Yerinden Yönetimden Avrupa Normlarına: AB Yerellik İlkesi ve Türkiye

Yıl 2025, Cilt: 6 Sayı: 11, 32 - 39, 30.06.2025

Merve Mesçioğlu Fedai

Öz

Bu çalışma, Avrupa Birliği’nin (AB) yönetişim ilkeleri arasında merkezi bir konuma sahip olan yerellik ilkesini, tarihsel ve kurumsal gelişimi bağlamında ele almakta ve Türkiye özelinde bu ilkenin uygulama koşullarını analiz etmektedir. Vatandaşa en yakın yönetim düzeyinde hizmet sunulmasını öngören bu ilke, AB’nin demokratikleşme, şeffaflık ve etkin yönetişim hedefleri doğrultusunda şekillenmiştir. Çalışmada, yerellik ilkesinin felsefi temelleri, AB antlaşmaları içindeki kurumsal evrimi ve Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı ile ilişkisi ortaya konulmuştur. Türkiye’nin bu ilkeye yaklaşımı, özellikle Şart’a koyduğu çekinceler üzerinden değerlendirilmiş; AB müktesebatına uyum sürecinde yaşanan kurumsal ve yapısal sorunlara dikkat çekilmiştir. Araştırmanın bulguları, Türkiye’nin merkeziyetçi yönetim geleneğinin yerellik ilkesinin içselleştirilmesini zorlaştırdığını ve bu nedenle Şart’taki çekincelerin gözden geçirilmesinin elzem olduğunu ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yerellik , Avrupa Birliği , Türkiye.

From Decentralization to European Norms: The EU Principle of Subsidiarity and Türkiye

Öz

This article critically examines the principle of subsidiarity as a cornerstone of the European Union’s (EU) governance structure and assesses its implications within the Turkish administrative context. Subsidiarity—advocating the delivery of public services by authorities closest to the citizens—underpins the EU’s commitment to democratic legitimacy, transparency, and efficiency. The study traces the historical and philosophical roots of the principle, its legal institutionalization in EU treaties, and the role of the European Charter of Local Self-Government. Turkey’s stance is analyzed in detail, with a focus on its reservations to the Charter. Through document analysis and literature review, the findings suggest that Turkey’s centralized governance model constitutes a major obstacle to embracing subsidiarity and calls for a reassessment of its legal and institutional reservations in the context of EU accession and local governance reforms.

Anahtar Kelimeler

Subsidiarity , European Union , Türkiye

Kaynakça

• Aydemir, S. R. (2001). Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartının Işığı Altında Türk Yerel Yönetimleri. Mevzuat Dergisi, 4(5), 1–10.
• Barlas, E., & Karagöz, B. (2007). Subsidiarite ilkesi: Kavramsal bir çerçeve. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2(1), 158–160.
• Bezci, B., & Coşkun, B. (2007). Avrupa Birliği ve subsidiarite ilkesi: İlkenin AB’de uygulanması ve Türkiye üzerine bir değerlendirme. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 16(3), 6–10.
• Canatan, B. (2001). Düşünce tarihinde kamu hukukunda Avrupa Birliği’nde yerellik ilkesi. Ankara: TODAİE Yayını.
• Çalışır, E. (2006). AB Anayasasının ilkeleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çınar, K., & Saylan, S. (2013). Türkiye’de kalkınma ajanslarının performansı ve sorunları. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 68(4), 135–158.
• Demirci, M. A. (2006). Avrupa Birliği’nde çok düzeyli yönetişim ve Türkiye’de uygulanabilirliği. Ankara: Nobel Yayınları.
• Demirtaş-Milz, N. (2013). Avrupa Birliği ve normatif güç: Teorik tartışmalar. Uluslararası İlişkiler Dergisi, 10(40), 1–24.
• Esen, A. (2006). Yerel Yönetimler Özerklik Şartı çerçevesinde ülkemizde yerel yönetimler. Yerel Siyaset, 1(5), 50–55.
• Güler, B. A. (2011). Yerel yönetimler: Kuram, kurum ve siyaset. 6. basım. Ankara: İmge Kitabevi.
• İnaç, H., & Ünal, F. (2007). Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı ve Türkiye’de belediyeler. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17, 1–10.
• Keleş, R. (1995). Yerel yönetimlerin güçlendirilmesi: Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı bağlamında bir değerlendirme. İstanbul: TODAİE.
• Keleş, R. (2009). Yerinden yönetim ve siyaset (6. Basım). İstanbul: Cem Yayınevi.
• Kerman, U. (2009). Avrupa Birliği: Yerel ve bölgesel yönetimler. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(1), 277–284.
• Kösecik, M., Özgür, H., & Parlak, B. (2006). Yerel ve bölgesel yönetimler açısından Avrupa Birliği bütünleşme süreci ve anayasası. In M. Kösecik (Ed.), Avrupa perspektifinde yerel yönetimler (ss. 13–33). Ankara: Nobel Yayınları.
• Ökmen, M., Parlak, B., & Özgür, H. (2010). Kuramdan uygulamaya yerel yönetimler: İlkeler, yaklaşımlar ve mevzuat (2. bs.). Bursa: Alfa Aktüel Yayınları.
• Öz, M. (2000). Subsidiarite ilkesinin Avrupa Birliği’nde uygulanması ve yerel yönetimler bağlamında Türkiye’de uygulanabilirliği üzerine bir değerlendirme. In Yerel Yönetimler Sempozyumu Bildirileri (ss. 644–657). Ankara: TODAİE.
• Özdemir, Ç. (2012). AB çok düzeyli yönetişim yaklaşımı ve Türkiye’de yansımaları. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 13(1), 85–104.
• Şan, G. (2007). AB ve yerel yönetimler bağlamında subsidiarite (yerindelik) ilkesi. Yerel Siyaset Dergisi, 19, 62–68.
• Uçar, A. (2004). Belediye hizmetlerinin etkinliği açısından hizmette yerellik (subsidiarite) ilkesi ile yönetişim (governance) kavramı üzerine bir inceleme. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(1), 98–110.
• Zeyrekli, S., & Ekizceleroğlu, R. (2007). Avrupa Birliği bağlamında hizmette yerellik (subsidiarite) ilkesi ve ilkenin Türkiye açısından ele alınışı. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 16(3), 29–38.