BAĞIMSIZLIK DEVRİ TÜRKMEN YAZARI ORAZ YAĞMUR’UN HAYATI ve ESERLERİ

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 1, 165 - 178, 30.01.2024

Yakup Sarıkaya

Öz

1980’li yıllardan itibaren perestroyka denilen yeniden yapılanma dönemiyle birlikte Türkmen edebiyatında yeni bir dönem başlamıştır. Bu yeni yapılanmayla birlikte Türkmen edebiyatında yeni bir nesil kendisini göstermiş; edebiyat metinlerinde millî tarih, millî hayat ve millî bilinç işlenmeye başlamıştır. 1991 yılında Türkmenistan’ın bağımsızlığına kavuşmasıyla Türkmen Edebiyatında yeni bir dönem başlamıştır. Bu döneme Bağımsızlık Devri Türkmen Edebiyatı veya Yeni Türkmen Edebiyatı adı verilmektedir. Bağımsızlıkla birlikte Türkmen edebiyatında dönemin ruhuna uygun olarak bağımsızlık ve millî kimlik gibi konular işlenmeye başlamış, bu yolda eserler verilmeye başlanmıştır. Bu yeni dönemde eser vermiş Türkmen yazarlardan biri de Oraz Yağmur’dur. Türkiye’de Oraz Yağmur adıyla tanınan yazarın adı kaynaklarda Oraz Yagmır, Oraz Yagmırov olarak geçmektedir. Asıl ismi ise Orazdurdı Gurbanoviç Yagmırov’dur. Türkmen yazarı Oraz Yağmur başta roman ve hikâye başta olmak üzere edebiyat alanında birçok eser vermiştir. En tanınmış romanı “Duman Daganda” adını taşımaktadır. Diğer romanı büyük Türkmen şairi Mahdumkulu’nun hayatını konu alan “Magtımgulınama” adlı kitabıdır. Oraz Yağmur şiirler de yazmış, şiir etkinliklerine katılmış, yazdığı şiirler Türkiye, Özbekistan ve Azerbaycan’da yayımlanmıştır. Oraz Yağmur bir araştırmacı olarak birçok ülkede düzenlenen bilimsel toplantılara katılıp bildiriler sunmuş, yazdığı makaleler bu ülkelerdeki çeşitli gazete ve dergilerde yayımlanmıştır. Mevlana, Yunus Emre, Hacı Bektaş Veli gibi Türk mutasavvıflarının ve Niyazi Yıldırım Gençosmanoğlu’nun şiirlerini Türkiye Türkçesinden Türkmen Türkçesine aktarmıştır. Bu şiirleri “Türk Dünyasının Şiir Antolojisi” ve “Boz Gurdun Balaları” adlarıyla yayımlanmıştır. İbrahim Edhem Hazretleri’nin şiirlerini “Edhem Divana - Poem” adıyla yayımlamıştır. Sovyet devrinde yasaklanan Karacaoğlan’ın Türkmenistan’da yeniden tanıtılması için makale ve kitaplar yazmıştır. Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün Türkmenistan’da tanınması için “Men Atatürk” adlı bir kitap yazmıştır. Türkmenistan’ın başkenti Aşkabat’ta Mehmet Akif Ersoy, Karacaoğlan, Mevlana, Hacı Bektaş Veli ve Yunus Emre gibi Türk şairleri ile Atatürk için anma günleri organize etmiştir. Oraz Yağmur, Türkiye’de Türk Dünyasına hizmetlerinden dolayı başta 1999 yılında “Türkiye Cumhuriyeti Liyakat Nişanı” ve 2008 yılında “Türk Kültürüne Hizmet Ödülü” olmak üzere birçok ödül kazanmıştır. Bu yazıda Türkmen yazarı Oraz Yağmur’un hayatı, edebî kişiliği, eserleri ile Türkmen Edebiyatı ve Türk Dünyası Edebiyatındaki yeri üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türkmen Edebiyatı, Oraz Yağmur, yazar, roman

Life and Works of Oraz Yagmur: A Prominent Turkmen Writer of The Independence Era

Öz

During the restructuring period of perestroika in the 1980s, Turkmen literature entered a new era. This era witnessed the emergence of a new generation of Turkmen writers who focused on national history, life, and consciousness in their literary works. With the independence of Turkmenistan in 1991, a new phase of Turkmen Literature, known as the Independence Era or New Turkmen Literature, came into being. This period saw the exploration of themes such as independence and national identity in Turkmen literature, resulting in remarkable literary works. One of the notable contributors to this literary movement is Oraz Yagmur, also known as Oraz Yagmir or Oraz Yagmirov in different sources. His real name is Orazdurdi Gurbanovic Yagmirov. Oraz Yagmur made significant contributions to literature, particularly in the form of novels and short stories. His most renowned novel is titled "Duman Daganda" (When the Mist Rises). Another notable work of his is "Magtımgulınama", a literary piece that delves into the life of the famous Turkmen poet Mahdumkulu. Oraz Yagmur also ventured into poetry and actively participated in poetry events. His poems have been published in Turkey, Uzbekistan, and Azerbaijan. As a researcher, Oraz Yagmur attended scientific conferences in various countries and presented papers. The articles he wrote have been published in numerous newspapers and magazines across these countries. Additionally, he translated the poetry of Turkish Sufis such as Mevlana, Yunus Emre, Hacı Bektaş Veli, and Turk poet Niyazi Yıldırım Gençosmanoğlu from Turkish into the Turkmen language. These translated poems have been published under the titles "Poetry Anthology of the Turkish World" and "Cubs of the Gray Wolf". He also published the poems of İbrahim Edhem under the title "Edhem Divana - Poem". Apart from his literary and research contributions, Oraz Yagmur wrote articles and books to reintroduce Karacaoğlan, a poet who was banned during the Soviet period, to the people of Turkmenistan. He also authored a book called "I am Ataturk" to honour the founder of the Republic of Turkey, Gazi Mustafa Kemal Ataturk, in Turkmenistan. Oraz Yagmur organized commemoration days in Ashgabat, the capital of Turkmenistan, to celebrate Turkish poets such as Mehmet Akif Ersoy, Karacaoğlan, Mevlana, Hacı Bektaş Veli, Yunus Emre, and Ataturk. For his contributions to the Turkish World, Oraz Yagmur received numerous awards, including the "Republic of Turkey Order of Merit" in 1999 and the "Service to Turkish Culture Award" in 2008. This article sheds light on the life, literary achievements, works, and significance of Oraz Yagmur in Turkmen literature and the wider Turkish World literature, highlighting his remarkable contributions to the field.

Anahtar Kelimeler

Keywords: Turkmen Literature, Oraz Yagmur, Writer, Novel.

Kaynakça

• Aşırova, E. (2010). Türkmen edebi tankıdı (1940-1990). Aşgabat: Türkmen Dövlet Neşiryat Gulluğı.
• Azmun, Y. (2022). Türkmen bilgesi Yusuf Azmun’a armağan. (Editörler: Erdem Uçar, Yunus Emre Tansü), Ankara: İksad Yayınevi.
• Beydili, M. F. (2022). Türkmen şair, yazar, araştırmacı Oraz Yağmur. “Gözlerim Türkiye’de Açıldı”. 04.01.2022. http://www.suriyeturkmenleri.com/7-faaliyetlerimiz&catID=409 12.11.2023.
• Çonoğlu, S. (2011). Türkmen edebiyatı: On sekizinci yüzyıldan bağımsızlık dönemine, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 15, 333-347.
• Durdıyev, K. – Kara, M. (1993). 20. Yüzyıl Türkmen edebiyatı, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 3 (Mayıs), 3-9.
• Geldiyev, G. (1989). Duman entek daganok. Duman Daganda. Aşgabat: Türkmenistan Neşiryatı, 359-367.
• Gökçimen, A. (2013). Sosyalist dönem Türkmen romanında başkahramanın bağımsızlıkla sonuçlanan yolculuğu, Teke Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 2(1), 181-198.
• Kara, M. (1998). Türkmen Türkleri edebiyatı, Türk Dünyası El Kitabı, 4. Cilt Edebiyat (Türkiye Dışı Türk Edebiyatları), 4, 159-178.
• Karaca, V. İ. (2019). Yusuf Azmun, Türkiye Dışındaki Türk Dünyası Türkologları, Cilt 1 - Dilciler, Editör Ahmet Buran, Ankara: Akçağ Yayını, 1, 463-466.
• Öde, O. (1998). Ruhnama-Türkmençilik kodeksi. I. Kitap, Aşgabat.
• Sarıyev, B. (2002). Yeni Türkmen edebiyatı, Türkler Ansiklopedisi, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 19, 849-859.
• Yagmırov, O. (1976). Taze dövür, Taze gatnaşıklar, Sovet Edebiyatı, 4, 117-123.
• Yagmırov, O. (1982). Ak takırların arasında. Aşgabat: Mağarıf Neşiryatı.
• Yagmırov, O. (1984). Armanlı könül. Aşgabat: Türkmenistan Neşiryatı.
• Yagmırov, O. (1985). Gış şalıgına sıyahat. Aşgabat: Mağarıf Neşiryatı.
• Yagmırov, O. (1989). Duman daganda. İlk Neşir, Aşgabat: Türkmenistan Neşiryatı.
• Yağmur, O. (1990). Garacaoğlan Türkmen ilinde, Uluslararası Karacaoğlan Kültür ve Sanat Haftası, 20-25 Kasım 1990, Adana. Bildiri: turkoloji.cu.edu.tr/CUKUROVA/sempozyum/semp_1/yagmur.pdf 12.11.2023
• Yagmırov, O. (1991a). Duman daganda. İkinci Neşir, Aşgabat: Türkmenistan Jurnalistler Birleşiğinin Neşiri.
• Yagmırov, O. (1991b). Gurt Yakup, beyik ömürden parçalar. Aşgabat: Aydın Guşak Neşiryatı.
• Yagmır, O. (1992), Magtımgulınama, beyik akıldarın ömür beyanı. Aşgabat: Türkmenistanın Medeniyet Hazınası.
• Yagmır, O. (1999). Yusuf Azmun, Aşkabat: TGMİ.
• Yağmur, O. (2000). Söyelin, söyülelin. Ankara: Türksoy Yayınları (Yücel Ofset).
• Yagmır, O. (2007). Daglar yumrulıp beygelyer. Ankara.
• Yagmurov, O. (2009). Yunus Emre’nin Türkmenistan’da öğrenilişi. I. Uluslararası Yunus Emre Sempozyumu Bildiri Kitabı, 8-10 Ekim 2008, Editörler: Necdet Sağlam, M. Öcal Oğuz ve Naim Uzun. Aksaray: Aksaray Üniversitesi Yayını, 224-25.
• Yağmur, O. (2010). Gülki dermanı (Gülme ilacı). Çeviren: İrfan Ünsal-Erdoğan Bulut, Lefkoşa.
• Yağmur, O. (2011). Türkmenistan’da Türkmen lehçesi ile diğer lehçeler arasında gerçekleştirilen aktarma çalışmaları, Yayınlar ve Karşılaşılan Sorunlar, Türk Lehçeleri Arasındaki Aktarma Çalışmalarının Bugünkü Durumu ve Karşılaşılan Sorunlar Sempozyumu, İstanbul, 31 Mart-05 Nisan 2009, Tebliğler ve Aktarım Örnekleri, Ankara: Türksoy Yayınları.
• Yağmur, O. (2012). Gazete kenarına yazılan yazılar. Aktaran: İrfan Ünsal, https://bizimyazi.az/oraz-yagmur/ 12.11.2023.
• Yagmır, O. (2014). Boz gurdun balaları - Niyazi Yıldırım Gençosmanoğlu. Ankara: Berikan Yayınları.