HARPUTLU YUSUF ŞÜKRÎ’NİN NESÂYİH(NASİHATLAR)I –GÜNÜMÜZ TÜRKÇESİYLE

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 3, 577 - 621, 31.07.2021

Adem Ceyhan

https://doi.org/10.20322/littera.952605

Cited By: 2

Öz

19. asırda yaşamış Harputlu Yusuf Şükrî, Mısır’da çeşitli âlimlerden tefsir, hadis gibi ilimleri tahsil etmiş; sonra Anadolu’ya dönüp İstanbul’da Şeyh İbn Vefâ Medresesinde dinî bilgilerin öğretimiyle uğraşmıştır. Bu sıralarda Vânî Efendi dergâhı şeyhliği vazifesinde de bulunan Yusuf Efendi, H. 1273 (M. 1857) yılında Medine’deki Mahmudiye Medresesi müderrisliğine tayin edilmiş; bir yandan ders verirken diğer taraftan isteyenlere irfani yönden rehberlik etme ve eser telifi işleriyle meşgul olmuştur. Üç sene sonra Anadolu’ya gelip tekrar Medine’ye giden Yusuf Efendi, H. 1292 (M. 1876) yılında vefat etmiştir.
Yusuf Efendi’nin çoğu Arap harfleriye basılmış; İslâmî yahut mantık gibi onlara vasıta sayılan ilimler hakkında Arapça ve Türkçe eserleri vardır. O, her ne kadar “Şükrî” mahlasıyla bazı dinî, tasavvufi şiirler yazmışsa da daha ziyade bir müderris ve âlim olarak tanınmıştır. Yusuf Efendi’nin mensur Türkçe eserlerinden biri de “Nesâyih” (Nasihatlar) olup bu dinî, ahlaki kitabını H. 1276 (M. 1860) yılından sonra, Sultan Abdülaziz devrinde yazdığı anlaşılmaktadır. Yazar, anılan kitapçığında Müslüman sultana itaatin lüzumu, adaletle hükmetmenin gerekliliği, suçluların cezalandırılması, devlet işlerinde iyi ve liyakatli kimselerin istihdam edilmesi lazım geldiği gibi konular üzerinde durur. Fikir ve tavsiyelerini daima Kur’an ayetlerine ve Hz. Peygamber’in hadislerine dayandıran Yusuf Efendi, ele aldığı mevzulara dair bazı tarihî yahut menkıbevi vak’alara da yer verir.
1860’lı yılların başlarında yazılmış söz konusu eser, zamanımızda ancak Osmanlı Türkçesini bilen sınırlı bir okuyucu zümresi tarafından anlaşılabilecek durumdadır. Bu çalışmada, 2016’da iki yazma nüshasına dayalı olarak Latin harfleriyle yayımlanan Nesâyih’in, günümüz Türkçesine aktarılan metninin mütalâaya arz edilmesi, böylece daha geniş okur-yazar kitlesi tarafından anlaşılması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yusuf Şükrî, Nesâyih, nasihatname, diliçi çeviri

Kaynakça

• KAYNAKÇA Açıkgöz, Nâmık (1990). “Harputlu Yûsuf Şükrî, Nasîhat-nâme’si ve Yayımlanmamış Üç Manzûmesi”, Fırat Üniversitesi Dergisi (Sosyal Bilimler), Elazığ, C. 4, S. 1, s. 1-8.
• Adalıoğlu, Hasan Hüseyin vd. (2009). “Siyâsetnâme”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, C. 37, s. 304-308.
• Ahmed Rifat ( 1299-1300/ 1882-83). Lugāt-ı Târihiyye ve Coğrafiyye, I-VII, İstanbul: Mahmud Bey Matbaası.
• Alak, Musa (2011). “Meşihat Müsteşarı Eğinli İbrahim Hakkı Efendi’nin Vaz‘ İlmine Dair Risâlesinin Tahkik ve Tahlili”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 25, s. 29-76.
• Atay, Hüseyin (1983). Osmanlılarda Yüksek Din Eğitimi, İstanbul: Dergâh Yay.
• Bağdatlı İsmail Paşa (1955). Hediyyetü’l-ârifîn esmâ’ü’l-müellifîn ve âsârü’l-musannifîn, nşr. İbnülemin Mahmud Kemal- Avni Aktuç, C. 2. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Bağdatlı İsmail Paşa (1945-47). nşr. Kilisli Muallim Rifat- Şerefeddin Yaltkaya, Îzâhu’l-meknûn fi’z-zeyl ‘alâ Keşfi’z-zunûn ‘an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn İstanbul C. 2, İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Bursalı Mehmed Tâhir bin Rif‘at (1325/1909). Ahlâk Kitaplarımız, İstanbul: Necm-i İstikbâl Matbaası.
• Bursalı Mehmed Tâhir bin Rif‘at (1324/ 1908). Aydın Vilâyetine Mensub Meşâyıh, Ulemâ, Şuarâ, Müverrihîn ve Etibbânın Terâcim-i Ahvâli, İzmir: Keşişyan Matbaası.
• Bursalı Mehmed Tâhir (1333/1915). Osmanlı Müellifleri, C. 2, İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Bursalı Mehmed Tâhir (1321/1904). Ulemâ’-i Osmâniyye’den Altı Zâtın Tercüme-i Hâli, İstanbul: Hanımlara Mahsus Gazete Matbaası.
• Ceyhan, Âdem vd. (2016). “Harputlu Yûsuf Şükrî’nin Nesâyih (Nasihatlar)i”, Sûfî Araştırmaları, Kış, c. 7, Sayı 13, s. 1-46.
• Çeloğlu, H. Hüseyin (2013). Harputlu Yusuf Şükrü Efendi’nin Hayatı, Eserleri ve Felsefi Görüşleri, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, yüksek lisans tezi, Elazığ.
• Donuk, Suat (2017). Nev‘î-zâde Atâyî, Hadâ’iku’l-Hakâ’ik fî Tekmileti’ş-Şakâ’ik, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yay.
• Ebü’lulâ Mardin (1966). Huzûr Dersleri, c. II-III. İstanbul Üniversitesi Yay.
• Evliyâ Çelebi Mehmed Zıllî İbn Derviş (1314/1895). Evliyâ Çelebi Seyâhat-nâmesi, Dersaâdet: İkdam Matbaası.
• Fayda, Mustafa (1969). “Hicaz Kütüphaneleri”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Ankara, c. XVII, s. 305-308.
• Harputî Hacı Yûsuf Şükrî (1286/ 1869). Rumûzü’t-tevhîd, Urfevî Hacı Halîl Zârî Efendi Taşdestgâhı. Harput Ulemâsı, Konya Bölge Yazma Eserler Ktp. nr. 1423.
• İbrâhim Cûdî (1332/1916). Lugat-ı Cûdî, Trabzon.
• İsmâîl bin Muhammed el-Aclûnî (1418/1997). I-II, Keşfü’l-hafâ ve müzîlü’l-ilbâs ‘amme’ştehere mine’l-ehâdîs ‘alâ elsineti’n-nâs, Beyrut.
• İstanbullu, Merve (2013). Yusuf Şükrü Harpûtî’nin Silsiletü’s-safâ li-Muhammed Mustafâ Adlı Eserinin Transkripsiyonla Yazımı, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Bitirme tezi.
• Kahraman, Abdullah (2011). “Tâvûs b. Keysân”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul.
• Karadeniz, H. Basri (2006). “Osmanlı- Hacı Bektaş Veli İlişkisi Veya ‘Ak Börk’ Meselesi”, Akademik Bakış, Ocak, Sayı 8, s. 1-9.
• Karatay, Fehmi Edhem (1961). Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Kataloğu, İstanbul, C. 2.
• Kehhâle, Ömer Rızâ (1414/1993). Mu‘cemü’l-müellifîn, Beyrut, C. 4.
• Koşik, Halil Sercan (2018). Bâkî’nin el-İ‘lâm Bi-A‘lâmi Beledi’llâhi’l-Harâm Tercümesi (Fezâ’il-i Mekke), İstanbul: Kesit Yayınları.
• Levend, Agâh Sırrı (1962). “Siyaset-nameler”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı, Belleten, s. 167-194.
• Mehmed Süreyyâ [1315/1898]. Sicill-i Osmânî yâhud Tezkire-i Meşâhîr-i Osmâniyye, C. 4, İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Memişoğlu, Fikret (1995). Harput Divanı, Elazığ: Elazığ Kültür Derneği Yay.
• Mısır Millî Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Kataloğu (1870-1980), (1987-1992). I-V c.
• Muhammed b. Ebi Bekr… (H. 1390/ M. 1971). Muhtâru’s-Sıhâh, Beyrut.
• Mustafa bin Şemseddin, Ahterî-i Kebîr, I-II, ts.
• Öngören, Reşat (2008). “Safiyüddîn-i Erdebîlî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, C. 35, s. 476-478.
• Öztürk, Necdet (2001). XV. Yüzyıl Tarihçilerinden Kemal, Selâtîn-nâme (1299-1490), Ankara: TTK Yay.
• Pakalın, Mehmet Zeki (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, I-III, İstanbul.
• Saylan, İbrahim (2008). Yûsuf Şükrü Harpûtî ve Eserlerinin Hadîs Açısından Değeri, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, yüksek lisans tezi. Elazığ.
• Serkîs, Yûsuf İlyân (1346/1928). Mu‘cemü’l-matbû‘âti’l-Arabiyye ve’l-muarrebe, Mısır.
• Sunguroğlu, İshak (1959). Harput Yollarında, C. 2, Elazığ Kültür ve Tanıtma Vakfı Yay.
• Ş. Sâmî (1306-1316/1889-1898). Kāmûsü’l- a‘lâm, I-VI, İstanbul: Mihran Matbaası.
• Şeker, Kenan (2006). Yusuf Şükrü Harputi’nin ‘Rumuzu’t-Tevhid’ Adlı Eserinin Sadeleştirilmesi ve Değerlendirilmesi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans semineri, Elazığ.
• Ş. Sâmî (1317-18/ 1901-1902). Kāmûs-ı Türkî, I-II, Dersaâdet.
• Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1976-98). I-VIII c. İstanbul: Dergâh Yay.
• Türk Dünyası Ortak Edebiyatı- Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi (2007). Ankara, AKM Yay. C. 8.
• Yiğit, İsmail (2002). “Kayıtbay”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Ankara, C. 25, s. 80-81.
• Yusuf b. Ömer (1283/1866). Mehâsinu’l-hisâm, İstanbul.
• Yûsuf Şükrî (1274/ 1858). Nâmûsü’l-îkān ale’l-Burhân, İstanbul, Kadırga Limanında Litografya destgâhı.
• Yûsuf bin Osmân el-Harputî, Nesâyih, Süleymaniye Ktp. Hacı Mahmud Efendi, nr. 1846.
• Yûsuf bin Osmân el-Harputî (1286/1869). Silsiletü’s-safâ fî Nesebi’l-Mustafâ, İstanbul, el-Hâcc Osman Efendi Matbaası.
• Yûsuf-ı Harpûtî, Hâşiye-i İsâm üzerine hâşiye, Âtıf Efendi Ktp. nr. 1238.
• Yûsuf Şükrî (1293/ 1876). Şerhu Usûli’l-hadîs li Dâvudi’l-Karsî ‘alâ Risâleti’l-Birgivî, İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Yüksel, Emrullah (1992). “Birgivî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, C. 6, s. 191-194.