TÜRKİYE TÜRKÇESİNDE FİİLİMSİLER SORUNU VE ÖĞRENİM ZORLUKLARI

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 1, 13 - 24, 31.01.2025

Birol İpek , Cemil Özcan

https://doi.org/10.20322/littera.1606216

Öz

Türkiye Türkçesi gramer kitapları incelendiğinde fiilimsiler konusunun birkaç kaynak dışında detaylı bir şekilde ele alınmadığı görülmektedir. Türkiye Türkçesinin gramerinde bir bütünlüğün olmasından dolayı bir konunun eksik öğrenilmesi diğer konuların da öğreniminde güçlükler yaratmaktadır. Fiilimsiler konusunun ilişkili olduğu bölümlere bakıldığında kelime bilgisi, cümle bilgisi, şekil bilgisi gibi konular görülür. Fiilimsiler konusunun bazı kaynaklarda fiilimsi adı altında işlenirken bazı kaynaklarda da eylemsi şeklinde işlenmesi konunun öğreniminde güçlük oluşturmaktadır. Yine öğrencilerin bazı eklerin oluşum kurallarını ve kullanım yerlerini bilmemesi kelime morfolojisinde sorun yaratmaktadır. Türkiye Türkçesinde kullanılan bazı zaman eklerinin (/-(y)A+cAk/, /-Ar/, /-mA+z/, /-mIş/) eylemin gerçekleştiği zamanı bildirme fonksiyonunda olmayıp fiilden türetilmiş ve ismi niteleyen sıfatlar yapması akabinde bazı eylemleri gerçekleştiren alet isimleri yapması (kalıcı isimler) bu zaman eklerinin sanki farklı birer ekmiş gibi öğrenciye öğretilmesi konunun öğreniminde sorun oluşturmaktadır. Oysa Türkçede tek bir tane (/-(y)A+cAk/, /-Ar/, /-mA+z/, /-mIş/) eki bulunmaktadır. Bu ekler de cümlenin kuruluşuna göre bazen fonksiyon değiştirip fiilden isim yapan ekler gibi kullanılabilir. Şüphesiz fiilimsiler konusunun en önemli sorunlarından biri de içinde bulundukları cümlelerin basit cümle mi birleşik cümle mi olduğu sorunudur. Bu bağlamda hem akademik kaynaklarda hem de Milli Eğitim Bakanlığı Talim Terbiye Kurulunca onaylı ders kitaplarında bilgi birliği olmayışı sorunun hâlen devam ettiğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Dil,, gramer,, fiilimsiler,, yapısına göre cümleler.

Kaynakça

• Aydın, İ. (2009). Birleşik cümle üzerine. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Kongresi. İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi.
• Ayverdi, İ. (2005). Misalli büyük Türkçe sözlük. Kubbealtı Neşriyat.
• Banguoğlu, T. (2015). Türkçenin grameri. TDK Yayınları.
• Bayraktar, N. (2018). Türkçede fiilimsiler. TDK Yayınları.
• Delice, H. İ. (2003). Türkçe sözdizimi. Kitabevi Yayınları.
• Eker, S. (2010). Çağdaş Türk dili. Grafiker Yayınları.
• Ergin, M. (2009). Türk dil bilgisi. Bayrak Yayınları.
• Esenlioğlu, H. & Set, S. & Yücel, A. (2021). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Türkçe 8. sınıf ders kitabı. MEB Yayınları.
• Gülensoy, T. (2015). Türkçe el kitabı. Akçağ Yayınları.
• Karahan, L. (2011). Türkçede söz dizimi. Akçağ Yayınları.
• Karahan, L. (1995). Türkçede birleşik cümle problemi. Türk gramerinin sorunları toplantısı. TDK Yayınları.
• Kerimoğlu, C. (2007). Türkçe dil bilgisi öğretiminde yapı bakımından cümle sınıflandırmaları. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (21), ss. 98-107.
• Korkmaz, Z. (2003). Türkiye Türkçesi grameri (şekil bilgisi). TDK Yayınları.
• Özkan, B. (2020), Türkiye Türkçesinde fiilimsiler üzerine ileri uygulamalar, Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(39), ss. 1321-1371.
• Özkan, M. & Sevinçli, V. (2011). Türkiye Türkçesi söz dizimi. Akademik Kitaplar.