Perception of Femininity of Mothers with Children with Special Needs: Prediction of Marital Dissatisfaction and Psychological Resilience

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 2, 303 - 319, 31.07.2024

Hilal Turan Çolak , Hasan Atak

Öz

The primary objective of this study is to investigate the perceptions of femininity among mothers who have children with special needs, while also assessing whether factors such as marital dissatisfaction and psychological resilience play a role in shaping these perceptions. A sample of 313 mothers, each with a child having special needs, was selected using appropriate sampling techniques. Data were collected through the administration of various instruments including a demographic questionnaire, the Femininity Perception Scale for Mothers of Children with Special Needs, the Marital Dissatisfaction Scale, and the Brief Resilience Scale. Statistical analyses, such as one-way ANOVA and regression, were conducted to analyze the data. Results indicated significant variations in scores on the femininity perception scale based on the mother's age, educational background, the age of the child, and levels of spousal support. However, hierarchical regression analysis demonstrated that while marital dissatisfaction did not exert a significant influence on femininity perception, psychological resilience emerged as a significant predictor. This study is anticipated to make substantial contributions to the existing literature concerning mothers of children with special needs, shedding light on the intricate interplay between perceived femininity, marital satisfaction, and psychological resilience within this demographic.

Anahtar Kelimeler

Perception of Femininity, Marital Dissatisfaction, Resilience

ÖZEL GEREKSİNİMLİ ÇOCUĞU OLAN ANNELERİN KADINLIK ALGISI: EVLİLİK HOŞNUTSUZLUĞU VE PSİKOLOJİK SAĞLAMLIĞIN YORDAYICILIĞI

Öz

Bu araştırmanın temel amacı özel gereksinimli çocuğu olan annelerin kadınlığa dair algılarını incelemek ve evlilik hoşnutsuzluğu ile psikolojik sağlamlığın kadınlık algısının yordayıcıları olup olmadığını belirlemektir. Bu amaç kapsamında özel gereksinimli çocuğu bulunan 313 anneye uygun örnekleme yöntemiyle ulaşılmıştır. Araştırmada veri toplamak için kişisel bilgi formu, Özel Gereksinimli Çocuğu Olan Annelere Yönelik Kadınlık Algısı Ölçeği, Evlilik Hoşnutsuzluk Ölçeği ve Kısa Psikolojik Sağlamlık Ölçeği kullanılmıştır. Verilerin analizinde tek yönlü ANOVA ve regresyon gibi istatistiklerden faydalanılmıştır. Yapılan analizlerde geliştirilen kadınlık algısı ölçeğinin puanlarının annenin yaşı, eğitim düzeyi, çocuğun yaşı ve eş desteği değişkenlerine göre anlamlı olarak farklılaştığı bulunmuştur. Hiyerarşik regresyon analizi bulgularına göre ise evlilik hoşnutsuzluğunun kadınlık algısı üzerinde anlamlı bir etkisi bulunmazken; psikolojik sağlamlığın anlamlı bir etkisinin bulunduğu sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmanın özel gereksinimli çocuğu olan annelerle yapılacak çalışmalar için önemli bir katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kadınlık Algısı, Evlilik Hoşnutsuzluğu, Sağlamlık

Kaynakça

• Alghamdi, K., Alahmadi, S., Sayedahmad, A. ve Mosleh, H. (2022). Psychological well being of mothers of children with autism in Saudi Arabia. Cureus, 14(3), 1-7. https://doi.org/10.7759/cureus.23284
• Alparslan, A. M., Taş, M.A., Ceyhan, S. ve Kenar, G. (2019). dün çocukluktaki zorluklar bugünkü psikolojik sermayeyi etkiler mi? MAKÜ-BİFD, 2(1), 16-34. https://hdl.handle.net/11672/2942
• Arnaud, C., White-Koning, M., Michelsen, S.I., Parkes, J., Parkinson, K., Thyen, U., Beckung,E.,Dickinson, H. O., Fauconnier, J., Marcelli, M., McManus, V. ve Colver, A. (2008). parent reported quality of life of children with cerebral palsy in Europe. PEDIATRICS, 121(1), 54-64. https://doi.org/10.1542/peds.2007-0854
• Arıcı, F. (2011). Üniversite öğrencilerinde toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin algılar ve psikolojik iyi oluş. [Yüksek Lisans Tezi]. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Artan, T., Atak, I., Ofluoğlu, A., Turk, H., & Unlu, D. (2021). Covid-19 salgını surecinde ilişki doyumu ve ilişki hoşnutsuzluğunun incelenmesi. Aurum Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 25-40.
• Ayçiçek, V. (2020). Kadınlarda toplumsal cinsiyet algısı, psikolojik iyi oluş ve benlik saygısı arasındaki ilişkiler. [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Arel Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Ayyıldız, T., Konuk-Şeker, D., Kulakçı, H. ve Veren, F. (2012). Zihinsel engelli çocuğa sahip annelerin stresle baş etme yöntemlerinin değerlendirilmesi. Ankara Sağlık Hizmetleri Dergisi 11(2), 1-12. https://doi.org/10.1501/Ashd_0000000078
• Barutçu, A. (2014). Annelik–cinsellik–beden Masters of Sex dizisi üzerinden 1950’ler Amerikası kadınlık hallerine bakış. İlef Dergisi, 1(2), 37-57. https://doi.org/10.24955/ilef.106591
• Begun, A. L. (1993). Human behavior and the social environment. Journal of Social Work Education, 29(1), 26-35. https://doi.org/10.1080/10437797.1993.10778796
• Belek-Erşen, U. (2015). Farklı sosyal kategorilerden kadınların toplumsal cinsiyet algıları. Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Kültürel Çalışmalar Dergisi, 2(2), 184-213. DOI https://doi.org/10.17572/mj2015.2.184213
• Benard, B. (1991). Fostering resliency in kids: protective factors in the family, school, and community. Oregon: Northwest Regional Educational Laboratory.
• Beyond Blue Ltd. (2017). Building resilience in children aged 0–12: A practice guide.
• Bilge, A., Buruntekin, F., Demiral, O., Özer, N.G., Keleş, B., Yalçın, E., Tavukçu, G., Kıray, A., Siviloğlu, T. ve Bol, S. (2014). Engelli yakınlarına verilen “stresle baş etme ve yaşam doyumunu arttırma” eğitiminin etkinliğinin belirlenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(1), 610-621.
• Buckner, J.C., Mezzacappa, E. ve Beardslee, V. R. 2003. Characteristics of resilient youths living in poverty: The role of self-regulatory processes. Development and Psychopathology, 15, 139–162. https://doi.org/10.1017/s0954579403000087.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2022). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri (32. baskı). Pegem Akademi Yayınları
• Canel, A. N. (2012). Evlilik ve aile hayatı. Ankara: Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı.
• Çağ, P. ve Yıldırım, İ. (2018). Bazı sosyo-demografik değişkenlere göre evli bireylerin evlilik doyum düzeyleri: bir profil çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17(26), 1027-1042. https://doi.org/10.17755/esosder.341296
• Çelik, E. (2012). Evli bireylerin cinsel özgüven düzeyleri ile cinsel öz-yeterlik, evlilik yaşam doyumu ve cinsel utangaçlıklarının incelenmesi. [Doktora Tezi]. Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Çelik, E. (2013). Evlilik hoşnutsuzluğu ölçeğinin türkçeye uyarlanması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. International Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(12), 249-161. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.5663
• Çetin, S. (2021). Evlilik hoşnutsuzluğunda kıskançlık ve duygu düzenleme güçlüğünün etkisinin incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Gelişim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Çiftçi-Arıdağ, N., Erus, S. ve Ünsal-Seydooğulları, S. (2019). Eş desteğinin evlilik doyumu ve psikolojik iyi oluş ile ilişkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18(71), 1014-1024. https://doi.org/10.17755/esosder.424421
• Doğan, T. (2015). Kısa Psikolojik Sağlamlık Ölçeği’nin Türkçe uyarlaması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. The Journal of Happiness & Well-Being, 3(1), 93-102.
• Dudu-Karaman, E. ve Doğan, N. (2018). Annelik rolü üzerine: kadının “annelik” kimliği üzerinden tahakküm altına alınması. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 6(2), 1475-1496. https://doi.org/10.19145/e-gifder.443214
• Esen, E., Siyez, D. M., Soylu, Y., ve Demirgürz, G. (2017). Üniversite öğrencilerinde toplumsal cinsiyet algısının toplumsal cinsiyet rolü ve cinsiyet değişkenlerine göre incelenmesi. E- Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 8(1), 46-63. https://doi.org/10.19160/5000197327
• Eryurt, M. A. ve Adaklı-Ergöçmen, B. A. (2008). Ebeveyn eğitiminin doğurganlık üzerindeki etkisi. Nüfusbilim Dergisi, 30(1), 13-28.
• Erzeybek, B. ve Gökçearslan-Çiftci, E. (2019). Akademisyen kadınların toplumsal cinsiyet rolleri ve evlilik uyumu. Sosyal Çalışma Dergisi, 3(1), 61-80.
• Eydoux, R., Castinetti, F., Authier, M., Vialle, M., Alberal, F., Brue, T. ve Courbiere, B. (2020). Women's perceptions of femininity after craniopharyngioma: a qualitative study. Clinical Endocrinology, 94, 880-887. https://doi.org/10.1111/cen.14378
• Faizal.A., Sidi.H., Whap, S., Zin.M.ve Baharuddin N. (2017) Assessment of marital dissatisfaction and ıts association with sexual dysfunction and psychiatric morbidities among primary health attenders in Malaysia. IIUM Medical Journal Malaysia, 16(2). 19-26. https://doi.org/10.31436/imjm.v16i2.320
• Gavıdıa-Payne, S., Denny, B., Davıs, K., Francıs, A. Ve Jackson, M. (2015). Parental resilience: A neglected construct in resilience research. Clinical Psychologist, 19, 111-121. https://doi.org/10.1111/cp.12053
• Gezer-Tuğrul, Y. (2019). Toplumsal cinsiyet bağlamında kadınların annelik deneyimler üzerine bir saha çalışması. Toplum ve Kültür Araştırmaları Dergisi, 3, 71-90.
• Gilligan, R. (2000). adversity, resilience and young people: the protective value of positive school and spare time experiences. Chıldren & Socıety, 14, 37-47. https://doi.org/10.1111/j.10990860.2000.tb00149.x
• Gizir, C.A. (2007). Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu faktörler üzerine bir derleme çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(28), 113-128.
• Göksel-Oflas, S. (2017). Üniversite öğrencilerinin psikolojik dayanıklılık düzeylerinin toplumsal cinsiyet rollerine, kültürlerarası duyarlılığa ve risk faktörlerine göre yordanması. [Yüksek Lisans Tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gülmez, N., İra, N., Yılmaz, İ. ve Özenç-İra, G. (2017). Üniversite öğrencilerinde kadın algısı ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(1), 65-86. https://doi.org/10.18026/cbayarsos.297851
• Günay-Turan, M. (2023). Çalışan kadınların toplumsal cinsiyet algılarının, psikolojik sağlamlık düzeyleri ve stresle baş etme yöntemleriyle olan etkileşimi. [Yüksek Lisans Tezi]. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• İşçi, D. (2018). Kadınların farklı dönemlerdeki kadınlık algıları ve etkileyen faktörler. [Yüksek Lisans Tezi].Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Kaçar, T. (2022). Öğretmenlerin psikolojik sağlamlıkları, yaşam becerileri ve öz-kontrolleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi]. Necmettin Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kadir Has Üniversitesi (2020). Türkiye’de toplumsal cinsiyet ve kadin algisi araştirması 2020.https://gender.khas.edu.tr/sites/gender.khas.edu.tr/files/inline files/TTCKAA2022 5.pdf
• Kaplan, K (2016). Evli bireylerde toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumların, evlilik doyumuna ve psikolojik iyi oluş durumuna etkisinin incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi]. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Karacaoğlu, K. ve Köktaş G. (2016). Psikolojik dayanıklılık ve psikolojik iyi olma ilişkisinde iyimserliğin aracı rolü: hastane çalışanları üzerine bir araştırma. İş ve İnsan Dergisi, 3(2), 119 127. https://doi.org/10.18394/iid.20391
• Karaırmak, Ö. (2006). Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu faktörler. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(26), 219-142. https://doi.org/10.17066/pdrd.22262
• Kayser, K. (1996). The marital disaffection scale: an inventory for assesing emotional estrangement in marriage. The Amerikan Journal of Family Therapy, 24(1), 83-88. https://doi.org/10.1080/01926189508251019
• Kersten-Kayser, K. (1990). The process of marital disaffection: Interventions at various stages. Family Relations, 39, 257-265. https://doi.org/10.2307/584869
• Khan, A. ve Deb, A. (2021). Family as a source of risk and resilience among adults with a history of childhood adversity. Children and Youth Services Review, 121, 1-9. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2020.105897
• Koç, Ö., Özkan, H. ve Bekmezci, H. (2016). Annelik rolü ve ebeveynlik davranışı arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. İzmir Dr. Behçet Uz Çocuk Hastanesi Dergisi, 6(2), 143-150. https://hdl.handle.net/20.500.12498/757
• Kumcağız, H. ve Ertuğ, K. (2016). Evlilik hoşnutsuzluğu ile sosyodemografik özellikler arasındaki ilişki. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11(10),601-621. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.9780
• Lavner, J. A., Karney, B. R. ve Bradbury, T. N. (2014). Relationship problems over the early years of marriage: stability or change? J Fam Psychol, 28(6), 979–985. https://doi.org/10.1037/a0037752
• Manor-Binyamini, I. (2011). Mothers of children with developmental disorders in the bedouin community in Israel: family functioning, caregiver burden, and coping abilities. J Autism Dev Disord, 41, 610–617. https://doi.org/10.1007/s10803-010-1080-1
• Mehran, F., Leaonard, T. ve Samuel-Lajeunesse, B. (1999). Anorexia nervosa: changes in the perception of femininity, figure, diet and clothing concepts with ınpatient treatment. European Eating Disorders Review, 7, 111-120. https://doi.org/10.1002/(SICI)1099 0968(199905)7:2<111::AID-ERV264>3.0.CO;2-L
• Sardohan-Yıldırım, A. E. ve Akçamete, G. (2014). Çoklu yetersizliği olan çocuğa sahip annelerin erken çocukluk özel eğitimi hizmetleri sürecinde karşılaştıkları güçlüklerin belirlenmesi. Cumhuriyet International Journal of Education, 3(1), 74-89. https://doi.org/10.30703/cije.321336
• Seider, B. H., Hirschberger, G., Nelson,K. L. ve Levenson, R. W. (2009). We can work it out: Age differences in relational pronouns, physiology, and behavior in marital conflict. Psychology and Aging, 24(3), 604-613. https://doi.org/10.1037/a0016950
• Storaasli, R. D. ve Markman, H. J. (1990). Relationship problems in the early stages of marriage: A longitudinal investigation. Journal of Family Psychology, 4(1), 80-98. https://doi.org/10.1037/08933200.4.1.80
• Şengül, S. ve Baykan, H. (2012). Zihinsel engelli çocuklarin annelerinde depresyon, anksiyete ve stresle başa çikma tutumlari. Kocatepe Tıp Dergisi, 14, 30-39. https://hdl.handle.net/20.500.12933/652
• Şenol, D. ve Yıldız, S. (2014). Sosyo-kültürel ve ekonomik açıdan düşük seviyede yaşamlarını sürdüren ücretli bir işte çalışmayan kadınların 'kadın algısı'-Ankara örneklemi ile (Sözlü sunum). Uluslararası 1. Orta Doğu Sempozyumu, Ankara, Türkiye.
• Olsson, M.B. ve Hwang, P.C. (2003). Influence of macrostructure of society on the life situation of families with a child with intellectual disability: Sweden as an example. Journal of Intellectual Disability Research, 47(4/5), 328-341. https://doi.org/10.1046/j.1365-2788.2003.00494.x
• Özdemir, H. (2019). Toplumsal cinsiyet perspektifinde erkeklik ve kadınlık algısı: bir alan araştırması. Asya Studies-Academic Social Studies/Akademik Sosyal Araştırmalar, 10, 90-107. https://doi.org/10.31455/asya.612384
• Özşenol, F., Işıkhan, V., Ünay, B., Aydın, H.İ., Akın, R. ve Gökçay, E. (2003). Engelli çocuğa sahip ailelerin aile işlevlerinin değerlendirilmesi. Gülhane Tıp Dergisi, 45(2), 156-164.
• Pisula, E. ve Porębowicz-Doèrsmann, A. (2017). Family functioning, parenting stress and quality of life in mothers and fathers of polish children with high functioning autism or asperger syndrome. PLoS ONE, 12(10), 1-19. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0186536
• Rothenberg W. A., Hussong, A. M. ve Chassin, L. (2016). Modeling trajectories of adolescent perceived family conflict: effects of marital dissatisfaction and parental alcoholism. Journal of Research on Adolescence, 27(1), 105–121. https://doi.org/10.1111/jora.12259
• Rademacher, L., Kraft, D., Eckart, C. ve Fiebach, C. J. (2023). Individual differences in resilience to stress are associated with affective flexibility. Psychological Research, 87, 1862–1879. https://doi.org/10.1007/s00426-022-01779-4
• Topbaş, M. (2022). Otizm spektrum bozukluğu olan çocuğa sahip ailelerin bakım verme yükleri ve psikolojik sağlamlıkları arasındaki ilişki. [Yüksek Lisans Tezi]. Kto Karatay Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Toros, F. (2002). Zihinsel ve/veya bedensel engelli çocukların annelerinin anksiyete, depresyon, evlilik uyumunun ve çocuğu algılama seklinin değerlendirilmesi. Türkiye Klinikleri Psikiyatri Dergisi, 3, 45-52.
• Tura, G. (2017). Engelli çocuğu olan ve çocuğu engelli olmayan annelerin anksiyete, depresyon ve psikoloji sağlamlik düzeylerinin incelenmesi. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(18), 30-36.
• Umrigar, D.M. ve Mhaske, R. (2022). Marital and sexual satisfaction, depression, anxiety and stress among wives of patients with chronic illnesses. Indian Journal of Health and Well-being, 13(1), 01 06. https://doi.org/10.21276/apjhs.2022.9.3.23
• Üçgül, Ş. (2019). Evlilik beklentisinin ve evlenme türlerinin evlilik hoşnutsuzluğuna etkisi Konya örneği. [Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ünver, Ş. ve Demirli, C. (2022). Çalışan evli kadın ve erkeklerin toplumsal cinsiyet rol algısı bağlamında aile içi rol dağılımı: Bir nitel araştırma. International Journal of Social Inquiry 15(1), 143–156. https://doi.org/10.37093/ijsi.944705
• Westman, M., Vinokur, A. D., Hamilton, V. D. ve Roziner, İ. (2004). Crossover of marital dissatisfaction during military downsizing among russian army officers and their spouses. Journal of Applied Psychology, 89(5), 769-779. https://doi.org/10.1037/0021-9010.89.5.769
• Woods, S. B., Priest, J. B. Signsc, T. L. ve Maier, C. A. (2019). In sickness and in health: The longitudinal associations between marital dissatisfaction, depression and spousal health. Journal of Family Therapy, 41, 102-125. https://doi.org/10.1111/1467-6427.12207
• Yazıcı-Çelebi, G. (2021). Kadınların kişilik özellikleri ile psikolojik sağlamlık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Mavi Atlas, 9(1), 132-146. https://doi.org/10.18795/gumusmaviatlas.832657
• Yıldırım, S. (2022). Annelik ve kadınlık algısı üzerine uygulamalı bir değerlendirme. İçinde E. Dikici, O. Tire ve Z. Sevim Adıgüzel (Edt.), Aile ve Sosyoloji (s. 228-256). Konya: Eğitim Yayınevi.
• Yıldız, G. (2019). Geleneksel bağlamda erkeklerin dönüşen kadınlık algısı -Şanlıurfa ili örneği. Toplum ve Kültür Araştırmaları Dergisi, 3, 1-29.
• Yüksel, Ö. (2013). Kadınlarda evlilik uyumu ve psikolojik belirtiler arasındaki ilişki: stresle baş etme biçimler ve toplumsal cinsiyet rolü tutumlarının aracı rolleri. [Yüksek Lisans Tezi]. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Zammichieli, M. E., Gilroy, F. D. ve Sherman, M. F. (1988). Relation between sex role orientation and marital satisfaction. personality and social psychology. Bulletin, 14(4), 747-754. https://doi.org/10.1177/0146167288144009
• Zeybekoğlu-Akbaş, Ö. ve Dursun, C. (2022). Toplumsal değişme sürecinde annelik serüveni: Genç annelikten geç anneliğe geçiş. Akademik Hassasiyetler, 9(20), 107-128.
• Zolkoski, S. M. ve Bullock, L. M. (2012). Resilience in children and youth: A Review. Children and Youth Services Review, 34, 2295–2303. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2012.08.009