16. YÜZYILDAN TILSIM DOLU BİR YAZMA ESER; METÂLİÜ’S SAÂDE

Yıl 2022, Sayı: 5, 50 - 77, 31.01.2022

Seval Minaz

Öz

Özet
Pek çok kültür ve mitolojide de yüzyıllardır karşımıza çıkan yaratık ve cin; demon karakterleri doğu kültürüne ait yazma eserlerde birbirinden farklı konular ve sahneler içinde yer bulmuştur.
Doğu sanatı ve kültürü ışığında, Metâli’üs Saâde yazma eserindeki yaratık ve cin karakterler; kaynaklar içinde kendine çok az yer bulmuş ve gizli kapaklı kalmıştır.
Makalemizde, Metâli’üs Saâde eserlerindeki yaratık ve cin karakterlerin bulunduğu sahnelerin kompozisyon bütünlüğü, konusu, uygulama tekniği, anatomik özellikleri, uzuvlarındaki detaylar, kıyafet ve aksesuar, bilhassa portre detaylarındaki karakteristik özelliklerin benzerlikleri değerlendirmeye alınmıştır. Demonların vücut hareketleri, mimikleri ve özellikle göz yapılarındaki benzerlikler de üzerinde durulan konulardan olmuştur.
Bu dilsiz karakterlerin konusu, anlatmak istedikleri ve de en önemlisi izleyiciye yansıyan duygu analizleri de makalemizin kapsamını oluşturmaktadır. Duygusal ve fiziksel yönden analizleri, birbirinden farklı ve benzer yönleriyle tablolara ayrılarak anlatılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Metâli’üs Saâde, Minyatür, Demonlar, Yaratık, Cin, Tılsım

Destekleyen Kurum

Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Geleneksel Türk Sanatları

Teşekkür

Sayın Doç. Dr. Şehnaz Biçer hocamıza teşekkürlerimizi sunarım.

A WRITTEN WORK FULL OF TALISM FROM THE 16TH CENTURY; METÂLİÜ’S SAÂDE

Öz

Abstract
In many cultures and mythology, creatures and genies(goblins) that have come across for centuries; demon characters have been found in different subjects and scenes in the manuscripts of Eastern culture.
Following the detailed analysis of the creatures and genie characters in Metali’us Saade manuscripts, the creatures and genies characters there and the copies showing similarities and differences in various works of the 16th century were identified, analyzed and the results were reached.
Demons; even if there are differences in composition integrity, subject, application technique and colors of scenes with creatures and demons; anatomical features, limb details, skin tissues, similar clothing and accessory features show similarities. Especially, the similarities of the characteristics of the head structure and portrait details have been determined in detail in the drawing analysis. Demons, body movements, mimics and similarities in eye structures were also discussed.
Besides the technical characteristics and composition analysis in the analysis of the creatures and genie characters in the Metali’us Saade manuscript, the subject of the dumb characters there, the expressions they wanted to tell and most importantly, the emotion analyzes reflected to the audience also constituted the scope of our thesis.

Anahtar Kelimeler

Metali’üs Saade, Miniature, Demons, Creature, Genie, Talisman

Kaynakça

• Blair 1993 Blair, Sheila S. ''The Development of the Illustrated Book in Iran'', (1993) Muqarnas.
• Mevlâna Celâleddin-i Rûmî 2013 Mevlâna Celâleddin-i Rûmî,. Fîhi Mâ Fîh. (Eylül 2013). İstanbul: Ataç Yayınları, 6. Baskı.
• Dante 2017 Dante. İlahi Komedya – Cehennem, Araf, Cennet. (2017). İstanbul : Oğlak Yayıncılık, 21. Baskı.
• Dell 2014 Dell, Christopher. Mitoloji Hayali Dünyalara Eksiksiz Rehber. (Mart 2014). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları,
• Ersoy, Necmettin. Semboller ve Yorumları (Haziran 2007), İstanbul
• Islamic and Indian Manuscripts and Paintings in The Pierpont Morgan Kütüphanesi, (1997). Washington Press Üniversitesi, A.B.D.
• İpşiroğlu 1985 İpşiroğlu, Mazhar Ş., Bozkır Rüzgarı, Siyah Kalem, (1985) İstanbul
• Karamağaralı 1984 Karamağaralı, Behran. Muhammed Siyah Kalem’e Atfedilen Minhyatürler. (Aralık 1984). Ankara : Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları: 573, Sanat Eserleri Dizisi: 6, 1. Baskı,
• Metâli-üs-Sa'âde, Bibliothèque nationale Ek. turc 242
• Minaz 2019 Minaz,Seval. Paris Ulusal Kütüphanesi Suppl. Tuec. 242 Numaralı Metâliü's Saâde Yazma Eserdeki Yaratık ve Cin Tasvirlerinin, 16. Yy. Muhtelif Eserdeki Örneklerle Analizi Yüksek Lisans Tezi, (Eylül 2019). İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Uygun 1992 Uygun, Mehmed. Doğu Sanatını Temellendiren İnançların Görsel Biçimlere Dönüşmesi, Şamanizm Etkileri ve Mehmed Siyah Kalem Resimleri,( 1992) İstanbul
• Vassaf 2010 Vassaf, Gündüz. Cehenneme Övgü – Gündelik Hayatta Totalitarizm, (2010). İstanbul: İletişim Yayınları, 23. Baskı,
• Vassaf 1993 Vassaf, Gündüz. Cehenneme Övgü – Gündelik Hayatta Totalitarizm, (1993). İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 3. Basım
• Vassaf 1993 Vassaf, Gündüz, Cennetin Dibi – Modern Zamanlarda Eğlencelik Hayat, (1996). İstanbul: Ayrıntı Yayınları, İkinci Basım