İLERİ TEKNOLOJİ İHRACATI VE EKONOMİK BÜYÜME ARASINDAKİ İLİŞKİ: TÜRKİYE ÜZERİNE BİR UYGULAMA

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 1, 157 - 182, 31.01.2023

Şüheda Avcı , Nihat Işık

Öz

Bilimsel gelişmelerin hızla arttığı günümüzde ülkelerin ihracat yapılarına ait teknoloji düzeyleri küresel rekabette başarılı olmanın bir ön koşulu haline gelmiştir. Gelişmişlik seviyesinin önemli bir göstergesi olarak ele alınan ileri teknoloji ihracatı ülkeler için sürdürülebilir ve kalıcı bir büyümenin sağlanması noktasında oldukça önemli bir faktördür. Bu bağlamda yapılan çalışmada Türkiye’de ileri teknoloji ihracatının ekonomik büyüme üzerindeki etkisi ARDL Sınır Testi yaklaşımı ile analiz edilmiştir. 2014Ç1-2021Ç4 dönemini kapsayan üçer aylık veriler kullanılarak araştırılmıştır. Çalışmada ele alınan modellerde Cobb-Douglas üretim fonksiyonundan yararlanılmıştır. Elde edilen bulgular; ele alınan hava ve uzay taşıtları ihracatı, temel eczacılık ürünleri ve eczacılığa ilişkin malzeme ihracatı, sabit sermaye oluşumu ve toplam işgücü ile reel gayri safi yurtiçi hasıla arasında uzun dönemli ilişki olduğuna işaret etmektedir. Modelde değişkenler arasında oluşan nedensellik ilişkisinin varlığı Toda-Yamamoto nedensellik tekniğiyle incelenmiştir. Yapılan analiz sonucunda, bağımlı değişken olan reel gayri safi yurtiçi hasıla ile toplam işgücü arasında tek yönlü bir nedensellik saptanmıştır. Bağımsız değişkenler arasında yapılan nedensellik analizinde ise, hava ve uzay taşıtları ihracatından temel eczacılık ve eczacılığa ilişkin malzeme ihracatına doğru tek yönlü, diğer değişkeler arasında çift yönlü bir nedensellik belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

ileri teknoloji ihracatı, ARDL sınır testi, Ekonomik Büyüme

The Relationship Between High Technology Export and Economic Growth: An Application on Turkey

Öz

In today's world, where scientific developments are increasing rapidly, the technology levels of the export structures of countries have become a prerequisite for being successful in global competition. High technology exports, which are considered as an important indicator of the level of development, are a very important factor in ensuring a sustainable and permanent growth for countries. In this context, the effect of high technology exports on economic growth in Turkey was investigated with the ARDL Bounds Test approach using quarterly data covering the 2014Q1-2021Q4 period. Cobb-Douglas production function was used in the models discussed in the study. Obtained findings; exports of air and space vehicles, exports of basic pharmaceutical products and pharmaceutical materials, It indicates that there is a long-run relationship between fixed capital formation and total labor force and real gross domestic product. The existence of a causal relationship between the variables in the model was examined using the Toda-Yamamoto causality technique. As a result of the analysis, a one-way causality was found between the dependent variable, real gross domestic product, and total labor force. In the causality analysis between the independent variables, a unidirectional causality was found from exports of air and space vehicles to exports of basic pharmacy and pharmaceutical materials, and a bidirectional causality among other variables. A unidirectional causality was found between the dependent variable, real gross domestic product, and total labor force. In the causality analysis between the independent variables, a unidirectional causality was found from exports of air and space vehicles to exports of basic pharmacy and pharmaceutical materials, and a bidirectional causality among other variables. A unidirectional causality was found between the dependent variable, real gross domestic product, and total labor force. In the causality analysis between the independent variables, a unidirectional causality was found from exports of air and space vehicles to exports of basic pharmacy and pharmaceutical materials, and a bidirectional causality among other variables.

Anahtar Kelimeler

High-Technology Export, ARDL Bounds Test, Economic Growth, Toda-Yamamoto Causality Test.

Kaynakça

• Abidi, Y. M. (2020). Assessment of the contribution of high technology exports to the economic growth: The Togo Experience (2008-2017).
• Akalin, G., Özbek, R. İ., & Çiftçi, İ. (2018). Türkiye’de gelir dağılımı ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki:ardl sınır testi yaklaşımı. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(4), 59-76.
• Akyol, M., & Mete, E. (2021). Teknoloji yoğunluklarına göre dış ticaretin ekonomik büyüme üzerine etkisi: türkiye örneği. Maliye Dergisi(180), 208-232.
• Alam, I., & Quazi, R. (2003). Determinants of capital flight: an econometric case study of bangladesh. International Review of Applied Economics, 17(1), 85-103.
• Altıntaş, H. (2013). Türkiye'de petrol fiyatları, ihracat ve reel döviz kuru ilişkisi: ardl sınır testi yaklaşımı ve dinamik nedensellik analizi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi(9), 1-30.
• Aytekin, G. k. (2015). güney kore'nin ihracata dayalı büyüme modeli kapsamında 2023 türkiye ihracat stratejisi. Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(8), 63-86.
• Barışık, S., & Demircioğlu, E. (2006). Türkiye'de döviz kuru rejimi, konvertibilete, ihracat ithalat ilişkisi (1980-2001). ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3), 71-84.
• Biçen, Ö. F. (2020). Yüksek gelirli ülkelerde teknolojik ürün ihracatının belirleyicileri: ekonomik büyüme, doğrudan yabancı yatırımlar ve ar-ge harcamalarının etkilerine yönelik bir inceleme. Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 15(1), 299-308.
• Bölük, E. (2012). Zaman serisi modellerinin belirlenmesinde artıklara uygulanan tanı teknikleri üzerine bir çalışma. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
• Buzdağlı, Ö., Uzun, A. M., & Emsen, Ö. S. (2019). Yükselen ekonomilerde yüksek teknolojili mal ihracatının belirleyicileri. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 20(1), 474-487.
• Büyükakın, F., Bozkurt, H., & Cengiz, V. (2009). Türkiye’de parasal aktarımın faiz kanalının granger nedensellik ve toda-yamamota yöntemleri ile analizi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi(33), 101-118.
• Canbay, Ş. (2020). Türkiye'de Araştırma ve geliştirme (ar-ge) harcamalarının ihracat üzerindeki etkileri. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 131-140.
• Çapik, E., & Kaygısız, A. D. (2018). AR-GE harcamaları ve yüksek teknolojili ürün ihracatının büyümeye etkisi: Türkiye Örneği. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 301-314.
• Dam, M., & Yıldız, B. (2016). BRICS-TM ülkelerinde ar-ge ve inovasyonun ekonomik büyüme üzerine etkisi: ekonometrik bir analiz. Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, 220-236.
• Demir, O. (2018). Does High tech exports really matter for economic growth? a panel approach for upper middle-ıncome economies. AJIT-e: Bilişim Teknolojileri Online Dergisi, 9(31), 43-54.
• Demirgil, B., & Türkay, H. (2018). Enflasyon Faiz ilişkisi: bir ardl/sınır testi uygulaması. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(1), 515-528. Dickey, D. A., & Fuller, W. A. (1981). Likelihood ratio statistics for autoregressive time series with a unit root. Econometrica, 49(4), 1057-1072.
• Ekenanda, M., & Parlinggoman, D. J. (2017). The role of high-tech exports and of foreign direct ınvestments (fdı) on economic growth. European Research Studies Journal(20), 194-212.
• Erçakar, M. E., & Çolakoğlu, H. (2019). Bilgi ekonomisinin ekonomik büyüme üzerindeki etkileri: brıcs ülkeleri ve türkiye için bir analiz. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 248-268.
• Erdinç, Z., & Aydınbaş, G. (2020). Yüksek teknoloji ürünleri ihracı ve belirleyicileri: panel veri analizi. Social Mentality and Researcher Thinkers Journal(30), 496-507.
• Erkişi, K., & Boğa, S. (2019). High-technology products export and economic growth: a panel data analysis for eu-15 countries. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(18), 669-683.
• Falk, M. (2009). High-tech exports and economic growth in industrialized countries. Applied Economics Letters, 16(10), 1025-1028.
• Gärtner, M. (2006). Macro Economics. Pearson Education Limited. https://compress.pyok.info. Erişim Tarihi 24.04.2021.
• Güneş, S., Gürel, S. P., Karadam, D. Y., & Akın, T. (2020). The analysis of main determinants of high technology exports: a panel data analysis. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(21), 242-267.
• Hatzichronoglou, T. (1997). Revision of the high-technology sector and product classification. Technology and Industry Working Papers. OECD Publishing.
• İleri, H., & Horasan, A. (2010). Küresel rekabet ortamında işletmelerin teknoloji ve ar-ge yönetimlerinin rekabete etkileri üzerine araştırma ve örnek bir uygulama. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 13(1-2), 171-190.
• Kabaklarlı, E. (2019). OECD ülkelerinde yüksek teknolojili ürün ihracatının ekonomik büyümeye etkisinin panel tahmini. luslararası Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Dergisi, 6(48), 4418-4426.
• Kızılkaya, O., Sofuoğlu, E., & Ay, A. (2017). Yüksek Teknolojili ürün ihracatı üzerinde doğrudan yabancı sermaye yatırımları ve dışa açıklığın etkisi: gelişmekte olan ülkelerde panel veri analizi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 18(1), 63-78.
• Kwiatkowski, D., Phillips, P.C. B., Schmidt, P. ve Shin, Y. (1992), “Testing the null hypothesis of stationarity against the alternative of a unit root: how sure are we that the economic time series have a unit root?”, Journal of Econometrics, 54, ss.159 178.
• Lee, J., & Strazicich, M. C. (2003). Minimum lm unit root test with two structural breaks. Review of Economics and Statistics , 1082-1089.
• Lee, J., & Strazicich, M. C. (2013). Minumum lm unit root test with one structural break. Economics Bulletin, 33(4), 2483-2492.
• Narayan, P. K., & Pop, S. (2010). A new unit root test with two structural breaks in level and slope at unknown time. Article in Journal of Applied Statistics, 1-27.
• OECD, (2005). Business Clusters: Promoting Enterprice In Central And Eastern Europe. Özdamar, G. (2014). İmalat sanayisinde türkiye'nin ab ile ticaretinin yapısı ve rekabet gücü: teknoloji düzeylerine göre bir inceleme. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi(41), 11-30.
• Özer, H. A. (2012). Ekonomik büyümenin teorik temelleri. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(1), 63-72.
• özkan, g., & yılmaz, h. (2017). ar-ge harcamalarinin yüksek teknoloji ürün ihracati ve kişi başı gelir üzerindeki etkileri: 12 ab ülkesi ve türkiye için uygulama (1996-2015). Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 12(1), 1-12.
• Pesaran, P., Shin, Y., & Smith, R. J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of Applied Econometrics, 16, 289-326.
• Phillips, P. C., & Perron, P. (1988). Testing for a unit root in time series regression. Biometrika, 75(2), 335-346.
• Romer, P. M. (1994). The origins of endogenous growth. Journal of Economic Perspectiv, 3-22.
• Sarıdoğan, H. Ö. (2019). Yüksek teknoloji ihracatı, bilişim hizmetleri ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki: türkiye ve ab ülkeleri için bir panel veri analizi. Gaziantep Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1), 19-30.
• Saygılı, Ş. (2003). Bilgi ekonomisine geçiş sürecinde türkiye ekonomisinin dünyadaki konumu. Ekonomik Modeller ve Stratejik Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Stratejik Araştırmalar Dairesi Başkanlığı(DPT, 2675).
• Şahin, B. E. (2019). Impact of hıgh technologyeexport on economic growth: an analysis on turkey. Journal of Business, Economics and Finance, 8(3), 165-172.
• Şeker, A., & Özcan, S. (2019). Yüksek teknolojili ürün ihracatı ve ekonomik büyüme ilişkisi: türkiye örneği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 865-884.
• Şenel, A., & Gençoğlu, S. (2003). Küreselleşen dünyada teknoloji eğitimi. Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(12), 45-65.
• Telatar, O. M., Değer, M. K., & Doğanay, M. A. (2016). Teknoloji Yoğunluklu ürün ihracatının ekonomik büyümeye etkisi: türkiye örneği (1996: q1-2015: q3). Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 30(4), 921-934.
• Toda, H. Y., & Yamomoto, T. (1995). Statistical inference in vector autoregressions with possibly integrated processes. Journal of Econometrics, 66(1), 225-250.
• Usman, M. (2017). Impact of high-tech exports on economic growth: empirical evidence from pakistan. Journal on Innovation and Sustainability, 8(1), 91-105.
• Wabiga, P., & Nakijoba, S. (2018). High technology exports, gross capital formation and economic growth in uganda: a vector auto regressive approach. International Journal of Business and Economics Research, 7(6), 191-202.
• Yalman, İ. N. (2019). Yüksek Teknolojili ürün ihracatı, doğrudan yabancı sermaye yatırımları, enerji tüketimi ve karbon emisyonunun ekonomik büyüme ile ilişkisi: brıcs-t ülkeleri örneği. S.C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 20(2), 1-23.
• Yaman, H., & Sungur, O. (2020). İleri Teknoloji ihracati ve büyüme ilişkisi: oecd ülkelerine yönelik ekonometrik bir analiz. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(1), 63-80.
• Yaman, H., Çetin, D., & Dulupçu, M. A. (2020). OECD ülkelerinde ar-ge harcamaları ve ileri teknoloji ihracatı: bir panel veri analizi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(3), 193-208.
• Yang, J. (2008). An analysis of so-called export-led growth. IMF Working Paper, 1-42.
• Yıldız, Ü. (2017). BRICS ülkeleri ve türkiye'de yüksek teknoloji ihracatı ve ekonomik büyüme ilişkisinin panel veri analizi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi(53), 26-34.
• Yoo, S.-H. (2008). High-technology exports and economic output: an empirical investigation. Applied Economics Letters, 15(7), 523-525.
• Yürek, M. A. (1997). İçsel büyüme teorileri, gelişmekte olan ülkeler ve kamu politikaları üzerine. Hazine Dergisi, 1-15.
• Zivot, E., & Andrews, D. W. (1992). Further Evidence on the Great Crash, the Oil-Price Shock, and the Unit-Root Hypothesis. Journal of Business & Economic Statistic, 10(3), 251-270.