Enver Pasha According to Kâzım Karabekir Pasha and Some Authors

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 1, 19 - 48, 30.01.2024

Hacı Ömer Budak

Öz

Enver Pasha is one of the most discussed and written about people in our recent history. Enver Pasha holds an important place in recent Ottoman history, both in terms of his personality and his military career and statesmanship. The information given by Kâzım Karabekir Pasha, one of his closest friends, about Enver Pasha's activities during this period is extremely important. As a matter of fact, both of them were among the most popular commanders of the army and also worked together in the Committee of Union and Progress. This duo, before the second Constitutional Period, founded the Monastery branch of the Committee of Union and Progress. After the declaration of the Constitution, the work of this duo made a significant contribution to the organization of the Committee of Union and Progress in Istanbul and its subsequent coming to power. In this process, while Enver Pasha began to rise rapidly in the state ranks, Kâzım Karabekir Pasha kept himself away from politics as much as possible. After the Committee of Union and Progress took over the administration, the relations between these two gradually began to break down and significant differences of opinion emerged between them. Therefore, the information given by Kâzım Karabekir Pasha, a deep-rooted Unionist, about Enver Pasha, his closest friend for a period, and his evaluations about him are very important. In this study, an attempt was made to analyse all the activities and personality of Enver Pasha, from before “the Mudros Surrender” until his death. In these evaluations, the information in the memoirs of Kâzım Karabekir Pasha, his closest friend and confidant, was taken as reference. In addition, the works of some people and writers who were personal witnesses of the period and close to Enver Pasha, in which they wrote their observations about Enver Pasha, were also evaluated.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, War of Independence, Committee of Union and Progress, Kâzım Karabekir, Enver Pasha.

KÂZIM KARABEKİR PAŞA ve BAZI YAZARLARA GÖRE ENVER PAŞA

Öz

Yakın tarihimizin en çok tartışılan ve hakkında en fazla eser yazılan kişilerin başında Enver Paşa gelmektedir. Enver Paşa, hem kişiliği hem de asker ve devlet adamlığı açısından son dönem Osmanlı tarihinde mühim bir yer tutmaktadır. Bu dönemde Enver Paşa’nın faaliyetleri hakkında en yakın arkadaşlarından olan Kazım Karabekir Paşa tarafından verilen bilgiler son derece önemlidir. Nitekim her ikisi de ordunun en gözde komutanlarından olup aynı zamanda İttihat ve Terakki Cemiyeti içerisinde birlikte çalışmışlardır. Bu ikili, II. Meşrutiyet Dönemi öncesinde İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin Manastır şubesini kurmuşlardır. II. Meşrutiyet’in ilan edilmesinden sonra İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin İstanbul’da teşkilatlanmasında ve sonrasında iktidara gelmesinde bu ikilinin çalışmalarının önemli katkısı olmuştur. Bu süreçte, Enver Paşa devlet kademelerinde hızla yükselmeye başlarken Kazım Karabekir Paşa ise kendisini siyasetten mümkün olduğu kadar uzak tutmuştur. İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin idareyi ele almasından sonra bu ikili arasındaki ilişkiler giderek kopmaya başlamış ve aralarında belirgin fikir ayrılıkları ortaya çıkmıştır. Dolayısıyla kökten gelen bir İttihatçı olan Kazım Karabekir Paşa’nın bir dönem en yakın arkadaşı olan Enver Paşa hakkında verdiği bilgiler ve onunla ilgili yaptığı değerlendirmeler büyük bir önem taşımaktadır. Bu çalışmada, Enver Paşa’nın Mondros Teslimiyeti öncesinden başlayarak ölümüne kadarki süreçte yaptığı tüm faaliyetler ve kişiliğinin analizi yapılmaya çalışılmıştır. Bu değerlendirmelerde, başta en yakın arkadaşı ve sırdaşı olan Kazım Karabekir Paşa’nın hatırat türündeki eserlerinde yer alan bilgiler referans alınmıştır. Ayrıca dönemin bizzat şahidi olan ve Enver Paşa’nın yakınındaki bazı kişi ve yazarların da Enver Paşa’ya dair gözlemlerini kaleme aldıkları eserleri de değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Milli Mücadele, İttihat ve Terakki, Kâzım Karabekir, Enver Paşa

Kaynakça

• Aydemir, Ş. S. (1972) Makedonya’dan Orta Asya’ya Enver Paşa, Cilt III, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Borak, S. (1998). Atatürk’ün Özel Mektupları, İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Budak, H.Ö. (2015). Hangi Enver Paşa, Kırıkkale: Öztepe Matbaacılık.
• Cebesoy, A. F. (1955). Moskova Hatıraları, İstanbul.
• Gökbilgin, M. T. (2019). Milli Mücadele Başlarken, İstanbul: Kronik Yayınları.
• İnönü, İ. (2018). Hatıralar, Ankara: Bilgi Yayınları.
• Karabekir, K. (2019). İstiklal Harbimizde Enver Paşa ve İttihat ve Terakki Erkânı, (Haz: Erhan Çifçi), İstanbul: Kronik Yayınları.
• Karaman, S. S. (1949). İstiklal Mücadelemiz ve Enver Paşa, İzmit.
• Şimşir, B. (1992). Atatürk’ün Yazışmaları (1920-1923), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• TTKA.EPK.D.1/S.54-55 T.19/04/1921.