Bone Comb Making from Our Cultural Heritage Values

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 1, 1 - 16, 25.02.2024

Mustafa Gülen

Öz

As handicrafts represent a significant part of our cultural heritage, it is crucial to preserve and pass them down to future generations. In today's age, scientific and technological advancements, as well as changes in communication styles, can alter cultural heritage by introducing new forms, while some elements of cultural heritage may be forgotten or lost over time. This study provides information on bone comb making, a traditional Turkish handicraft with significant historical importance in Çayören village of Bolu province's Gerede district. The current state and significance of bone combs are also discussed. The study employed semi-structured interviews, conducted face-to-face in Çayören village on May 22, 2023. The study's data sources were interviews with bone comb masters and individuals knowledgeable in this craft. Bone combs have a natural structure as they are made from horn, which is compatible with the human body. This feature helps to reduce stress and dandruff by preventing negative electrical charging. The profession of bone combing is at risk of extinction due to several factors. Firstly, all three masters in the village are of advanced age. Secondly, there is a shortage of raw materials. Finally, there is a lack of apprentices being trained. Suggestions have been made to local administrations, universities, non-governmental organisations, and relevant institutions to protect this profession, prevent its loss, and ensure its continuation into the future.

Anahtar Kelimeler

Cultural heritage, crafts, Bone comb, Çayören village

KÜLTÜREL MİRAS DEĞERLERİMİZDEN KEMİK TARAK VE YAPIMI

Öz

El sanatları, önemli kültürel miraslarımızdan olduğu için korunması ve gelecek nesillere aktarılması gerekmektedir. İçinde bulunduğumuz çağda bilimsel ve teknolojik gelişmeler ile iletişim biçimlerinin değişmesi kültürel mirasın da yeni biçimler kazanarak değişime uğramasına ya da kültürel mirasın bazı elemanlarının zaman geçtikçe unutularak kaybolmasına neden olmaktadır. Bu çalışmada; geleneksel Türk el sanatları içerisinde yer alan ve Bolu ili Gerede ilçesi Çayören köyünde geçmişte önemli bir yere sahip olan kemik tarak yapımı ile ilgili bilgi verilmiş, kemik tarağın günümüzdeki durumu ve önemine değinilmiştir. Çalışmada yarı yapılandırılmış görüşme yapılmıştır. Araştırma kapsamında 22 Mayıs 2023 tarihinde Çayören köyüne gidilerek yüz yüze görüşme yapılmıştır. Kemik tarak ustaları ve bu zanaatı bilen kişilerle yapılan görüşmelerden elde edilen veriler çalışmanın veri kaynakları olmuştur. Kemik tarak, boynuzdan üretildiği için doğal bir yapıya sahiptir. İnsan vücudu ile uyumlu bir özellik taşımaktadır. Bundan dolayı negatif elektrik yüklemesini önleyerek stresi ve kepeklenmeyi azaltır. Köyde kemik tarakçılık yapan üç ustanın da ileri yaşlarda olması, hammadde bulmada zorluk yaşanması ve çırak yetiştirilememesi nedeniyle bu meslek yakın gelecekte yok olma tehlikesi ile karşı karşıyadır. Bu mesleğin korunması, kaybolmaması ve geleceğe aktarılması noktasında yerel yönetimlere, üniversitelere, sivil toplum kuruluşlarına, ilgili kurum ve kuruluşlara ilişkin öneriler getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

kültürel miras, el sanatları, kemik tarak, Çayören köyü

Kaynakça

• Akın, A. (2018). El sanatlarının turizme etkisi: Gaziantep örneği. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(3), 241-263.
• Ayengin, N. (2005). Prehistorik dönemlerde kemik ve boynuz işleme teknikleri. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Antropoloji Dergisi, (21), 105-116. https://doi.org/10.1501/antro_0000000298
• Aygün, H.M. (2011). Kültürel mirası korumada katılımcılık. Vakıflar Dergisi, (35), 209-211.
• Bingöl, I. (1999). Anadolu Medeniyetler Müzesi, Antik Takıları. Anadolu Medeniyetler Müzesi Yayınları.
• Karacadağlı Çalık, S. G. (2017). Alanya’da yaşayan el sanatları [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Süleyman Demirel Üniversitesi.
• Deniz, T. & Çelik, Ö. (2020). Somut olmayan kültürel miras taşıyıcıları: Safranbolu el sanatları üzerine bir inceleme. Doğu Coğrafya Dergisi, (43), 123-138. https://doi.org/10.17295/ataunidcd.699175
• Dikmen, Ç. & Toruk, F. (2017). Sosyo-kültürel sürdürülebilirlik kapsamında Gerede (Krateia) hanlar bölgesinin değerlendirilmesi. Türk Bilim Araştırma Vakfı Dergisi, 10(2), 11-26.
• Dönmez, Y. & Kocakaya, E. (2022). Kültür turizmi kapsamında geleneksel el sanatlarının turizme olan etkileri: Amasra örneği. Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi. 5(1), 103-121.
• Er, B. & Kara, S. (2019). Somut olmayan kültürel miras kapsamındaki el sanatları ürünlerinde sürdürülebilirlik. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi. (42), 755-763. https://doi.org/10.7816/ulakbilge-07-42-01
• Erhan, K. (2018). Gerede ilçesinde nüfusun gelişimi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 22(1), 165-182.
• Ersoy, A. & Ersoy, G.Ç. (2012). Antik Dönemden Osmanlı Dönemine Smyrna/İzmir Kemik Objeleri. Ege Yayınları. (15), 95-113.
• ICOMOS (2013). ICOMOS Türkiye Mimari Mirası Koruma Bildirgesi. http://www.icomos.org.tr/?Sayfa=Duyuru&sira=42&dil=en
• Jurayev, M. & Resulova Z. (2013). Saçın büyü yapma özelliği ve Özbek halk masallarında ele alınması. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi. 13(1), 223-230.
• Kuru, S. & Mert, G. (2008). Bolu ili Gerede ilçesi geleneksel el sanatlarından kemik tarakçılık [Konferans sunumu]. I. Ulusal El Sanatları Sempozyumu, Gazi Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
• Özbek, Ö. & Çevik, S. (2018), Somut olmayan kültürel mirasın taşıyıcısı olarak geleneksel el sanatları: Gönen ilçesinin yaşayan mirası. Journal Of Tourismand Gastronomy Studies, 6(4), 588-603. https://doi.org/10.21325/jotags.2018.325
• Özen, K. (2008). Sivas yöresi geleneksel el sanatları. Kitabevi.
• Öztuna, S. K. (2016). Sivas ili geleneksel el sanatları kemik tarak sanatı. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Öztürk, T. (2008). Kadı sicillerindeki bazı muhallefatlara göre Trabzon’da temizlik ve vücut bakım malzemeleri (1700-1750). The Journal Of Ottoman Studies, 32(32), 349-382.
• Saklavcı, F. (2021). Sivas’ta geleneksel boynuz işlemeciliği, tarak ve takı tasarımcılığı. Social Science Development Journal, 6(27), 67-83.
• Sarıoğlu, H. (2005). El sanatlarını milli bir değer olarak algılamak. Milli Folklor Dergisi. 17(66), 72-74.
• Sarıoğlu, H. & Bağcı, V. (2016). Seyahatnamelere göre Gerede/Bolu el sanatları. Art-e Sanat Dergisi, 9(17), 88-104.
• Teke, S. (2013). Geleneksel tarzlar, modern modeller: resmi, resmi olmayan eğitim ve somut olmayan kültürel miras. Milli Folklor Dergisi, 25(100), 31-39.
• Ünal, Z. G. (2014). Kültürel mirasın korunması. İSMEP Rehber Kitaplar.
• Vakıflar Dergisi (2018), Sayı 9, Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü.
• UNESCO Türkiye Milli Komisyonu https://www.unesco.org.tr/Pages/126/123/
• Türk Dil Kurumu Sözlükleri sitesi https://sozluk.gov.tr/
• https://news.cgtn.com/news/2020-12-05/Distinctive-China-Comb-reveals-the-philosophy-of-Chinese-people-VYJkXGTdFm/index.html
• İnce, Ö. (2023) http://hasbihal.weebly.com/2006-kemik tarakccedil305l305k.html
• https://www.nufusune.com/6737-bolu-gerede-cayoren-koy-nufusu