SOVIET POLICIES IN CENTRAL ASIA ON THE BASIS OF THE NATIONAL ISSUE

Yıl 2022, , 31 - 60, 25.04.2022

Sacit Yarımoğlu

https://doi.org/10.53425/madergisi.1011472

Öz

In this study, the effects of the Soviet Nationality Policy on the Muslim-Turkish facts of Central Asia have been discussed. The Bolsheviks first promised self-determination pragmatically for the Muslim-Turkish facts. Then, towards the 1920s, the star of the Nationalities Policy rose in the world with Stalin's gaining power in the communist party. The Soviet Union was in competition with the developed European countries in many ways before the Second World War; and with the USA, the leader of the capitalist bloc during the Cold War. The aim was to rapidly industrialize. In this way, Muslim-Turkish facts were compelled to serve the Soviet aims both quantitatively and qualitatively. The Soviet Union wanted to establish its hegemony by Russifying the Muslim-Turkish facts and creating a Soviet people from them in the region. Accordingly, artificial ethnic borders and bureaucratic cadres were first created by the Soviets in Central Asia. Secondly, the ties of the Muslim-Turkish facts with their language, culture and religion were tried to be severed. Afterward, agricultural policies were followed, which negatively affected the nomadic Muslim-Turks living in the countryside, both materially and spiritually. While addressing these in the study, second-hand sources were used, and a descriptive analysis method was used.

Anahtar Kelimeler

USSR, Stalin, Nationality Policy, Central Asia, Muslim-Turk-ish Facts

MİLLİYETLER MESELESİ TEMELİNDE ORTA ASYA’DAKİ SOVYET POLİTİKALARI

Öz

Bu çalışmada, Sovyet milliyetler politikasının, Orta Asya’nın Müslüman-Türk unsurları üzerindeki etkileri ele alınmıştır. Bolşevikler, Müslüman-Türk unsurlar için ilk olarak, pragmatik bir şekilde self-determinasyon vaat etmiştir. Ardından 1920’lere doğru, Stalin’in de komünist partide güç kazanmasıyla, milliyetler politikasının yıldızı parlatılmıştır. Sovyetler Birliği, İkinci Dünya Savaşı öncesinde, gelişmiş Avrupa ülkeleri; Soğuk Savaş sürecindeyse, kapitalist bloğun lideri ABD ile birçok yönden rekabet halindedir. Bu nedenle amaç, hızla sanayileşmektir. Müslüman-Türk unsurlar bu yolda hem nicelik hem de nitelik olarak Sovyet amaçlarına hizmet etmek zorunda bırakılmıştır. Sovyetler Birliği bölgede hegemonyasını, Müslüman-Türk unsurları Ruslaştırmak ve onlardan bir Sovyet halkı yaratmak yoluyla kurmak istemiştir. Bu doğrultuda ilk olarak Sovyetler tarafından Orta Asya’da yapay etnik sınırlar ve bürokratik kadrolar oluşturulmuştur. İkincisi, Müslüman-Türk unsurların dili, kültürü ve diniyle olan bağları koparılmak istenmiştir. Ardından, özellikle kırsalda yaşayan göçebe Müslüman-Türkleri maddî ve manevî yönden tamamen olumsuz etkileyen tarım politikaları izlenmiştir. Çalışmada bunlara değinilirken, ikinci elden kaynaklardan yararlanılmış ve betimsel analiz yöntemi kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

SSCB,, Stalin,, Milliyetler Politikası,, Orta Asya,, Müslüman-Türk Unsurlar.

Kaynakça

• Algan, N. (1995). “Aral ve Hazar’da Çevre Sorunlarının Uluslararası Boyutu”. Küresel Politikada Orta Asya (Avrasya Üçlemesi I) içinde. Der. Mustafa Aydın, 357-378. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Anderson, B. (2017). Hayali Cemaatler Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması. Çev. İskender Savaşır. İstanbul: Metis Yayınları.
• Andican, A. A. (2009). Osmanlı’dan Günümüze Türkiye ve Orta Asya. İstanbul: Doğan Kitap Yayıncılık.
• Anweiler, O. (1990). Rusya’da Sovyetler (1905-1921). Çev. Temel Keşoğlu. İstanbul: Ayrıntı Yayınevi.
• Armaoğlu, F. (1962). “Bolşevik İhtilâli ve <<Self-Determination>> Prensibi”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. 17 (2): 211-250.
• Arslan, E. (2018). “Milliyetçilik”. Siyaset Bilimi içinde. Haz. Gökhan Atılgan, E. Attila Aytekin, 395-407. İstanbul: Yordam Kitap.
• Bacon, E. (1947). “Soviet Policy in Turkestan”. Middle East Journal. 1 (4): 386-400.
• Barnett, A. (1988). Sovyetlerde Özgürlük. Çev. Dilek Hattatoğlu, Erol Özbek. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Birdişli, F. (2017). “Orta Asya Bölgesel Güvenlik Kompleksi Bağlamında Kırgızistan-Özbekistan İhtilafı”. Yönetim Bilimleri Dergisi. 15 (30): 123-143.
• Benningsen, A. (1982). “Sovyet Müslümanlarında Dini İnanç: Bugünkü Durum”. Türk Dünyası Araştırmaları. (20): 178-184.
• Benningsen, A. (1984). “Panturkism and Panislamism in History and Today”. Central Asian Survey, 3 (3): 39-49.
• Benningsen, A. A. ve Wimbush, S. E. (1995). Sultan Galiyev ve Sovyetler Birliğinde Milli Komünizm. Çev. Bülent Tanatar. İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınevi.
• Braker, H. (1984). “İslâmiyet Sorununun Sovyetlerin İç ve Dış Politikasındaki Yeri”. Çev. Yuluğ Tekin Kurat. O.D.T.Ü. Asya Afrika Araştırmaları Grubu. (7): 1-15.
• Caroe, S. O. (t.y). Sovyet İmparatorluğu Sömürülen Milletler. Çev. Zerhan Yüksel. C. 2. İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser.
• Carr, E. H. (1992). Lenin’den Stalin’e Rus Devrimi, 1917 - 1929. Çev. Levent Cinemre. İstanbul: Yordam Kitap.
• Devlet N. (1982). “Ruslaştırmada Kazan Türkleri Örneği”, Türk Dünyası Araştırmaları. (50): 87-95.
• Devlet N. (1984). “Sovyetler Birliğindeki Türkleri Ruslaştırmada Yeni Adımlar”, Türk Dünyası Araştırmaları. (28): 38-47.
• Devlet, N. (1987). Batı’da Rusya Türkleri ile İlgili Çalışmalar. Türk Dünyası Araştırmaları. (50): 117-126.
• Dobb, M. (2007). Kapitalizmin Gelişmesi Üzerine İncelemeler. Çev. F. Akar. İstanbul: Belge Yayınları.
• Dursun, D. (1993). “Sovyetlerdeki Müslüman Türklerin Sosyal Yapısı Üzerine Bir Çalışma”. Sosyoloji Konferansları Dergisi. (24): 173-192.
• Farrant, A. (2006). “Mission impossible: the politico-geographical engineering of Soviet Central Asia’s republican boundaries”. Central Asian Survey. 25 (1-2): 61-74.
• Fragner, B. G. (2010). “ ‘Sovyet Milliyetçiliği’: Orta Asya’nın Bağımsız Cumhuriyetlerine Kalan İdeolojik Miras”. Çev. Selda Somuncuoğlu. Orta Asya ve İslâm Dünyasında Kimlik Politikaları içinde. Der. Willem van Schendel ve Erik J. Zürcher, 23-48. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Gürkan, Ü. (1964). “S.S.C.B Siyasî Rejimi’nin Ana Hatları”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 21 (1): 155-198.
• Hasgüler M. ve Uludağ M. B. (2000). “Sovyet Sonrası Halkların Üçüncü Dünya’ya Eklemlenmeleri”. Özgür Üniversite Forumu. (10): 7-40.
• Hasgüler M. ve Uludağ M. B. (2009). “ “Üçüncü Dünya” Yolunda Rusya ve Orta Asya”. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi. (41): 39-60.
• Hayit. B. (2000). Eski Sovyetler Birliği’ndeki Türklüğün ve İslâmın Bazı Meseleleri. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
• Hostler, C. W. (1958). “The Turks and Soviet Central Asia”. Middle East Journal. 12 (3): 261-269.
• Kurat, A. N. (1953). “Panslavizm”. D.T.C.F Dergisi. 11 (2-4): 241-278.
• Landau, J. M. (1999). Pantürkizm. Çev. Mesut Akın. İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Lenin, V. (1998). Ulusal ve Sömürgesel Ulusal Sorun Üzerine. Çev. İsmail Yarkın v.d. İstanbul: İnter Yayınları.
• Pipes, R. (1955). “Muslims of Soviet Central Asia: Trends and Prospects”, Middle East Journal. 9 (2): 147-162.
• Rahman, F. (1983). “Rusya’daki Türklere Karşı Sovyet Politikasının Gelişimi”. Çev. Hakan Kırımlı. Türk Dünyası Araştırmaları. (23): 139-165.
• Rywkin, M. (1984). “The Impact of Socio-economic Change and Demographic Growth on National Identity and Socialisation”. Central Asian Survey. 3 (3): 79-98.
• Rywkin, M. (1987). “Islam and the New Soviet Man: 70 Years of Evolution”. Central Asian Survey. 6 (4): 23-32.
• Sabol, S. (1995). “The Creation of Soviet Central Asia: the 1924 Delimination”. Central Asian Survey. 14 (2): 225-241.
• Sagadeev, A. (1993). “Russia and Great Power Ideology”. Central Asian Survey. 12 (2): 169-179.
• Saray, M. (2014). Yeni Türk Cumhuriyetleri Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Saydan, A. (y.y). Sovyetler Birliğinde 12 Gün. İstanbul: Tüstav.
• Skocpol, T. (2004). Devletler ve Toplumsal Devrimler Fransa Rusya ve Çin’in Karşılaştırmalı Bir Çözümlemesi. Çev. S. Erdem Türközü. Ankara: İmge Kitabevi.
• Stalin, J. (1994). Marksizm ve Ulusal Sorun ve Sömürge Sorunu. Çev. Muzaffer Erdost. İstanbul: Sol Yayınları.
• Spuler, B. (1989). “1942’den Beri Rusya’daki Müslümanların Durumu”. Çev. Eşref Bengi Özbilen. Türk Dünyası Araştırmaları. (63): 207-211.
• Tellal, E. (2008). “SSCB’yle İlişkiler”. Türk Dış Politikası içinde, Ed. Baskın Oran. C. 1. 499-521. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tellal, E. (2002). “Mirsaid Sultan Galiyev”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. 56 (1): 105-133.
• Turan, M. (2011). “SSCB’de Toprak Mülkiyeti”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. 66 (3): 307-332.
• Yalçınkaya, A. (2006). Sömürgecilik Pan-İslamizm Işığında Türkistan. Ankara: Lalezar Kitabevi.
• Yaman, A. (2017). Sovyetler Birliğinden Rusya Federasyonuna Sovyet Sosyalizminin Anayasaları (1918 - 1924 -1936 - 1977 - 1993). İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
• Wallerstein, I. (2000). “İki Tip Etnik Bilinç: Sovyet Orta Asya’sı Bir Değişim İçinde Midir?”. Çev. Oktay Etiman. Özgür Üniversite Forumu. (10): 41-50.
• Winrow, G. M. (1992). “Turkey and Former Soviet Central Asia: National and Ethnic Identity”. Central Asian Survey. 11 (3): 101-111.
• Wimbush, S. E. (1986). “Sovyet Orta Asyasında Soysuzlaştırma Politikası”, Çev. Yasin Ceylan. O.D.T.Ü. Asya – Afrika Araştırmaları Grubu. (34): 1-10. Wixmen, R. (2000). “Sovyetler Birliğinde Etnik Sorun”. Çev. Ali İhsan Aksamaz. Özgür Üniversite Forumu. (10): 177-201.