlu (Edt.), İnsan hakları avrupa sözleşmesi ve anayasa mahkemesine bireysel başvuru kapsamında bir inceleme (ss. 7 – 22). Ankara: Avrupa Konseyi Yayını.
• İnceoğlu, S. (2005). İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında Adil Yargılanma Hakkı (2. baskı). İstanbul: Beta Basım ve Yayım Tic. A.Ş.
• Maydani, R. (1990), İslâm ceza hukukunun genel prensipleri (çev: Ş. Dağcı). İslâmi Araştırmalar, 1(1), 61 – 70.
• Özbudun, E. (2014). Türk anayasa hukuku (15. baskı). Ankara: Yetkin Yayınları.
• Tezcan, D. Erdem, M.R. ve Önok, R. M. (2009). Uluslararası ceza hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A:Ş.
• Udeh, A. (2012). Seküler ceza kurumlarıyla mukayeseli islâm ceza hukuku: genel hükümler (Çev: A. Şafak). İstanbul: Kayıhan Yayınları.
• Ulusoy, A. (2013). İdari yaptırımlar. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık A.Ş.
• İnternet Kaynakları
• https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/
• https://www.coe.int/en/web/conventions/full-list/-/conventions/treaty/213/signatures?.
• https://hudoc.echr.coe.int/tur#{%22documentcollectionid2%22:[%22CHAMBER%22]}