TÜRK GRAMERCİLİĞİNDE CÜMLE TASNİFLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 3, 404 - 417, 31.08.2020

Halil İbrahim Ertürk

https://doi.org/10.20322/littera.749931

Cited By: 1

Öz

Türk gramerciliğinin Anadolu sahasındaki seyri, Müyessiretü’l-Ulûm ile başlar. Bergamalı Kadri’nin eserini telif ettiği 1530’dan bu yana, farklı dönemlerde ve birbirinden farklı yaklaşımlarla Türk dilinin grameri üzerine birçok eser telif edilmiştir. Bununla birlikte çeşitli sosyal, siyasi ve kültürel gelişmeler sebebiyle değişiklik gösteren Doğu’yu ve Batı’yı örnek alma eğilimi, Türk gramerciliğinde de etkisini göstermiştir. Bu nedenle, Anadolu sahasında Türk dili grameri üzerine kaleme alınan kaynaklarda benimsenen yöntemler, kullanılan terimler ve tasnifler bakımından birtakım ayrışmalar ve düzensizlikler ortaya çıkmıştır. Bu sorun ve düzensizliklerin tespit edilebildiği konu başlıklarından biri de cümlelerin sınıflandırılmasıdır.
Bu çalışma kapsamında, Müyessiretü’l-Ulûm’dan itibaren Anadolu sahasında yazılan başlıca Türkçe gramer kitaplarında yer alan cümle tasnifleri incelenmiş ve bu kaynaklarda cümlelerin sınıflandırılması hususunda görülen sorun ve düzensizlikler tespit edilmiştir. Çalışmanın amacı, mevcut konuda görülen sorun ve düzensizlikleri tespit etmenin yanında, cümlelerin tasnifi konusunda dikkat edilmesi gereken noktaları vurgulamaktır.

Anahtar Kelimeler

Cümle, Cümlelerin Sınıflandırılması, Cümle Bilgisi, Türk Gramerciliği

Kaynakça

• Banguoğlu, Tahsin (2007). Türkçenin Grameri. Ankara: TDK Yay.
• Bergamalı Kadri, Müyessiretü’l-Ulûm (hzl. Esra Karabacak). Ankara: TDK Yay. 2002.
• Bilgegil, Kaya (2014). Türkçe Dilbilgisi. Ankara: Salkımsöğüt Yay.
• Bozkurt, Fuat (2004). Türkiye Türkçesi (Türkçe Öğretiminde Yeni Bir Yöntem). İstanbul: Kapı Yay.
• Börekçi, Muhsine (2015). “Söz Dizim Kuramları Bağlamında Türkçe Söz Dizimi”. Turkish Studies, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume: 10/16, Fall 2015, p.355-370.
• Dağdelen, Selçuk (2013). Selim Sabit Efendi, Nahv-i Osmânî. Kilis 7 Aralık Üniversitesi, SBE. Türkçe Öğretmenliği A.B.D. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kilis.
• Deny, Jean (2012). Türk Dil Bilgisi (hzl. Ahmet Benzer). İstanbul: Kabalcı Yay.
• Ediskun, Haydar (1993). Yeni Türk Dilbilgisi. İstanbul:Remzi Kitabevi.
• Emre, A. Cevat (2004). Eski Lisân-ı Osmânî Sarf ve Nahiv (hzl. Gülden Sağol, Erdal Şahin, Nurgül Yıldız). Ankara: TDK Yay.
• Ergin, Muharrem (2009). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Yay.
• Gencan, T. Nejat (2007). Dilbilgisi. Ankara: Tek Ağaç Eylül Yay.
• Göknel, Yüksel (1974). Modern Türkçe Dilbilgisi. İzmir: Esen Ktb. Hür Efe Matbaası.
• Karahan, Leyla (2000). “Yapı Bakımından Cümle Sınıflandırmaları Üzerine”. Türk Dili Sy: 583, s.16-23.
• Özkan, Nevzat (hzl.) (2000-a). Ahmet Cevdet Paşa-Fuat Paşa, Kavâid-i Osmâniyye. Ankara: TDK Yay. 760.
• Özkan, Nevzat (hzl.) (2000-b). Ahmet Cevdet Paşa, Medhal-i Kavâ’id. Ankara: TDK Yay. 772.
• Toparlı, Recep (hzl.) (2003). Mufassal Yeni Sarf-ı Osmânî. Ankara: TDK Yay.