BELGESEL FOTOĞRAF SANATINDA TEMEL DUYGULARIN ANLAM İNŞASINDAKİ ROLÜ ÜZERİNE

Yıl 2025, Cilt: 3 Sayı: 1, 101 - 119, 25.02.2025

Yavuz Alkaya

Öz

Belge, gerçekliğin izlerini kayıt altına alarak tarihsel ve toplumsal bağlamda bilgi aktarımını mümkün kılmaktadır. Belgesel fotoğraf ise bu işlevi, görsel hikâye anlatımıyla birleştirerek temel duyguları izleyiciye aktaran güçlü bir ifade aracı olarak öne çıkmaktadır. Fotoğrafın belgesel doğasını ve temel duyguların fotografik anlatımla nasıl ifade edilebileceğini inceleyen bu araştırmanın amacı, belgesel fotoğraf sanatında temel duyguların anlam inşasındaki rolünü ortaya çıkarmaktır. Paul Ekman’ın (1993) “yedi temel duygu” kuramı (mutluluk, üzüntü, korku, öfke, şaşkınlık, iğrenme ve küçümseme) makalenin kuramsal çerçevesini oluşturmaktadır. Araştırma, nitel analiz yöntemine dayanmaktadır. Çalışmada, uluslararası düzeyde tanınmış belgesel fotoğrafçıların eserlerinden seçilen örnekler, eser analizi yöntemiyle incelenmiştir. Veri toplama sürecinde literatür taraması ve görsel materyallerin analizi bir arada kullanılmıştır. Literatür taraması, belgesel fotoğraf ve temel duygular alanındaki bilgi birikimini ortaya koymak ve daha önce yapılmış çalışmaları değerlendirmek için tercih edilmiştir. Görsel analiz, temel duyguların kültürel ve evrensel boyutlarını anlamak ve fotoğrafların izleyiciler üzerindeki etkisini değerlendirmek için yapılmıştır. Araştırma bulguları, belgesel fotoğrafın temel duyguları aktarırken izleyicilerde empati yaratmada etkili bir araç olduğunu ortaya koymaktadır. Temel duyguların evrenselliği, fotoğrafın farklı kültürel bağlamlarda dahi izleyicilerle duygusal bağ kurmasını sağlamaktadır. Belgesel fotoğrafın temel duyguları ifade etmedeki rolü hem görsel hikâye anlatıcılığı hem de sanatsal ifade biçimi açısından yeniden değerlendirilmiştir. Bulguların, belgesel fotoğrafın sanatsal ve toplumsal işlevlerinin anlaşılmasına küçük de olsa bir katkı sunacağı öngörülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Belge, Belgesel, Fotoğraf, Belgesel fotoğraf, Temel duygular

The Role of Basic Emotions in the Construction of Meaning in Documentary Photography Art

Öz

A document records traces of reality, enabling the transmission of knowledge within historical and social contexts. Documentary photography, combining this function with visual storytelling, emerges as a powerful medium that conveys basic emotions to its audience. The purpose of this study, which examines the documentary nature of photography and how fundamental emotions are expressed through photographic narration, is to uncover the role of fundamental emotions in the construction of meaning within the art of documentary photography. Paul Ekman’s (1993) theory of “seven basic emotions” (happiness, sadness, fear, anger, surprise, disgust, and contempt) forms the theoretical framework of the article. The research is based on qualitative analysis methods. Selected works by internationally renowned documentary photographers were analyzed using the method of artwork analysis. During the data collection process, literature review and visual material analysis were utilized together. The literature review aimed to reveal the existing body of knowledge on documentary photography and basic emotions while evaluating previous studies. Visual analysis was conducted to understand the cultural and universal dimensions of basic emotions and assess the impact of photographs on viewers. The findings reveal that documentary photography is an effective tool for creating empathy in its audience while conveying basic emotions. The universality of basic emotions allows photographs to establish an emotional connection with viewers, even in different cultural contexts. The role of documentary photography in expressing basic emotions has been reevaluated from the perspectives of visual storytelling and artistic expression. It is anticipated that these findings will provide a modest contribution to understanding the artistic and social functions of documentary photography.

Anahtar Kelimeler

Document, Documentary, Photography, Documentary photography, Basic Emotions

Kaynakça

• Acun, F. (2010). Tarihin inşası sürecinde belge ve kullanımı. Cumhuriyet Döneminde Türkiye’de Tarihçilik ve Tarih Yayıncılığı Sempozyumu. s.67-74.
• Akdağ, Y. (2022). Hakikat-ötesi çağda belgesel fotoğraf. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Alkaya, Y. (2024a). Portre Fotoğrafçılığında Bedenin İfade Gücü. Marmara Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, 15(2), 232-250. https://doi.org/10.29228/sanat.47
• Alkaya, Y. (2024b). Portre fotoğraf sanatında beden dili. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Amar, P. J. (2009). Basın fotoğrafçılığı. (1. Basım). (Çınarlı, İ. Çev.). Kırmızı.
• Arnheim, R. (2018). Görsel düşünce. Metis.
• Barthes, Roland. (2016) Camera Lucida: Fotoğraf üzerine düşünceler. (7.Basım). Akçakaya, Reha. Çev.). Altıkırkbeş Yayın.
• Bate, D. (2013). Fotoğraf: Anahtar kavramlar. (1. Basım). (Şimşek, B. Çev.). De Ki.
• Bazin, A. (2011). Sinema nedir. (Şener, İ. Çev.). Doruk.
• Beratlı, N. (2006). Bilim mi - sanat mı - propaganda mı? Tarih nedir. Kıbrıs Yazıları, 3, 3-20.
• Berger, J. & J. Mohr. (2007). Anlatmanın başka bir biçimi. (1. Basım). (Akınhay, O. Çev.). Agora.
• Bogre, M. (2019). Documentary photography reconsidered: History, theory and practice. Bloomsbury Visual Arts.
• Breton, D. L. (2018). Yüz üzerine antropolojik bir ı̇nceleme. Boğaziçi Üniversitesi.
• Burak, O. (2015). Fotoğraf ve iletişim. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Burke, P. (2016). Afişten heykele, minyatürden fotoğrafa tarihin görgü tanıkları. (Yelçe, Z. Çev.). Kitap.
• Cambridge Dictionary. (t.y.). Cambridge İngilizce-Türkçe Sözlük. https://dictionary.cambridge.org/tr/sözlük/ingilizce-türkçe/document [Erişim Tarihi: 04 Ocak 2025].
• Clarke, G. (1997). The photograph. OUP.
• Damasio, A. (2006). Descartes’in yanılgısı. (3. Basım). (Atlamaz, B. Çev.). Varlık.
• Darwin, C. (2001). İnsan ve hayvanlarda duyguların ifadesi. (Orhan T. Çev.). Gün. Ekman Group. Universal emotions. https://www.paulekman.com/universal-emotions/ [Erişim Tarihi: 05 Ocak 2025].
• Ekman, P. (1993). Facial expression and emotion. American Psychologist. 48(4). 376-379.
• Ekman, P. (2014). Yalan söylediğimi nasıl anladın? Yüz ifadelerinden duyguları ve düşünceleri tanımak, okumak. (3. Basım). Okuyan Us.
• Ekman, P. & Friesen, W. V. (2003). Unmasking the face: A guide to recognizing emotions from facial expressions, Malor Books.
• Glass, L. (2015). Yalancının beden dili: Küçük beyaz yalanlardan patolojik yalancılığa, (Yanbolluoğlu, G. Çev.). Paloma Yayınevi.
• Goleman, D. (2010). Duygusal zekâ, (33. Basım). (Yüksel, Banu S. Çev.). Varlık.
• James, J. (2013). Beden dili kutsal kitabı: İnsanların hareketlerindeki ve ifadelerindeki gizli anlamı çözme yolları. (1. Basım). (Haktanır, Belgin S. Çev.). Koridor.
• Kılıç, L. (2012). Fotoğraf ve sinemanın toplumsal tarihi. (2. Basım). Dost.
• Light, K. (2013). Çağımızın tanıkları belgesel fotoğrafçılar anlatıyor. (Yılmaz, H. Çev.). Espas Sanat Kuram.
• Linfield, S. (2010). The cruel radiance photography and political violence. University of Chicago Press.
• Lopes, D. M. (2018). Fotoğraf felsefesi. Espas.
• Oral, M. (2011). Toplumsal belgeci fotoğraf ve Fikret Otyam örneği. Espas Sanat Kuram.
• Satkın, M. B. (2014). Fotoğraf, gerçeklik ve ideoloji. Sanat-Tasarım Dergisi. 5. 7-13.
• Sontag, S. (2005). Başkalarının acısına bakmak. (Akınhay, O. Çev.). Agora.
• Sontag, S. (2011). Fotoğraf üzerine. (Akınhay, O. Çev.). Agora Kitaplığı.
• Steichen, E. (1984). Fotoğraf: İnsanlığın tanığı ve kayıt aracı. Fotoğraf Dergisi, (Abdullah Ersoy. Çev.). 14. 1-7.
• TDK. (t.y.). Sözlük. https://sozluk.gov.tr/ [Erişim Tarihi: 04 Ocak 2025].
• Uslu, A. (2008). Prag darbesinden Prag baharına. Devrimci Marksizm. 6(7). 150-160. http://www.devrimcimarksizm.net/sites/default/files/ates-uslu-prag-bahcesinden-prag-baharina-cekoslavakyanin-yirmi-yili-1948-1968.pdf
• Vassaf, G. (2007). Tarihi yargılıyorum. İletişim.