SAFRANBOLU EVLERİNİN DIŞ SÜSLEMELERİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA “MÜDERRİSLER EVİ”

Yıl 2023, Cilt: 1 Sayı: 2, 87 - 104, 25.08.2023

Bilal Belder

Öz

Yüzyıllar boyunca gelişerek günümüz çağında modern ev tipi modeli oluşmuş ve insanoğlunun doğal olan barınma gereksinimi karşılanmıştır. Binlerce yıldır yaşadığımız toplumun kültürel özellikleri, konut mimarisine yansımış ve geleneksel Türk evi modeli oluşmuştur. Geleneksel Türk evlerinin mimari nitelikleri, tarih boyunca devam eden kültür birikimiyle, coğrafi ve iklimsel özelliklerin etkisiyle ayrıca bölgenin sahip olduğu ekonomik koşullar, inanç ve yaşam biçimi gibi etmenlerle ortaya çıkmıştır. Tarihsel süreç içinde bu unsurların bir araya gelmesiyle geleneksel Türk Ev modeli oluşmuştur. Bu ev modellerinden biri de geleneksel Safranbolu evleridir. Geleneksel ev modelini oluşturan duvar, tavan gibi bölümler süslemeler ile tamamlanmıştır. Anadolu’da başka bir örneği olmayan, Safranbolu’da bulunan Müderrisler Evi’nin dış cephesinde bulunan süslemeler; doğada bulunan nesneler ve geometrik şekiller ile dünya hayatını daha iyi algılamayı hatırlatan bitkisel işaretlerle zengin bir kültürel miras özelliği taşımaktadır. Yapılan bu çalışma ile Müderrisler Evi’nin sahip olduğu dış cephe süslemelerinin kültürel manası ve önemi anlatılmaya çalışılmıştır. Bu kapsamda yapılan literatür taraması ile Türk Kültüründe yer alan geleneksel mimari süslemeler araştırılmış ve Müderrisler Evi’nin dış cephe fotoğraflarıyla süslemeler hakkında bilgi verilmiştir. Temel olarak gerçekleştirilen bu araştırmanın, geleneksel süslemelerin günümüz mimarisi ve tasarımlarında tekrar hayat bulması, Safranbolu turizmine katkı sağlaması ve Müderrisler Evi dış süslemelerinin öneminin gelecek nesillere aktarılmasına katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Geleneksel evler, Safranbolu evi, Müderrisler Evi, Cephe süslemeleri

A Research on Exterıor Decoratıons of Safranbolu Houses “House of Muderrisler”

Öz

It has developed over the centuries, and in today's age, the modern house type model has been formed and the natural need for shelter of human beings has been met. The cultural characteristics of the society we have lived in for thousands of years have been reflected in the residential architecture and the traditional Turkish house model has been formed. The architectural qualities of traditional Turkish houses have emerged with the cultural accumulation that has continued throughout history, with the effect of geographical and climatic features, as well as factors such as the economic conditions, belief and lifestyle of the region. The traditional Turkish House model has been formed by the combination of these elements in the historical process. One of these house models is the traditional Safranbolu houses. Sections such as walls and ceilings that make up the traditional house model are completed with decorations. The decorations on the exterior of the Müderrisler Evi in Safranbolu, which has no other example in Anatolia; It has a rich cultural heritage feature with objects and geometric shapes in nature and herbal signs that remind us to better perceive world life. With this study, the cultural meaning and importance of the exterior decorations of the Müderrisler House have been tried to be explained. In this context, with the literature review, traditional architectural decorations in Turkish Culture were researched and information was given about the decorations with the exterior photographs of the Müderrisler House. It is thought that this research, which has been carried out as a basis, will contribute to the revival of traditional decorations in today's architecture and designs, to contribute to Safranbolu tourism and to transfer the importance of the exterior decorations of the Müderrisler House to future generations.

Anahtar Kelimeler

Traditional houses, Safranbolu houses, Muderrisler House, Faced decorations

Kaynakça

• Altın, A. (2021). Türk-İslam kubbelerinde çarkıfelek formları, İstanbul Üniversitesi Sanat Tarihi Yıllığı, s.30, 29-80.
• Bektaş, C. (1996). Türk evi, Yapı Kredi Yayınları.
• Bozkurt, S. (2013). 19. yy’da Osmanlı konut mimarisinde iç mekan kurgusunun Safranbolu evleri örneğinde irdelenmesi, İstanbul Üniversity Journal of the Faculty of Forestry, 62(2), 37-70.
• Canbulat, İ. (2006). Mektepçiler evi restorasyonu hakkında bilgi notu, Koruma ve Yaşatma, (Erişim: Mayıs, 2023). www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=47&RecID=1150
• Cansever, T. (2002). Türk evinin mimarisi, Türkler Ansiklopedisi, Baskı: Yeni Türkiye.
• Çetin, Y. ve Yayık, B. (2021). Tasavvuf düşüncesinde servi ağacı ve Türk-İslam sanatındaki yansımaları, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırmaları Dergisi, s.100.
• Çeşmeli, İ. (2015). Kök Türklerde ikonografik açıdan kuş figürleri, Art-Sanat, s.4.
• Dilay, S. (2011). Sanatsal ve kültürel açıdan balık motifleri, Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 4(1), 53-56.
• Eldem, S. (1954). Türk evi plan tipleri, İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, Pulhan Matbası.
• Günay, R. (1981), Geleneksel Safranbolu evi ve oluşumu, Kültür Bakanlığı Yayınları, Pan Matbacılık, 1.Baskı.
• Günay, R. (1999), Türk ev geleneği ve Safranbolu evler, Yem Yayınları, 2.Baskı.
• Göğebakan, Y. (2015). Karakteristik bir değer olan geleneksel Türk evinin oluşumunu belirleyen unsurlar ve bu evlerin genel özellikleri, İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, 1(1), 41-55.
• Karabük Valiliği, (2012). Karabük Safranbolu el sanatları, Baskı: Anıt Matbaa.
• Kayabaşı, N., Bozkurt, H. ve Özkoca, B. (2016), Çorum el sanatlarında kullanılan motifler ve anlamları, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1, 39-62.
• Küçükerman, Ö. (1985). Kendi mekanının arayışı içinde Türk evi, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu.
• Kütükçüoğlu, M. (2014). Safranbolu gezi rehberi, Altan Basım.
• Megep, (2011). Karışık motif çizimleri, El Sanatları Teknolojisi, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Megep, (2015). Bezeme resmi, Sanat ve Tasarım, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Özkeçeci, İ. Durukan, N. ve Alacalı, H. (2018). XVII-XIX. Yüzyıllarda Osmanlı dönemi konut mimarisinde iç mekân tavan süslemelerine genel bir bakış, İnsan&İnsan, 17, 214-232.
• Serinsu, A. ve Taşkıran, H. (2000). Osmanlı mimarisinde kültürel ifadelerin görsel kullanımı, Dini Araştırmalar Dergisi, 6(2).
• Şendil,G. (2017). Kent kimliği: Safranbolu örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Uray, G. (2019). Mimari yapılarda görülen taş kabartma süslemelerindin ve sanat ilişkisi açısından değerlendirilmesi, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 42, 127-145.
• Urfalıoğlu, N. (2010). Antalya, Isparta ve Burdur Evlerinde Cephe Biçimlenişi, Suna – İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü, (1.Baskı)
• Uşma, G. (2021). Anadolu’daki geleneksel Türk evlerinin plan, cephe ve süsleme özellikleri bağlamında incelenmesi, Artuklu Sanat ve Beşeri Bilimler Dergisi, 6, 227-259.
• Uşma, G. ve Urfalıoğlu, N. (2018). Geleneksel Van evlerinin cephe özellikleri ve tipolojisi üzerine bir inceleme, Çukurova Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 33(1), 1-16.
• İnternet: Google haritalar, (Erişim: Haziran, 2023). https://goo.gl/maps/LDKhWkr9PSGDgant6
• İnternet: Yörük-Türkmen köyleri, (Erişim: Mayıs, 2023). http://www.360safranbolu.com/video-galerisi-264.html