NAZÎRÂ’NIN MANZUM ÇINNÂME VE SEĞİRNÂMESİ

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 1, 122 - 138, 31.01.2023

Yunus Kaplan

https://doi.org/10.20322/littera.1222044

Öz

İnsanoğlu tarih boyunca gaybı ve gelecekte yaşanacak olayları hep merak etmiş, bu merak duygusu da onu her daim çeşitli arayışlara sevk etmiştir. Bu arayışların bir neticesi olarak daha çok gelecek üzerine yapılan tahminlere dayanan gaybî ilim türleri doğmuştur. Kulak çınlamasının esas alındığı çınnâmeler ve vücudun çeşitli organlarının seğirmesi üzerine tecrübe edilmesi muhtemel hadiseler üzerine yapılan tahminlerden oluşan seğirnâmeler bu ilim dalları arasında yer alır. Sayısı birkaç örnekle sınırlı olan çınnâmelerin aksine elde kahir ekseri mensur olan çok sayıda seğirnâme metni bulunmaktadır. Farklı zamanlarda kaleme alınmış olan ve hemen hemen hepsinin müellifi meçhul olan mensur seğirnâmeler dışında az da olsa manzum şekle sahip olanları da mevcuttur.
Edebî geleneğimizde şimdiye kadar manzum çınnâme örneğine rastlanılmamışsa da 19. yüzyılda yaşadığı tahmin edilen Sevâdî’ye ait manzum bir seğirnâmenin varlığı bilinmektedir. Sevâdî dışında manzum seğirnâme kaleme alan şairlerden biri de Nazîrâ’dır. Şair, bu manzume dışında aynı zamanda manzum çınnâme de yazmıştır. Mesnevi nazım şekline sahip olan ve aruzun “mefâʻîlün mefâʻîlün feʻûlün” kalıbıyla tanzim edilen her iki manzumeden Çınnâme on beyit, Seğirnâme ise 92 beyitten müteşekkildir. Nazım şekli ve vezin dışında sade bir dile sahip olmaları bu manzumelerin ortak özelliklerinden bir diğeridir.
Bu çalışmada türlerinin nadir örneklerinden olan Nazîrâ’nın manzum Çınnâme ve Seğirnâme’sinin şekil ve muhteva özellikleri üzerinde durulduktan sonra çeviri yazılı metinleri araştırmacıların dikkatlerine sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk edebiyatı, Nazîrâ, çınnâme, seğirnâme

Kaynakça

• Abdülaziz, Mehmed İhsan; Tırâzî, Nasrullah Mübeşşir (1992). Fihristi'l-Mahtûtâti't-Türkiyye el-Osmâniyye. C. 4, Kahire: El-Hey’etü’l-Mısriyye el-Âmmetü’l-Kitâb.
• Aksoyak, İ. Hakkı (2015). “Nazîr/Nazîrâ, İbrahim Nazîr Çelebi Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nazir-nazira-ibrahim-nazir-celebi [erişim tarihi: 15.09.2022].
• Çakmak, Serkan (2018). “Vatikan Kütüphanesindeki Türkçe İhtilac-nâme Nüshası”. Diyalektolog Ulusal Sosyal Bilimler Dergisi, 19: 15-64.
• Daşdemir, Özkan (2016). “İngiltere Kütüphanelerinde Kayıtlı Dört Seğirnâme Üzerine”. Dede Korkut Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, Sayı 11: 19-46.
• Devellioğlu, Ferit (2011). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. İstanbul: Aydın Kitabevi.
• Dilçin, Cem (1983). Yeni Tarama Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• Güncel Türkçe Sözlük, https://sozluk.gov.tr/, [erişim tarihi: 15.09.2002].
• Karaman, Hayrettin vd. (1996). Kur’an Yolu Meâli. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Kayaokay, İlyas (2020). “Yeni Bir İhtilâc-nâme - Segir-nâme Nüshası Üzerine”. Atlas Journal, International Refereed Journal on Social Sciences, 6 (26): 219-39.
• Mecmua-i Resail ve Eş'ar, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, TY 10576.
• Özergin, M. Kemal (1967). “Eski Bir Seyirme-nâme”. Türk Folklor Araştırmaları, 211: 4331-4332.
• Özyaşamış Şakar, Sezer (2010). “Bir Tür Fal Kitabı: İhtilâc-nâme”. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 22: 213-228.
• Sertkaya, Ayşe Gül (2011). “Bilinmeyen Bir Seğirnâme Yazması”. 38. ICANAS, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, 1533-1560.
• Sümbüllü, Yusuf Ziya (2010). Seğirnâme. Erzurum: Fenomen Yayınları.
• Sümbüllü, Yusuf Ziya (2016). “Yeni bir İhtilâc-nâme Nüshası Üzerine Değerlendirme”. Türk-İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı 6: 174-196.
• Sümbüllü, Yusuf Ziya ve Gözitok, M. Akif (2014). “Gaybî Bir İlim Şubesi Olarak İhtilâc-nâmeler ve Mevlana Sevâdî’nin Manzum İhtilâc-nâmesi”. Dede Korkut Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 3 (6): 105-131.
• Şemseddin Sami (1996). Kâmûs-ı Türkî, İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Tatcı, Mustafa (1993). “Türk Edebiyatındaki Seğirnâme ve Çin-nâme Türlerinden Birer Örnek”. Türk Dili Araştırmaları, 87: 237-242.
• Tetik, Bünyamin (2019). “Mehmet İlmî’nin Segir-nâme ve Çınnâmesi”. Batman Üniversitesi İslami İlimler Hakemli Dergisi, 3 (2): 72-85.