ESKİ TÜRKÇEDEKİ {+(X)t} ÇOKLUK EKİNİN KÖKENİNE DAİR

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 1, 31 - 44, 31.01.2023

Osman Akteker

https://doi.org/10.20322/littera.1219042

Öz

Orhon Türkçesinde oglıt, yılpagut, kanat, tarkat, tigit, seŋüt örneklerinde görülen {+(X)t} çokluk biçim biriminin kökenine dair farklı izahlar yapılmıştır. Bu çokluk biçim birimi, Altay dilleri, İran dilleri ve Ural dilleri olmak üzere üç dil ailesinde görülmektedir.
Bu çalışma; Altay, İran ve Ural dillerinde {+(X)t} çokluk biçim birimini incelemiş ve bu ekin kökenine dair bir varsayım geliştirmiştir. Bu varsayım, Kanonik Yaklaşım ve karşılaştırmalı dil biliminin metotları ile geliştirilmiştir. Kanonik Yaklaşım, morfolojide önemli bir yer tutan çekim sınıflarına dair standart ilkeler belirlemek için geliştirilmiştir. Kanonik Yaklaşım’ın metotları, {+(X)t} çokluk biçim biriminin kökenine dair önemli veriler sunmaktadır. Böylece Kanonik Yaklaşım’ın verileri, karşılaştırmalı dil bilimin verileri ile kıyaslanarak Eski Türkçedeki {+(X)t} çokluk biçim biriminin kökeni izah edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türkçede çokluk, -t çokluk eki, Eski Türkçe, Kanonik Yaklaşım, Altay dilleri

Kaynakça

• Abaev, Vasily (1964). A Granzmatical Sketch of Ossetic. Bloomington: Indiana Univ. Press.
• Abondolo, Daniel (1998). The Uralic Languages. London and New York: Routledge.
• Aikio, Ante (2022). “Proto-Uralic”. The Oxford Guide to the Uralic Languages. ed. Marianne Bakró-Nagy, Johanna Laakso ve Elena Skribnik. Oxford: Oxford. 3-27.
• Bakró-Nagy, Marianne (2012). “The Uralic Languages”. Revue belge de philologie et d'histoire, tome 90, fasc. 3. Langues et littératures modernes: 1001-1027.
• Bird, Brian Arnett (2007). Aspects Of Yaghnobi Grammar. Yüksek Lisans Tezi. Oregon: Oregon Üniversitesi.
• Blažek, Václav (2003). “Toward the Fenno-Ugric cultural lexicon of Indo-Iranian origin”. Indogermanische Forschungen: 92-99.
• Comrie, Bernard (1981). The Languages Of The Soviet Union. Cambridge: Cambridge University Press.
• Corbett, Greville (2005). “The canonical approach in typology”. Linguistic diversity and language theories. ed.Zygmunt Frajzyngier, Adam Hodges ve David S. Rood. Amsterdam: John Benjamins. 25-49.
• Corbett, Greville (2007). “Canonical Typology, Suppletion, And Possible Words”. Language, vol. 83 no. 1: 8-42.
• Corbett, Greville (2009). “Canonical İnflectional Classes”. Selected Proceedings Of The 6th Décembrettes. ed. Fabio Montermini, Gilles Boyé ve Jesse Tseng 1-11 Somerville MA: Cascadilla Pro-ceedings Project.
• Corbett, Greville (2010). “Canonical derivational morphology”. Word Structure, 3(2): 141-155.
• Demir, Nurettin, E.Yılmaz (2002). “Ural-Altay Dilleri ve Altay Dilleri Teorisi”. Türkler, c. I,Yeni Türkiye Yay: 394-402.
• Demir, Nurettin, E.Yılmaz (2014). Türk Dili. Ankara: Grafiker.
• Doerfer, Gerhard (1963). Türkische Und Mongolische Elemente İm Neupersischen. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag GMBH.
• Doerfer, Gerhard (1976). “Proto-Turkıc: Reconstructıon Problems”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı – Belleten, 23-24: 1-59.
• Eker, Süer (2012). “Orta Asya'nın Gizemli Halkı: Soğdlular Soğd ve Soğdca”. Türkbilig: 77-92.
• Erdal, Marcel (2004). A Grammar Of Old Turkic. Leiden-Boston: Brill.
• Gabain, A. Von (2007). Eski Türkçenin Grameri. Çev. Mehmet Akalın. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Hasanov, Zaur (2014). Suffix -t as an İndicator Of Plurality İn the Ethnonyms of the Royal Scythians. Discussions on Turkology. ed. Ö. Emiroğlu. Varşova: Varşova Üniversitesi.
• Herodotos (2020). Herodotos Tarihi. Çev. Müntekim Ökmen. İstanbul: Türkiye İş Bankası.
• Johanson, Lars (2021). Turkic. Cambridge: Cambridge Unıversıty Press.
• Korkmaz, Zeynep (1986). “Türkçe İle Moğolca Arasında Ortaklaşan Unsurlar ve Moğolcanın Türk Dili Araştırmalarındaki Yeri”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten, 34: 43-52.
• Miller, Vsevolod (1887). Osetinskie Etiudı. Moskova.
• Poppe, Nicholas (2008). “Altay Dillerinde Çokluk Ekleri”. Çev. Caner Kerimoğlu. Dil Araştırmaları Dergisi 2: 93-110.
• Schaeder, Heinz Heinrich (1972). Iranica I: Das Auge des Königs. Berlin: Kraus.
• Sinor, Denis (1990). The Cambridge History Of Early İnner Asia. Cambridg: Cambridge University Press 1.
• Szemerenyı, Oswald (1980). Four Old İranian Ethnic Names: Scythian-Skudra-Sogdian-Saka. Wien: Ver-lag Der.
• Tekin, Şinasi (1992). “Eski Türkçe”. Türk Dünyası El Kitabı. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Tekin, Tekin (2016). Orhon Türkçesi Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Windfuhr, Gernot (2009). The İranian Languages. London and New York: Routledge.
• Yoshida, Yutaka (2009). “Sogdian”. The İranian Languages. ed. G. Windfuhr. London And New York: Routledge.