Thomas Mann’ın Kulturkampf’ı: “Edebiyata Karşı Sanat”

Yıl 2025, Sayı: 119, 367 - 383, 25.09.2025

Hüseyin Etil

https://doi.org/10.36484/liberal.1753379

Öz

Bu makalede yirminci yüzyılın en önemli romancı, düşünür ve yazarlarından Thomas Mann’ın Birinci Dünya Savaşı koşullarında savunduğu düşüncelere yakından bakılacaktır. Mann, hayatı boyunca sanat ve hayat, politika ve kültür, hümanizm ve milliyetçilik arasında diyalektik salınımlar yaşamıştır. Bu diyalektik antitezlerin dayandığı içsel toplumsal koşulları Alman orta sınıflarının milliyetçi-muhafazakâr entelijensiya ile hümanist-evrenselci entelijensiya arasında yaşadığı derin bölünmede; dışsal siyasal koşulları ise Almanya ile Batı dünyası arasındaki dramatik yarılmada ifadesini bulur. Kavramsal düzlemde “uygarlık” ile “kültür” arasındaki temel antagonizmaya dönüşmüş olan bu politik mücadele Thomas Mann tarafından Dünya Savaşı koşullarında “edebiyat” ile “sanat” arasındaki karşıtlık olarak yorumlanır. Savaş koşulları bağlamında yürüttüğü kültürel mücadele içinde Mann, Batılı devletlerin kurmuş olduğu “uygar-barbar” karşıtlığını yadsıyarak savaşı “kültür-uygarlık” karşıtlığı temelinde yeniden anlamlandırır. Mann, Fransa ile Almanya arasındaki askeri-politik mücadeleyi edebiyat ile sanat, roman ile müzik, uygarlık ile kültür arasındaki mücadeleye tercüme eder. Cephede askerler mücadele ederken cephe gerisindeki entelektüeller, edebiyatçılar ve sanatçılar arasında kültürel bir mücadele yaşanmıştır. Bu makalede savaş zamanının “muhafazakâr Thomas Mann”ının kültür savaşı tutumu ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kulturkampf , Uygarlık , Kültür , Edebiyat , Sanat.

Thomas Mann's Kulturkampf: "Art Versus Literature"

Öz

This article examines the ideas of Thomas Mann, one of the twentieth century’s most significant novelists and thinkers, within the context of World War I. Mann’s thought was shaped by dialectical oscillations between art and life, politics and culture, and humanism and nationalism. These antitheses reflected the internal division of the German middle classes between nationalist-conservative and humanist- universalist intelligentsia, as well as the external political rupture between Germany and the Western world. During the war, this tension crystallized into the fundamental antagonism between “culture” and “civilization.” Mann interpreted this divide as the opposition between “literature” and “arts.” Rejecting the “civilized–barbarian” dichotomy promoted by Western powers, he redefined the conflict as one between culture and civilization, novel and music, literature and arts. Thus, while soldiers fought at the front, intellectuals, writers, and artists engaged in their own cultural battle. This study explores the cultural war approach of the wartime “conservative Thomas Mann.”

Anahtar Kelimeler

Kulturkampf , Civilization , Culture , Literature , Art.

Kaynakça

• Aytaç, G. (2010). Thomas Mann’ın Edebiyat Dünyası, Ankara: Phoenix Yayınları.
• Bourdieu, P. (2018). Heidegger’in Politik Ontolojisi. Çev. Aslı Sümer. İstanbul: Monokl Yayınları.
• Bora, T. (2018). Zamanın Kelimeleri: “Yeni Türkiye”’nin Siyasi Dili. İstanbul: Birikim Yayınları.
• Elias, N. (2023). Almanlar Üzerine İncelemeler. Çev. Firuzan Gürbüz Gerhold. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Gürpınar, D. (2017). Yerli Milli: Türk Düşününde Hamasi Söylemler. İstanbul: Liber Yayınları.
• Gay, P. (2023). Wiemar Kültürü. Çev. Eren Buğlalılar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Hobsbawm, E. (1996). Kısa 20. Yüzyıl, 1914-1991 Aşırılıklar Çağı. Çev. Yavuz Alogan, İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Heller, E. (1981). Thomas Mann: The Ironic German. Cambridge: Cambridge University Press.
• İnce, H.O. (2010). Muhafazakâr İdeoloji, Din, Siyaset. İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Jünger, E. (2021). Eumeswil. Çev. Süheyla Kaya. İstanbul. Jaguar Kitap.
• Kaube, J. (2020). Max Weber. Çev. Öndercan Muti. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Lapenies, W. (2006). Seduction Of Culture in German History. New Jersey. Princeton University Press.
• Mann, T. (2013) Büyülü Dağ (2 Cilt), çev. İris Kantemir, İstanbul: Can Yayınları.
• Mann, T. (1987). Reflections of a Nonpolitical Man. Trans. Walter D. Morris. New York: Frederick Ungar.
• Mann, T. (1983). Ausgewahkte Essays In Drei Banden. Fischer Taschenbuch Verlag.
• Mann, T. (2014). Doktor Faustus. Çev. Zehra Kurttekin. İstanbul: Can Yayınları (2. Baskı).
• Nietzsche, F. (2011). Putların Alacakaranlığı. Çev. İsmet Zeki Eyüpoğlu. İstanbul: Say Yayınları (4. Baskı).
• Steal, M. (2017). Almanya Üzerine. Çev. Hasan Aydın Karahasan. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Watson, P. (2024). Alman Dehası: Avrupa’nın Üçüncü Rönesansı, İkinci Bilim Devrimi ve Yirminci Yüzyıl. Çev. M. Murtaza Özeren. İstanbul: Kronik Kitap