İSTANBUL’DA BAZI TARİHİ YAPI KİTABELERİNİN HAT SANATI ÖZELLİKLERİ BAĞLAMINDA ANLAM VE KAVRAM BOYUTU ÜZERİNE BAZI DÜŞÜNCELER

Yıl 2022, Sayı: 6, 29 - 40, 25.08.2022

Mehmet Nuhoğlu

Öz

Hat sanatının gerek çizgisel gerekse anlam boyutu üzerine yapılan araştırmalar günden güne artmakta, bu sanata dair değerlendirmeler ve yorumlar farklı kapılar açarak gelişme göstermektedir. Hat sanatının veya hüsnühat sanatının, harflerin çizgilerinden ve sülüs, nesih, talik türlerinin geometrik temele dayanan noktasal değerlerden oluştuğu için soyut bir sanat olduğu değerlendirmesi yaygındır.
Bu makalede seçilen örnekler üzerinden, yazının çizgisel duruşunun arkasında, kompozisyonun tamamına bakana/seyredene farklı anlamlar veya zihnin dünyasında belki de şuur altında değişik çağrışımlar yapan tarafı ele alınacaktır. Dönemin hattatlarının yazıyı bir estetik değer üzerinden oluşturmakla yetinmedikleri, yaşadıkları çağın toplumsal yapısının bir yansıması ve belki daha fazlası ilişkili bulundukları entelektüel zümrenin sanat zevkinin ortak bir ürünü olarak ortaya çıktığını düşündürtmektedir.

Anahtar Kelimeler

hat, mimari, kitabe, hat ve toplum, hat ve kavramsal boyut

Kaynakça

• Referans1 Alparslan, A., Osmanlı Hat Sanatı Tarihi, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 1999.
• Referans2 Bilen, Y., Türk İslam Medeniyeti ve Hat Sanatı, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, c.0, s.33, Erzurum, 2014.
• Referans3 Cam, F., Türk Hat Sanatının Felsefi Arka Planı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, 2016.
• Referans4 Derman, U., TDV İslam Ansiklopedisi, cilt 16, İstanbul, 1997.
• Referans5 Günüç, F., XV.-XX. Yüzyıl Osmanlı Dini Mimarisinde Celi Sülüs Hattı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Ün. Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1991.
• Referans6 Gürses, S., Sanat ve Kuram:1900-200 Değişen Fikirler Antolojisi (çev.), (ed. Charles Harrison, Paul Wood), Küre Yayınları, 2015.
• Referans7 İbn Haldun, Mukaddime (çev. Halil Kendir), II. Cilt, Marmara Belediyeler Birliği Kültür Yayınları, İstanbul.
• Referans8 Koç, T., İslam Estetiği, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, 2008
• Referans9 Mutluel, O., Sanat Felsefesi Açısından Hilyeler, Turkish Studies Journal, c. 8, s.12, 2013.
• Referans10 Ökten, S., Aslında Bir Sanat Var; Sanat, Birey ve Toplum Üzerine, Ocak, 2019.
• Referans11 Özkafa, F., Hat Sanatında Armudî İstifler, Klasik Sanatlar Yıllığı, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, İstanbul, 2016.
• Referans12 Serin, M., Hat Sanatı ve Meşhur Hattatlar, Kubbealtı Neşriyatı, İstanbul, 3. Baskı, 2008.
• Referans13 Sezer, B., Yahya Sofî’nin İstanbul Fatih Camii Pencere Alınlıklarındaki Fatiha Sûresi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.3, S.1, 2010.
• Referans14 Taşkıran, H., İ., Yazı ve Mimari, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 1997.
• Referans15 Tatlı, B., https://docplayer.biz.tr/2314592-Turk-islam-sanat-felsefesi.html
• Referans16 Tüfekçioğlu, A., Erken dönem Osmanlı mimarisinde yazının kullanımı (2 cilt), Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, 1997.
• Referans17 Yazır, M.B., Medeniyet Aleminde Yazı ve İslam Medeniyetinde Kalem Güzeli, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, cilt I, Ankara, 1989.
• Referans18 Yetkin, S., K., Estetik Doktrinler, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1972
• Referans19 https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Hicr-suresi/1847/45-48-ayet-tefsiri
• Referans20 https://www.turanakinci.com/portfolio-view/ana-kapi-insa-kitabesi/
• Referans21 https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Ha%C5%9Fr-suresi/5148/22-24-ayet-tefsiri
• Referans22 https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Z%C3%BCmer-suresi/4120/62-63-ayet-tefsiri
• Referans 23 https://tr.wikipedia.org/wiki/Ma%C4%9Frib%C3%AE#/media/Dosya:Maghribi_script_sura_5.jpg
• Referans24 http://www.kalemguzeli.org/index.php?go=main&KNO=181
• Referans25 https://tezhipnedir.wordpress.com/2009/12/10/osmanli-fermanlari/
• Referans26 https://www.youtube.com/watch?v=V-MPhjW5wyo
• Referans27 https://www.wikiwand.com/tr/Bihz%C3%A2d